Mo Mường lac inem krung ilamu gheih ghang, kak kajap haong raidiuk di urang Mường, meng tuk menek tabiak, praong tagok mbiah tal tuk matai nao. Ini lac janih adat cambat kak kajap haong dom adat cambat agama kayua dom gru Mo peih ngak, pagap yau ndam metai di urang Mường. Asal kadha Mo Mường lac akayat praong brei mboh ka langik tasik, ka dunya, ka hatai sahneng di anek menuac saong ka raidiuk di urang Mường meng kan.

Mo Mường hu 3 gah praong ngak jeng, lac: panuac mo, diễn xướng, labik diễn xướng saong anek menuac ngak diễn xướng mo, dalam nan panuac mo kak kajap haong menuac diễn xướng meblah labik dang praong di abih.

Urak ini, Mo Mường hu pandar rilo dalam dom ndam metai atau adat cambat likau ka prein yava siam mekre salamat di urang Mường. Nghệ nhân Ưu tú Bùi Huy Vọng (daok di palei Bưng, xã Hương Nhượng, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình), sa dalam dom urang thau cambaih ka Mo Mường brei thau, mo Mường hu pagap yau “Bách khoa thư dân gian” di urang Mường”.

Rah tapa dom bruk mesruh piah diuk, gam saong dom ilamu hu pataom veik, hu pabak tame tapa yaok rabau thun di bhap bini Mường hu brei mboh veik bak janih ilamu dalam Mo Mường. Meda ndom lac, Mo Mường lac ilamu karei di urang Mường. Taong abih dom hatai sahneng ka langik tasik, ka alam dunya, ka anek menuac, ka agama, hatai jia, bruk mekre... di urang Mường jeng meda duah mboh dalam harak gar saong jalan peih ngak adat mo.

Bruk siam mekre di Mo Mường hu brei mboh di panuac mo brei kol drei thau ka bruk di langik tasik piah ka anek menuac daok saong ndom puac  brei thau kuhria caga, thau diukrai saong khik ramik raidiuk dak harei dak siam mekre jang. Panuac mo lac hatung hatian, lac đạo đức, lac hatai sahneng saong pataom veik ginup adat cambat, tanarakun di ilamu Mường.

 Nghệ nhân Bùi Hồng Nhi (daok di xã Ngọc Sơn, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa) brei thau: “Urang Mường oh hu akhar vak min dom “áng mo” jeng daok hu khik ramik siam mekre mbiah tal harei ini, hu daong ngak jeng thaik thaok, raong pato hatai sahneng dom rai urang Mường. Mo jeng lac bruk pataom veik dom ilamu dalam pala ngak, ndom puac, triết lý nhân sinh, brei mboh hatai anit raidiuk, ranam anek menuac, palei negar. Meng dahlau daih tal urak ini, dom rai urang Mường hu khik piah, patoa veik tapa cambuai saong patagok khang kajap dom yaom glaong di Mo Mường, ngak jeng prein diukrai, pambak tabiak praong dalam  tal bhap bini”.

Yaom lac hu yaom glaong ngan saong urang Mường, min tapa thun bilan, bruk ngak saong bruk khik ramik dom yaom glaong ilamu di Mo Mường daok sit nao saong mbuan si lahik nao. Kayua yau nan ye, thun 2020, Mo Mường hu Thủ tướng Rajaei tacei pato pilih ruah lac inem krung ilamu njauk padang ngak harak gar pakat negar pok tagok UNESCO vak angan tame harak angan Inem krung ilamu phi vật thể njauk khik caga samar drah.

 Tui meta maong di rilo gah, GS, TS Wolfgang Mastnak (Sang bac Đại học Âm nhạc saong Sân khấu Munich, Đức) mboh lac: “Mo Mường lagaih saong rilo tiêu chí di UNESCO yau lagaih haong quyền anek menuac saong bruk iek praong ilamu di gauk, hu urang Mường maong iek nan lac sa binah praong dalam raidiuk ilamu di urang, lac sa inem krung hu bruk pambuak tame gauk, kak kajap di hatai sahneng saong hatai hadar kanal di bhap bini, tamuh gha khang dalam bhap bini saong daok hu brei truyền, padang ngak veik. Mo Mường jeng brei mboh bruk hu biak rilo ilamu di dunya saong brei mboh ka bruk sahneng duah di anek menuac. Dahlak sahneng lac, harak gar hồ sơ di Mo Mường meda samar hu UNESCO brei tapa”./.