ADAT CAONG HAJAN DI URANG Ê ĐÊ
Thứ bảy, 00:00, 18/05/2024 Urang lang: Thu Thao Urang lang: Thu Thao
VOV4.VOV.VN - Urang Ê Đê daok pak Tây Nguyên hu rilo adat cambat hu yaom glaong, brei mboh ilamu karei di drei. Sa dalam dom adat cambat nan, lac Adat caong hajan. Yaok thun, tame tukvak tabung glaong di bilan thu di Tây Nguyên ye urang Ê Đê chreih chrai peih ngak Adat caong hajan, likau ka hajan siam hangin lagaih, ngak tangei hu tangei, ngak padai hu padai, raidiuk di rahra dak harei dak siam makre jang, ba mai trei sir ka mikva puk palei. Ini lac sa dalam dom ilamo siam gheih meng kan mai di urang Ê Đê hu khik ramik saong cak rok patagok tal harei ini. Daa mikva saong taong abih gauk duah thau tapa kadha vak hadei ini hu ba tagok mbao Nhan dan:

Piah caga ka harei ngak adat caong hajan, meng page sup, mikva urang Ê Đê dalam palei pataom gauk anak mblang Sang palei. Dom harei dahlau di nan, akaok palei haong mikva pilih ruah sa labik taneh praong, tapak, jaik phun taha praong hu rilo sruh danko dak siam piah ngak Adat caong hajan, kayua lac tui hatai sahaneng di urang Ê Đê, nan lac labik taneh siam. Dom dam dara khang kadang padang ngak phun nêu saong sa sang kathaop Pưk (Sang Yang) hu dua tal, tal mangaok (lac tal langik) piah kakuh ong langik saong amuk langik, tal mala lac kho caik padai, brei mboh ka bruk trei sir, ginup mada. Urang kumei caga brah ndiuk, lisei lam, manuk, alak tapai,… saong dom pandap panda ngak puh cakak yau ye Xà gạc, yot caik padai pajaih, pandap glaoh lubang drak padai. Dam dara ye daong ka dom nghệ nhân rami ramik veik mejam kong chieng…

Tui hatai sahaneng di urang Ê Đê, bruk ngak mbang, pala drak oh hu,  lac kayua hu Po sahanak (Yang Liê) – lac urang hu hatai jhak, ngak ka athur glai, cim brim tame palai pajoa puh cakak. Kayua yau nan ye, di mala takai sang kathaop Pưk, mikva dalam palei bhian caik sa rup patau yang sahanak, daok dom rup patau anek tikuh, nhím, pabui, sruh danko… hu ramik caik vil val puh.  Pandap ieu Yang dalam Adat caong hajan hu 1 drei pabui, sa drei pabe, 2 drei menuk, 4 jeik alak tapai; dalam nan, pabui piah ieu yang taneh, pabe piah ieu yang langik (yang ceik), manuk piah ieu yang ia. Tui jien ndo di yaok baoh sang, mayah caong hu ngak adat ieu yang ye yaok baoh sang eng drei caga pandap  piah rik tame adat di palei, lac sa drei manuk, sa jeik alak tapai, 1 Biru (rahra bhian ieu lac mbuk kanying atau công padai, caong hajan).

Hadei di tuk dom bruk nan hu caga ngak blaoh blai, gru ieu jang truac dhin saong peih ngak adat ieu yang. Tuk sap chieng chreih chrai tagok, gru ieu yang meng kua anek manuk mbong ba drei tame sap chieng saong peih bruk ieu yang puac kadha ieu yang hu patoa veik meng saman dahlau, haong hatai caong ka hajan siam hangin lagaih, ngak padai hu padai, pala tangei hu tangei, jang yau pateok nao dom athur glai jhak, pateok dom kanjah jhak plaih atah puk palei.

Hadei di tuk ieu yang di mblang hamu, yaok urang mai veik palei patui veik ngak dom adat daok veik, yau ye nao mek sruh danko piah mek ia hani saong pasang iek dom dak caik vil val puh; dom likei dam pan khiên, giáo tamia sa mbang vil val puh saong mai sang kathaop kaoh akaok yang jhak haong makna lac pateok but khamot. Puac abih, urang ba gauk glaoh lubang drak padai saong pruh ia. Urang likei nao gah anak, dua gah tangin pan 2 phun hu kaoh haluak akaok glaoh trun haluk, tui taok lac lac dom urang kumei Ê Đê drak padai tame lubang. Tuk dom tanjaoh ia laik trun, urang ba gauk preo tagok, bui sambai tame bilan ngak puh bahrau, gam haong nan brei mboh bruk njauk gauk saong kham marat ngak bruk piah hu sa bilan ngak puh hu siam, lagaih, ginup mada.

Tuk salah binah ngak adat, sap chieng, sap ginang yava tagok tui ragu sami samar, khang kadang saong chreih chrai. Akaok palei hu gru ieu yang daa mbang ralaow, manyum alak di salao ieu yang dahlau abih, hadei di nan meng tal mikva dalam palei. Sap chieng patui gauk hu taih tagok miat saong ragam tamia di dom dam dara likei kumei Ê Đê daok nao tui vòng tròn. Tamia blaoh, ba gauk manyum alak tapai. Mikva daok tapen gauk mbang manyum dalam bui sambai, chraih chrai, blaoh harei page ba gauk tagok puh tame bilan pala drak bahrau.

Yaom lac raiduk dak harei dak cak rok patagok bahrau, min dom thun jaik di ini, hu bruk daong di dom pakat kanja, urang Ê Đê di Đắk Lắk saong di dom tinh Tây Nguyên, jeng daok khik ramik saong patagok dom yaom glaong ilamo di Adat caong hajank tuk langik pandiak bhang dui atah piah likau ka hajan siam hangin lagaih, ngak padai hu padai, pala tangei hu tangei, raidiuk trei sir, haniem phul./.

Urang lang: Thu Thao

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)