Meng jien daong di karja palei saong dom urang ngak pahla, thun 2011, Pasak pasaim veik chức năng dom urang njauk jru mek klik kruac tỉnh Gia Lai hu buh tabiak 2 tỷ đồng padang ngak Sang xông hơi, giải độc, duh ka urang njauk jru mek klik kruac/dioxin saong ka bhap bini. Meng thun 2011 tal urak ini, hu jaik 800 mbang urang hu iek glang pak ini. Ini lac jalanp khử độc tố dalam rup pabhap anek menuac hu siam lagaih, gam nduac takai tui pren, tắm hơi saong menyum vitamin khoáng chất, pasiam veik chức năng saong paglaong pren yava. Sang xông hơi giải độc hu padang ngak siam hu 24 labik daok dalam 2 bilik, sa bilik ka likei saong sa bilik ka kumei. Dom jamriak pandar dalam dom bilik xông hơi jeng hu ngak njauk quy cách, nguyên liệu jeng hu blei meng negar lingiu mai.

Yaok mbang xông hơi giải độc dui atah dalam 21 harei. Dahlau saong hadei di tuk xông, dom urang nan hu urang jakar y tế pasang iek pren yava saong brei jru menyum. Dom urang daok atah mai xông hơi hu ramik labik mbang, labik daok pak di labik tui hatai caong.

Ong Dương Minh Châu, thương binh, daok di huyện Chư Sê, daok dalam tukvak xông hơi giải độc di Bilik xông hơi giải độc, Kapul urang njauk jru mek klik kruac/dioxin tỉnh Gia Lai brei thau: Dahlau daih tangin takai ong pandik cambaoh, akaok jeng cambaoh pandik. Ong xông hơi, giải độc hu 10 harei saong mboh pren yava siam jang dahlau. Ong caong lac, tỉnh Gia Lai hu rilo mbang daong xông hơi giải độc piah đồng đội di ong hu iek glang pren yava siam jang piah patrun dom pandik harao hadei di mesruh metak. 

Lingiu di bruk iek glang pren yava ka urang praong thun, bruk raong, pato uraniah njom jru mek klik kruac jeng hu caik hatai sangka. 7 thun ngak anai raong pato uraniah di Pasak raong pato, pasiam chức năng bán trú ka urang njauk jru mek klik kruac tỉnh Gia Lai, anai gru H’Khuin, urang bangsa Jrai (ndih tapui thun 1988) yaok harei glang iek 20 uraniah pak ini. Dom adei oh bình thường yau dom uraniah karei nan ye dom harei camereip taduan raong pato ngan saong anai H’Khuin lac biak kan kandah. Caik abih hatai anit ranam, tukvak saong pren yava, min anai bhian gaok kaik, kacao tal tabiak darah meng dom adei anek saih oh ka bhian randap taom gaok menuac sia. Min tal urak ini, meda lac anai H’Khuin jeng menuac bhian randap jang amaik ame di sang, nan ye dom adei biak anit ranam anai.

Bac tamat Khoa Giáo dục đặc biệt, Sang bac Cao đẳng Sư phạm Trung ương Nha Trang, thun 2012, H’Khuin hu taduan tame ngak di Pasak raong pato, pasiam chức năng bán trú ka urang njauk jru mek klik kruac tỉnh Gia Lai, pato akhar haroh ka dom adei sit njom jru mek klik kruac. Hadar dom harei camereip taduan tal pato, dom adei oh thau hu bruk aih, me-ik, gam pato akhar haroh, gam pato kỹ năng, anai H’Khuin oh karei ahgait sa bảo mẫu iek glang pren yava ka dom adei. Hadei di 7 thun kham merat gam saong hatai anit, urak ini dom adei thau vak, thau puac ariya, thau ngak toán….

