ADAT NGAK LAKHAH DI URANG GIA RAI: POK PRONG YAOM GLAONG DI BAOH SANG
Thứ bảy, 00:00, 01/04/2023 Urang lang: JASI Urang lang: JASI
VOV4.VOV.VN - Urang Gia Rai di tỉnh Gia Lai tui darah gah amaik. Tuk tal umo prong, urang kamei meda “mek pasang” saong kuhria caga dom janih pandap panda ka ndam lakhah.

Dom adat cambat  tanarakun hu jalan ngak biak catang, biak praong, pok paglaong bruk ngak di urang kamei Gia Rai, brei mboh ilamo hadah krah hu khik ramik mbiah tal harei ini. Kadha “Dom bangsa adei sa-ai” adit ini khaol dahlak hu khan brei thau adat ngak lakhah di urang Gia Rai: pok prong yaom glaong di baoh sang.

Dom likei dam, kumei dara Gia Rai dahlau di tuk mai daok haong gauk dalam sa baoh sang ye brei tapa rilo adat cambat tanarakun meng kan yau dua gah taom mbaok gauk, amaik amek njauk hatai ba tabiak harei klaoh panuac saong hadei di nan lac ngak lakhah. Dalam tukvak nan, oh kurang hu bruk ngak di taha akaok palei. Brei hu bruk njauk hatai, hu mbaok di taha akaok palei nan ka urang likei dam saong kumei dara meng jeng hadiuk jeng pasang hu.

Dalam adat ngak lakhah, urang dang tabiak ngak adat njauk peih ngak adat kakuh likau langik tasik, taneh riya, yang ceik, yang glai, yang aia, yang hamu  saong puac di nyu lac kakuh sang rông. Pandap panda piah kakuh nan lac sa 1 ghè tapai, sa drei menuk, 3 talam salao lisei, 2 baoh kong meng ban, 3 mbaik mbrong piah tuh alak tapai, urang dang ngak adat iew yang aia harei, iew yang amaik taneh mai mong iek ka dua urang likei dam, kumei dara saong dua but pajaih. Kadha kakuh yang hu bac yau hadei ini: “Likau ka metau kumei, likei hu rilo pren yava saong daok haong gauk ka nyu siam gheih. Dalam harei ini, 2 urang hu jeng diuk, jeng pasang. Likau dom yang ceik, yang glai, yang aia, yang hamu daong ka dua hadiuk pasang; tuk nao hamu apuh, tuk nao parah hajan mek ikan tuk halei jeng nao haong gauk, oh atah di gauk; pasang galam jaleing, hadiuk gui yot, pasang nao dahlau, diuk nao hadei, thei labuh ye urang diah dui tagok. Tuk nao ngak brei ndom glai nao mai haong gauk ka nyu bui sambai. Harei ini, dua hadiuk pasang hu huak mbang haong gauk dalam sa baoh sang, ndih haong gauk sa baoh meneng piah caih anek caih taco rilo yau asal lahong, yau anek idam”.

Sa adat puac abih dalam adat lakhah nan lac tuk pangantin likei, kumei cuk ka gauk kon tangin meng ban. Ini lac janih pandap biak hu yaom, brei mboh bruk pambuak gauk di dua urang daok haong gauk luac rai. Tamat adat, bhap bani mikva dalam palei mai bui sambai haong dua diuk pasang ranaih meng dom vòng xoang dalam sap chiêng, sap gar bui samabi chreih chrai.  

Urang taha akaok palei Ksor Kol brei thau: “Tuk hu taha akaok palei brei panuac taduan lac 2 urang nan jeng diuk jeng pasang, meyah hadei di nan dua urang klak gauk, urang halei klak dahlau meda njauk taong phạt 5 drei limo, sa drei pabui 100 kg saong sa ghe tapai piah ba-yar veik ka baoh sang urang njauk klaak. Bruk taong phạt ini meda daok ngak trak jang, piah ka manuac sia thau iek prong yaom glaong di baoh sang, hu kandah gauk ye njauk kareik baoh mbang veik piah pato gauk oh ba klaak gauk. Panuac kakuh likau dom po yang jeng caong khin dua urang jeng diuk jeng pasang  daok haong gauk tal taha ndua mbuk patih, caih anek caih taco dak padang rai diuk trei sil”.   

Sa-ai Ksor Hà (24 thun) brei thau, rai rah di sa-ai bhian ngak lakhah tui jaman bahrau ini. Hu mbaok tame peih ngak gilac veik adat lakhah meng kan di urang Gia Rai, sa-ai hu thau cambaih jang ka adat cambat tanarakun di ong akaok ong akei. “Adat lakhah hu ndung bak makna, khan brei thau ka bruk thủy chung, kak kajap gauk, iek prong hatung hatai jalan diuk rai siam gheih di baoh sang. Ini jeng lac dom yaom glaong bo rai rah dam dara ranaih njauk bac megru tui piah khik ramik haniem phol ka drei jeng yau khik iek dom yaom glaong meng kan dalam baoh sang urang Gia Rai”, sa-ai Hà khan brei thau yau nan.

Daok sa-ai Nguyễn Thị Hồng Lam (daok di jalan Hàn Thuyên, Tp. Pleiku) brei thau: “Adat ngak  lakhah di yaok bangsa karei di gauk saong jeng hu sa kadha siam gheih karei. Dahlak biak iek praong tuk urang Gia Rai pandar dom kadha mbuan mbiah, jaik taphia dalam rai diuk min nyu biak hu makna siam mekre piah ndom ka bruk anit ranam gauk di diuk pasang. Pandap lakhah tok lac sa yau kon meng ban oh hu yaom hadom gah jien ndo min biak hu makna gah hatai sahneng. Nan lac kadha siam gheih dalam rai diuk ilamo, ngak kaya meda jang asal ilamo di bangsa”. /.

Urang lang: JASI

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)