KHEN BE - ALAT RAGAM PAMBUAK PAGAM MEYUT MEYAU
Thứ bảy, 05:00, 28/01/2023 M.Phuong M.Phuong
VOV4.VOV.VN - Khèn bè lac janih alat ragam meng kan di bhap bini Thái daok di Nghĩa Lộ (Yên Bái) saong dom puk palei dalam bhum Tây Bắc.

Khèn bè lac alat ragam pambuak hatai anit ranam, pambuak pagam meyut meyau, lac suan yava dalam ragu daoh bhap bini, saong lac alat ragam oh kurang hu dalam dom melam tamia xòe. Sap khèn jeng lac sap hatung hatain, lac hatai sahneng di bhap bini labik ini. Kadha “dom bangsa adei sa-ai” adit ini, kol dahlak likau yaih khan kadha vak: “Khen be – alat ragam pambuak pagam meyut meyau” di urang vak Đinh Tuấn:

Nghệ nhân Lò Văn Biến daok di phường Trung Tâm, ban sit Nghĩa Lộ, tỉnh Yên Bái khan lac, urang Thái hu sa dalikan ka mbaik khèn bè, khan lac: meng kan hu urang likei angan Lò kan kathaot, slut mbut, siam hatung hatai saong yuk khalei biak gheih, biak bingi pang, anek kumei Tạo bản kaya meda dalam bhum anit ranam urang likei nan abih hatai jai. Min sang urang kumei pacang cakak, urang likei duh hatai klaak palei tabiak nao. Nao miat, tal sa harei daih, urang likei nao tal sa baoh craoh, blaoh daok la trun yuk khalei. Tuk nan, urang likei mboh hu rilo phun kreim la-a tapen craoh, sa-ai mek dom mbaik praong, sit kaok pok veik, bloh yuk tagok nyu tabiak sap praong, sit, glaong, biar karei di gauk biak bingi pang. Meng nan, mbaik khèn di urang likei kan kathaot hu urang mblah ngak tui: "Sap khèn bè pandar dalam tamia, xòe, dalam taong abih dom bruk bui sambai yau ye tagok sang bahrau, ndam lakhah, taong abih bruk hagait bui sambai jeng hu khèn bè. Ini jeng lac alat ragam ka taong abih dom ragu xòe di bangsa Thái. Meng urang taha tal urang ranaih thei jeng takre sap khèn".

Khèn bè hu ngak haong 14 nding kreim la-a, lac janih sit, lapih, takik meta saong hu dak meng biar tal glaong. Khèn hu parabha jeng 2 bè, yaok bè 7 ndung. Bầu khèn ngak meng kayau, sa akaok cao huan haluh piah yuk, sa akaok gum sre meng sáp ong đá. Sa dalam dom bruk kan ngak di abih lac ngak dom dalah ban dalam rup khèn, ngak habar ka nyu kapal, atal tal jangaih mbaok. Meng 5 cung saong 1 quãng 8, khèn bè meda yuk hu abih dom ragu daoh bhap bini, ragu daoh bahrau saong ngak nền ka dom ragu tamia. Kayua yau nan ye, khèn bè tuk halei jeng hu labik dang praong dalam ilamu nghệ thuật di urang Thái saong dalam dom kadha me-in mangaok sân khấu.

 Khèn bè maong mboh đơn sơ min tuk dom nghệ nhân yuk tagok nyu hu ragu ragam biak bingi pang, tuk glaong, tuk biar yau hatai anit ranam di urang likei payua tal urang kumei; hu tuk sap nyu yau sap baoh craoh nduac, sap ngin yuk... Bruk njauk biai nan lac khèn bè hu dom sap nao gam dua-dua haong gauk bo dom nghệ nhân ieu lac "pò mè" – nan lac ame amaik; nan jeng lac âm dương, lac likei kumei, lac bruk caih menek patagok di raidiuk.

Di ban sit Nghĩa Lộ, dom nghệ nhân urang Thái hu ngak tabiak mbaik khèn bè glaong 2m, gar 5m, hu pok brei angan kỷ lục Guinnes Việt Nam. Taphia di nan, piah khik ramik, patagok hu bruk gheih mekre di khèn bè, rilo tal bac pato ngak, pato yuk khèn bè jeng hu peih tabiak di dom puk palei, sang bac. Sa-ai Lê Thanh Tùng, daok di phường Pú Trạng, ban sit Nghĩa Lộ brei thau: " Lê Thanh Tùng: (Jaik di ini hu biak rilo urang ranaih umo thau tal dom alat ragam meng kan, abih di nyu lac khèn bè. Ban sit peih dom tal pato ngak, me-in alat ragam bangsa, dom urang ranaih umo mai tal biak rilo".

 Thun bahrau tal mai, sap khèn bè yava tagok grauk puk palei urang Thái daok di Mường Lò, labik hu maong lac palei negar di urang Thái jhuk, tuk chreih chrai, tuk lai la-an, yau sap ieu da-a… Nan jeng lac tuk vòng xòe peih praong, taduan raok tuai damuai mai tal Tây Bắc ravang, me-in./.

M.Phuong

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)