Lac bruk ngak ba mai yaom kinh tế glaong, dom thun mai ini, bruk raong cim yến daok tamuh khang di Đồng Nai ngan haong yaok rituh sang raong yến tamuh tagok saong oh ka mboh dang veik. Min nao gam haong kein laba, bruk raong yến jeng mbuan ba mai khat lihik ka urang raong, dalam tuk adat hukum ka bruk raong ini daok hu rilo labik oh ka lagaih. Kadha vak di Xuân Lượng, urang vak di rayo sap ndom VN daok di ban raya Hồ Chí Minh hu ndom tal bruk ini:

Thun 2013, dalam tỉnh Đồng Nai hu oh ka tal 20 sang raong yến, rilo meng lac di ban sit Biên Hòa. Tal kreh thun ini, tui kuhria mboh, dalam tỉnh hu 225 sang raong yến hu mboh di dom huyện, thị. Dom urang raong yến brei thau, yaom lac mbuan gaok khat lihik min pren dui pachreih di bruk ini biak khang kayua kein laba biak praong meyah raong hu.

Thun 2011, ong Lương Văn Trình (daok di palei Lộc Hòa, xã Tây Hòa, huyện Trảng Bom) daok padang ngak sang glaong 2 tal jaik bloh ye mboh dom drei yến mai daok. Hadei di tuk thau hu yaom glaong di sruh yến, ong Trình caik baoh sang bahrau padang piah raong cim yến. Ong daok buh tabiak yaok rituh triệu đồng pah tư vấn, blei jamriak ngak jeng sap ieu yến mai, jamriak pruh ia sit sit piah khik độ ẩm…

Yaom jien piah raong yến hu ong Trình buh tabiak yaok tỷ đồng. Yaom lac sang ong hu yến ba gauk mai ngak sruh min 2 thun hadei meng mek hu sruh yến. Yaom lac yau nan, min ong Lương Văn Trình jeng mboh lac drei biak patuah jamo hu pô lingik alin brei: “Biak di nyu, drei ngak sang daok, yến mai drei caik iek min. Patuah hu po lingik alin brei, drei oh mai daok tra. Drei oh sahneng lac ngak sang yến. Ndom biak, menuac buh jien raong yến lac menuac mạo hiểm, nyu mbuan gaok khat lihik".

Min oh njauk lac urang halei ngak sang raong yến jeng hu patuah jamo yau ong Trình. Tui pasang iek di dom puk palei, dalam 225 sang yến di Đồng Nai, hu labaih 85 sang yến raong oh hu, sang ngak bloh min oh hu yến atau hu dom drei mai daok min. Yaom lac yau nan, min anak meta mboh lac, dom sang raong yến di Đồng Nai jeng daok njauk dui pachreih tui pandap biak hu yaom ini. Ta-eng di xã Tây Hòa, huyện Trảng Bom daok hu dom sang raong yến bahrau. Ong Nguyễn Ngữ, urang pambuak bruk thú y cơ sở xã Tây Hòa brei thau: Mboh Yến raong hu bhap bini pak ini mblah tui padang 4 – 5 baoh sang tra. Min mbuan khat lihik lô. Ngak kayua mboh laba lo, min patuah nyu mai daok.

Urak ini sruh yến bahrau mek, yaom jaik 22 triệu đồng sa kg saong sruh yến sơ chế yaom 30 triệu sa kg nan ye raong yến jak jeng ba mai kein laba biak praong ka urang raong. Kayua yau nan ye jeng hu rilo menuac buh tabiak yaok tỷ đồng ngak sang yến yaom lac mbuan gaok khat lihik.

Tui Chi cục Raong glang - Thú y (Sở Ngak nong saong patagok palei pala tỉnh Đồng Nai), yaom lac mbuan gaok khat lihik min raong yến lac sa bruk hu laba rilo nan ye jeng daok hu Karja pachreih patagok. Min dom adat hukum ka bruk ngak ini oh ka cambaih laih ngak ka gah quản lý having akaok.

Hu thau, thun 2003, Mintri ngak nong saong patagok palei pala hu tabiak Thông tư 35 quy định tạm thời ka bruk raong cim yến. Tui nan, urang raong yến njauk tut angan haong karja palei meng hu brei adat; tuk raong tok hu adat tabiak sap ieu yến meng 6h page mesup tal 22h melam saong sap ieu khang oh tapa 70 deciben.  Min urak ini quy định ka bruk raong cim yến hu klaak nao, bhap bini caong raong yến meyah oh daok dalam bhum quy hoạch dom dự án karei, oh cang likau adat gah chức năng. Ong Trần Văn Quang, akaok Chi cục Raong glang – Thú y tỉnh Đồng Nai brei thau: Urak ini Nghị định 66 urang klaak bruk nan nao nan ye bruk khik ramik urak ini gaok kan kandah. Meyah klaak quy định tukvak tabiak sap ieu ye urang raong cim yến peih sap luac harei melam, ngak pandik akaok . Langyah ye oh hu quy định halei piah ramik veik kadha ini.

Ini jeng lac jalan ngak brei rilo khu dân cư, rilo sang raong yến tamuh tabiak rilo, sap loa ieu yến yava luac harei melam ngak ka bhap daok jaik nan pandik akaok, rilo bruk mesao gauk rah tabiak mai meng sap ieu cim yến.

Lingiu di nan, bruk raong cim yến jeng oh ka hu quy chuẩn kỹ thuật cambaih laih atau tacei pato jalan raong, jalan glang iek, pataom mek sruh yến nan ye bruk ini jeng daok lac bruk tamuh eng di urang raong, mbuan gaok khat lihik. Tui nan, yaok pluh sang yến yaom yaok tỷ min oh hu drei yến halei./.