Sa-ai Nguyễn Thị Lành hu anek daok bac pak ini, khan lac: Anek dahlak 15 thun, dahlau daih oh eng drei iek glang rup di drei hu. Sang nao ngak abih, payua nyu ka anai H’Khuin raong pato. Meng tuk hu bac da-a, pato tacei, anek dah hu siam tagok, thau dak pandap panda saong thau daong amaik iek adei, tahanek lisei, Amuk H’Ngia, Akaok kapul urang njauk jru mek klik kruac/Dioxin tỉnh Gia Lai brei thau: "Kol dahlak padang labik ini yau sa baoh sang haong gauk, lac labik pataom dom menuac oh patuah jamo hadei di mesruh metak, oh lac dalam tỉnh saoh bo daok hu gam dom tỉnh jaik taphia. Meng bruk sangka di Đảng, Karja ka sarak iek glang urang buh pren ka taneh ia saong urang njauk jru mek klik kruac dalam tỉnh, dom urang ini hu patrun menei dom pandik harao. Kol dahlak jeng daok kham merat meng bruk daong di dom urang ngak pahla  piah ba gauk iek glang, daong ka urang buh pren ka taneh ia, urang njauk jru mek klik kruac hu raidiuk tani tanat jang piah ba drei tame bhap bini hu siam mekre jang.

Mesruh metak tapa bloh, min pandik harao jeng daok nan. Hu dom urang var klaak umo thun ranaih di drei, njauk bom đạn, njom jru mek tapak di mblang mesruh ye jeng hu dom menuac sim hatung hatian, caik abih tukvak saong hatai anit di drei piah ngak brei cadu meneing dom pandik harao hadei di mesruh metak. Dom bruk ngak siam nan njauk pok meyaom saong pambak praong dalam bhap bini./.

Gia Lai xoa dịu nỗi đau chiến tranh

Toàn tỉnh Gia Lai hiện có hơn 13 nghìn nạn nhân da cam, trong đó khoảng 50% nạn nhân là những người bị nhiễm trực tiếp khi tham gia kháng chiến. Số còn lại là những nạn nhân thế hệ thứ 2, thứ 3. Đa số các gia đình nạn nhân da cam đều có hoàn cảnh rất khó khăn. Do đó, họ rất cần sự quan tâm hỗ trợ của các cấp chính quyền cũng như các nhà hảo tâm để có thể nguôi ngoai nỗi đau do chiến tranh để lại. Ý thức được điều này, dù là một tỉnh nghèo nhưng Gia Lai đã có nhiều việc làm thiết thực để chăm sóc cho các nạn nhân chiến tranh, giúp họ sống vui, khỏe và có ích. Bài viết sau đây của Hồng Điệp giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những việc làm ý nghĩa này:

Bằng nguồn hỗ trợ kinh phí của địa phương và các nhà hảo tâm, năm 2011, Trung tâm phục hồi chức năng nạn nhân chất độc da cam tỉnh Gia Lai đã đầu tư 2 tỷ đồng xây dựng Nhà xông hơi, giải độc, phục vụ nạn nhân chất độc da cam/dioxin và cộng đồng. Từ năm 2011 đến nay, đã có gần 800 lượt người được chăm sóc trị liệu tại đây. Đây là phương pháp khử độc tố trong cơ thể con người có hiệu quả, vừa vận động chạy bộ theo sức, tắm hơi và uống vitamin khoáng chất, dần phục hồi chức năng và nâng cao sức khỏe.Nhà xông hơi giải độc đã được xây dựng hoàn chỉnh có sức chứa 24 chỗ ngồi gồm 2 phòng, một phòng dành cho nam và một phòng dành cho nữ. Hệ thống thiết bị sử dụng trong các phòng xông hơi đều được làm đúng quy cách, nguyên liệu đều nhập ngoại.

Mỗi đợt xông hơi giải độc có thời gian kéo dài đến 21 ngày liên tục. Trước và sau khi xông, các đối tượng đều được cán bộ y tế kiểm tra theo dõi sức khỏe và cho thuốc uống. Những đối tượng ở xa đến thực hiện chương trình xông hơi được bố trí ăn ở tại chỗ theo yêu cầu.

