ADAT LAKHAH CAGA DI BANGSA TÀY
Thứ bảy, 00:00, 27/04/2024 Urang lang: M.Phuong Urang lang: M.Phuong
VOV4.VOV.VN - Tui thun bilan saong tui bruk cakrok di menuac sia, rilo adat cambat dalam bruk lakhah caga di urang Tày jeng hu salih karei, oh daok tamo yau zaman dahlau. Pagap yau urak ini urang kamei oh daok cang tal tuk hu anek meng mai sang pasang, atau gah kamei jeng oh daok ndok gah likei biak rilo pandap.… Bruk lakhah caga urak ini dak harei dak mbuan jang, siam lagaih jang min jeng daok khik hu ilamu bangsa. Kadha “dom bangsa adei sa-ai” adit ini, da-a mikva saong taong abih gauk duah thau ka adat lakhah di banghsa Tày.

Ndam lakhah di bangsa Tày bhian hu ngak di tuk biar harei sup (meng mon 4, mon 5) piah oh ngak kandah tal bruk hit ngak mbang dalam harei di urang karei, menuac daok atah dom ceik jeng mai dil. Langiu di nan, urang hu tukvak daok me-in lavik jang. Bruk payak lakhah hu parabha jeng 2 mbang. Mbang camereip payak dom urang praong thun, dom cei dom wa, adei sa-ai but pajaih. Mbang ka 2 payak likei kumei dam dara, ayut sahabat atah jaik di pangin tin likei, kumei.

Tui adat, jien ngak lakhah di sang gah kamei hu gah likei tabiak abih, meng jien mbaok tal drei pabui, menuk, brah, alak… Bruk nan hu makna lac gah gah likei brei mboh hatai thau dhar phor, daong bayar meneing prein raong pato anek di amaik ame pangantin kamei. Gah kumei kaoh tabiak meneing jien nan piah blei ameh pariak, brei ka anek kamei ngak pandap hồi môn: khan ao bahrau, kaong pariak, xà tích pariak, phui, paning, ciu bingu… haong dom pandap karei piah pandar dalam sang. Daok alak, ralow, brah ndiuk hu pandar piah payak gauk gar, puk paga. Min bruk nan dua gah sang meda ginum biai haong gauk.

Urang Tày daok hu sa adat gheih mekre karei. Nan lac adat “khẩu lẩu” (brah alak). Tuk sang halei hu lakhah (atau hu dom bruk bui sambai yau ye: tame sang bahrau, ngak thôi nôi, uan kajap kro umo atah, atau hu bruk matai lahik…), langiu di jien caik bao thư, rilo menuac daok ba brah saong alak mai brei. Pluh nding brah, pluh  lít alak, rilo atau takik tui hatai urang ba brei. Dom brah haong alak nan hu po sang kat tame dalam siphau biak tantu, biak tani tanat. Piah tuk sang karei hu bruk, drei nao “khẩu lẩu” – bayar veik ka urang.

Urang Tày hu panuac lac “slắng lẩu cẩu vằn”, hu makna lac da-a tuai mai mbang lakhah brei da-a dahlau 9 harei, oh dahlau jang saong oh suai jang. Bruk ini meda lac mai meng bruk dahlau daih nao mai kan kandah, jalan dhuan atah dhua, brei da-a dahlau yau nan urang hu da-a meng hu tulvak caga, rami ramik bruk hit piah nao mbang lakhah. Adei sa-ai, ayut sahabat daok atah meda mai dahlau sa harei, brei mboh hatai rap ar tuai damuai di menuac daok di bhum ceik glaong.

Dahlau daih, bruk lakah caga di urang Tày ndung bak bruk “blei salih”, tapa bruk ndok pandap lakhah di gah kamei. Harei ini, likei kumei Tày hu quyền eng drei duah thau saong ngak lakhah haong menuac bo drei khin. Tuk dua urang likei kumei taom gauk, duah thau gauk, mboh njauk hatai gauk, urang khan brei 2 gah amaik ame thau. Sang gah likei duah amuk maha nao tal sang gah kumei brei panuac, meyah gah kumei njauk hatai, brei harei siam piah dua gah taom gauk. Ini lac harei klaoh panuac, pandap piah ngak adat klaoh panuac tui prein di sang gah likei.

Adat Lakhah meng kan di urang Tày hu dom adat lac: tame kuhria, klaoh panuac, sêu tết, ginum gauk ka harei lakhah, ngak lakhah, taduan metau kumei, haiy metau kumei…, brei mboh ilamu di sa bangsa. Lakhah hu ngak dalam 2 harei, gah kamei ngak harei dahlau, gah likei ngak harei hadei.

Lakhah caga lac 1 adat cambat meng kan di bangsa, lac bruk pataom veik dom ilamu, daoh tamia bhap bini. Dalam ngak lakhah hu dom ilamu di yaok bangsa, meng pandap mbang huak, dom adat cambat dalam ngak lakhah tal khan ao ngui cuk meng kan saong dom ragu daoh quan lang... Lakhah caga di bangsa Tày oh njauk lac bruk tok gauk di dua likei kumei, bo makna praong jang lac ilamu ngak menuac di bangsa, pato pakai ka adat ngak diuk ngak pasang, ka talei rohim di diuk pasang haong gauk gar, adei sa-ai, but pajaih, rik daong kak kajap talei jum pataom bhap bini, khik ramik ilamu bangsa. Dalam tuk cakrok di bhap bini yau urak ini, dom ilamu nan dak njauk hu khik ramik, oh njauk lac brei ka harei ini bo caik ka dom rai hadei hu thau jang, mboh hadah mbaok meta jang ka ilamu di bangsa drei./.

Urang lang: M.Phuong

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)