Di kreh bal sit Biên Hòa, pak palei 3, xã An Hòa, yaok pluh nding thak pui di lò kiak vin val dom baoh sang di bhap bani, tabiak thak jhuk luac harei melam. Bhap bani njauk kareik pabah mbang sang meng page tal melam piah plaih dhul mul. Thak di lò kiak mbau khiakl tal ghing mbang, meneng ndih. Ô nhiễm tal tanut oh daok hu, ralo sang pak ini njauk tual bảng pablei sang, atau klak sang nao daok di labik karei. Ong Tô Hoài Nam, daok pak Khu dân cư An Hoà, xã An Hoà, bal sit Biên Hòa brei thau: “dalam 1 labik praong 500 m2 bo 6, 7 baoh lò kiak, thak jhuk par tapak tame sang. Khaol dahlak hu payua đơn thư bo tal harei ini oh ka langyah hu hagait”.

       Tui kuhria mboh di bal sit Biên Hòa, urak ini dalam bal daok hu jaik 37 lò kiak, dalam nan 60% pataom ralo pak xã An Hoà. Dom lò kiak ini hu meng kan mai. Yaok pluh thun ini mai, dom lò kiak ini jeng daok ngak luac harei melam piah pabak kiak padang ngak sang biak rilo dalam tỉnh Đồng Nai saong dom tỉnh jaik taphia. Tapa pasang iek di gah chức năng saong dom puk palei pambuak tal, ye dom labik ngak kiak oh ngak njauk tui adat hukum ka bruk dak padang, taneh riya, môi trường, brei thau ka hợp chuẩn, hợp quy sản phẩm, lao động, pablei salih…

      Tui pathau khan di Sở Xây dựng Đồng Nai, dom lò kiak tuk tut angan pablei salih ye likau adat padang ngak lò Tuynen (nan lac lò tui công nghệ bahrau), min biak di nyu lac ngak lò Hoflman (lò công nghệ kiểu klak). Bruk njauk biai nan lac,  dom lò jeng oh hu harak adat padang ngak. Meng thun 2008, Raja-ei hu chủ trương kareik pabah mbang dom lò kiak klaak, min tal harei ini, ralo po lò kiak jeng daok buh tabiak yaok tỷ đồng piah ngak bahrau dom lò kiak công nghệ klaak. Ong Võ Minh Mẫn, khik iek Doanh nghiệp tư nhân Cao Vân, xã Phước Tân, ban sit Biên Hòa brei thau: “Drei panduan mai ini meng thun 2009. Bahrau đầu tư peih ngak meng thun 2013. Biak di nyu bruk ini karja oh sangka ralo. Oh hu labik halei quy hoạch ka lò kiak. Cang hu labik nan ye dalam tukvak nan oh thau ngak hagait, eng drei ngak yau nan min”.

       Langiu bruk ngak suan gah dak pdang, môi trường, lao động, tapa pasang iek di gah chức năng pak 90 labik ngak kiak dalam tỉnh Đồng Nai daok brei mboh lac:  dom labik ngak kiak oh brei thau ka hợp quy pandap panda tui quy định; padang ngak oh njauk bruk pandar taneh, cambaih laih nan lac  padang ngak angaok taneh ngak nong, taneh glai mih oh salih bruk pandar tapa taneh ngak mbang..

Kadha njauk ndom nan lac piah padang ngak sa lò kiak công nghệ klaak yau nan, dom po lò njauk buh tabiak meng 5 tal 7 tỷ đồng. Kayua yau nan ye, dui atah bruk ngak, lac kadha bo po labik ngak halei jeng caong khin. Amuk Dương Thị Ngọc, Po Doanh nghiệp tư nhân Ngọc Mai, xã An Hoà, bal sit Biên Hòa brei thau:  “Karja palei pandar ngak đơn likau gia hạn. Dahlak daok tavak sre gilang pariak biak ralo. Meyah puac thun ini kareik pabah mbang ye dahlak oh hu jien bayar ka gilang pariak. Kayuayau  nan ye dahlak likau gia hạn tal thun 2020”.

       Tui jalan ngak hu Sở Xây dựng Đồng Nai pok tagok Ủy ban bhap bani tỉnh puac thun 2015, urak ini dalam tỉnh daok hu labaih 120 lò kiak tui công nghệ klak, tui kuhria hạn chót tal thun 2016 ini meda kareik pabah mbang dom lò daam bal sit Biên Hòa saong dom huyện Long Thành, Trảng Bom, Vĩnh Cửu;  tal puac thun 2017 lac dom huyện daok veik nan lac  Tân Phú, Định Quán, Xuân Lộc. Yau nan min abih meteh thun 2016 bo oh ka hu salih bahrau hagait. Panuac sua tangi: tuk halei Đồng Nai brei kreik pabah mbang dom lò kiak công nghệ klak, abih di nyu nan lac dom lò kiak ngak ô nhiễm môi trường trak ka dom labik daok di bhap bani? Tal urak ini jeng oh ka hu panuac javap jaleiy./.