Ông Dương Minh Châu, thương binh, sống tại huyện Chư Sê, đang trong quá trình xông hơi giải độc tại Phòng xông hơi giải độc, Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin tỉnh Gia Lai cho biết: Trước đây, mỗi khi trái gió trở trời, chân tay ông nhức mỏi, đầu đau nhức. Ông đã xông hơi, giải độc được 10 ngày và thấy sức khỏe có tiến triển tốt hơn trước. Ông mong rằng, tỉnh Gia Lai có nhiều đợt hỗ trợ xông hơi giải độc nữa để đồng đội của ông có cơ hội tiếp cận phương thức chăm sóc sức khỏe tốt hơn nhằm nguôi ngoai nỗi đau sau chiến tranh. 

Không chỉ chăm lo sức khỏe cho người cao tuổi, việc nuôi dạy trẻ em nhiễm chất dộc da cam, khuyết tật cũng được đặc biệt quan tâm. 7 năm miệt mài làm cô nuôi dạy trẻ tại Trung tâm nuôi dưỡng, phục hồi chức năng bán trú cho nạn nhân chất độc da cam tỉnh Gia Lai, cô giáo H’Khuin, người dân tộc Jrai (sinh năm 1988) hàng ngày chăm sóc 20 trẻ tại đây. Các em không được bình thường như những trẻ khác nên những ngày đầu nhận lớp đối với cô H’Khuin thật khó khăn. Dành tất cả tình yêu thương, hy sinh cả thời gian, công sức, nhưng đôi lúc điều cô nhận lại là những đợt cào xé chảy máu, bầm người của những em học sinh chưa quen với môi trường xã hội. Nhưng đến thời điểm này, có lẽ cô H’Khuin còn thân thiết hơn cả bố mẹ ở nhà, nên các em, ai cũng dần quấn quýt, thương yêu.

Tốt nghiệp Khoa Giáo dục đặc biệt, Trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương Nha Trang, năm 2012, H’Khuin được nhận vào Trung tâm nuôi dưỡng, phục hồi chức năng bán trú cho nạn nhân chất độc da cam tỉnh Gia Lai, dạy chữ cho các em nhỏ là nạn nhân chất độc da cam.Nhớ những ngày đầu nhận lớp, các em thậm chí còn không nhận thức được yêu cầu vệ sinh cá nhân, vừa dạy chữ, dạy kỹ năng, cô H’Khuin còn như một bảo mẫu chăm sóc sức khỏe cho các em. Sau 7 năm miệt mài cùng sự yêu thương, nay các em đã biết viết chữ, đọc thơ, làm toán cộng trừ nhân chia những số đơn giản.

Chị Nguyễn Thị Lành có con đang theo học tại đây, chia sẻ: Con tôi đã 15 tuổi, trước đây vì thiểu năng nên không thể tự chăm sóc bản thân. Gia đình đi làm hết, gửi cháu cho cô H’Khuin nuôi dạy. Từ khi được học hành, dạy dỗ, con tôi rất tiến bộ, biết xếp đồ đạc và phụ mẹ trông em, nấu cơm. Bà H’Ngia, Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam/Dioxin tỉnh Gia Lai cho biết: "Chúng tôi gây dựng nơi đây như một mái nhà chung, là nơi tập trung những mảnh đời thiếu may mắn sau cuộc chiến tranh, không chỉ trong tỉnh và cả những tỉnh lân cận. Với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước về chính sách chăm sóc người có công và nạn nhân chất dộc da cam trên địa bàn, những đối tượng này phần nào được xoa dịu nỗi đau mất mát. Chúng tôi cũng đang cố gắng nhờ sự ủng hộ của các nhà hảo tâm để chung sức chăm lo, hỗ trợ người có công, nạn nhân nhiễm chất độc da cam có cuộc sống ổn định hơn để hòa nhập với cộng đồng tốt hơn.

Chiến tranh qua đi, nhưng nỗi đau còn ở lại. Có những người hy sinh tuổi thanh xuân, gồng mình gánh chịu bom đạn, nhiễm độc trực tiếp nơi chiến trường thì cũng có những tấm lòng cao cả dành thời gian, tâm huyết để xoa dịu nỗi đau sau chiến tranh. Những nghĩa cử cao đẹp ấy cần được tôn vinh và lan tỏa trong xã hội./.