ADAT KAKUH YANG GING PUI DI URANG TÀY
Thứ bảy, 00:00, 18/02/2023 Urang lang: M.Phuong Urang lang: M.Phuong
VOV4.VOV.VN - Yau rilo bangsa karei, ngan saong urang Tày, ging pui hu labik dang biak praong. Ging pui gam lac labik ngak mbang huak, khik piah pandap mbang, gam lac labik kakuh Yang ging pui piah pateok but khamaot, pacang caga athur glai saong likau hu patuah jamo, trei sir, ginup meda.

Kayua yau nan ye, urang pamaong tal dalah apui yau pamaong tal sa labik ginreih meng dom saman ini mai di kreh ceik glai. Danak dak harei ini likau khan ka adat kakuh yang ging pui di urang bangsa Tày, tapa kadha vak di Hoàn Thị Hiền:

 Urang Tày maong ging pui lac labik ginreih, lac labik daok di Yang ging pui dalam sang saong Yang ini ba mai patuah jamo, haniem phul ka abih menuac dalam sang. Amuk Hoàng Thị Nhuận, urang roh duah ilamu di tỉnh Cao Bằng brei thau: Yang pui di urang Tày ieu lac Pỏ Fầy (Ame pui). Di melam Giao thừa, sang halei jeng hu sa mbaik njuh biak praong, piah khik pui, tượng trưng ka mbaik gai naong, sa akaok lac thun klak, akaok daih lac thun bahrau. Ging pui di urang Tày meng kan mai hu ngak 4 meta dalam sang tual, saong ging pui lac âm, daok Pỏ Fầy lac dương. Âm dương lai tame gauk meng hu bruk caih menek.

 Amuk Hoàng Thị Nhuận brei thau, bruk ginup meda di thun klak hu pambuak tapa thun bahrau khik ramik miat miat, cakrok saong hu pui meng hu bruk diukrai. Urang taha dalam sang patuc pui tagok, riak ia piah pok tagok muk kei, dahlau di tuk cuh gilau tagok papan kakuh, thun bahrau yam tal ye hu kadha kamroi yau ini: “Bilan 1 thun bahrau mai tal blaoh/ Yang ging daok pak halei likau pasang hadah/ pateok dom kanjhah jhak nao biak atah, taduan raok patuah jamo ginup meda mai sang/ meng ini nao hu siam mekre yau pui hadah/ yau thun klak salamat/ abih thun ini hu siam mekre, ngak hagait hu nan/ trun ia hu pandap laik/ tagok thu hu pandap truh/ tabiak jalan ngin hajan oh yuk tal/ abih gauk hu khang kadang, naih gheih....”

Ngan saong urang Tày jeng yau rilo bangsa karei, bruk camereip abih di baoh ging lac piah ngak pandap mbang, lisei huak ka sang. Kayua daok jaik glai ceik nan ye hu rilo njuh piah am cuh. Melam la-an brak di kreh ceik glai, ging pui oh karei hagait sa baoh lò sưởi. Dalam sang ging daok hu labik caik pandap, meda khik piah hu pandap mbang suai lavik... Pui hu khik ramik harei ini tapa harei daih, thun ini tapa thun hadei saong dalam sang tuk halei jeng khik hu dhang pui.

Urang roh duah Hoàng Thị Nhuận lac: "Pui hu khik di sang, min kol drei daok ba tanyaik taik pagul tame akaok gai ieu lac bùi nhùi ba pui tabiak hamu, tagok puh piah am cuh hareik, atau mek mbaik kayau sit, bhian lac mbaik kayau khang tamuh angaok ceik patau khik hu dhang pui lavik jang".

Tui adat cambat di urang Tày, tuk baoh sang hu padang ngak blaoh, bruk camereip abih lac raok Yang pui tame sang. Yaom lac bruk rami ramik sang danaok di yaok baoh sang meda karei di gauk min hu sa kadha dreih yau gauk lac pandiak ia harei oh pasang tapak tame ging; ong muk, amaik ame tuk halei jeng kakei anek taco tuk daok la tapen ging pui oh brei caik takai tagok ging; oh brei blah njuh dalam ging, vil val ging brei hu sa labik praong piah nao mai saong daok la tapen gauk... Nghệ nhân Ưu tú Lương Thiêm Phú  daok di palei Chang Nà, xã Tình Húc huyện Bình Liêu tỉnh Quảng Ninh brei thau, urang Tày daok pak ini hu dom bruk pakauk oh brei ngak saong hu kakei anek taco yau ini:  "Meng kan dahlau, ong muk, amaik ame kol dahlak tuk halei jeng kakei kol dahlak lac tuk daok la tapen ging pui oh brei caik takai tagok ging atau jhul nding kreim klauk gilau kayua tui hatai sahneng, ini lac labik daok di Yang pui. Tuk mek njuh tame ging oh brei caik njuh trun khang, oh brei blah njuh dalam ging, oh brei kahac tacuac vil val atau daok la mbaiy ka-ing tame ging pui, kayua ngak yau nan, lac oh iek praong Yang ging. Caik tanye gaok tagok ging brei caik tui chiều dọc di ging, sang halei hu menuac metai meng caik tui chiều ngang…"

 Harei ini, yaom lac raidiuk di urang Tày hu salih bahrau, min rilo puk palei bhum glaong jeng daok khik hu ging meng kan saong adat kakuh Yang ging pui. Adat cambat saong bruk ngak mbang, ngak huak tapen ging pui hu ngak jeng ilamu gheih mekre, dui pachreih hu tuai damuai tuk padeih takai, vaih tame./.

Urang lang: M.Phuong

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)