Dalam negar urak ini hu jaik 10 triệu urang ngak, dalam nan hu jaik 60% lac urang kamei. Kapul urang ngak ini meblah 11% số dân saong 21% dom menuac ngak min rik daong tal labaih 60% giá trị tổng sản phẩm quốc nội yaok thun. Nghịch lý lac bruk thụ hưởng oh ka njauk haong dom rik daong di dom urang nan brei ka dom doanh nghiệp jeng yau puk palei. Meng lavik mai, bruk pambuak  bruk ngak, jien bilan bhian taduan hu bruk sangka di dom pakat karja ralo jang dom bruk xã hội. Yaom lac daok dalam gah urang mbuan tamuh tabiak dom bruk xã hội min sarak daong ka công nhân kamei oh hu ralo saong kurang cambaih laih. Urang kamei công nhân gaok kan kandah tuk khin duah pasang kayua  tukvak ngak bruk biak ralo, takik hu taom gaok haong urang likei. 

      Biar harei car, xóm trọ phường Linh Trung, quận Thủ Đức, bal raya Hồ Chí Minh hu ralo manuac jang harei karei kayua urang ngak oh nao ngak tăng ca. Hadei di van huak melam, ralo urang kamei công nhân daok iek phim angaok ti vi, daok veik nan pataom gauk di anak dom phòng trọ ndom glai haong gauk, mong iek urang nao ma-in.

       Ngak randap haong dom urang kamei daok ndom glai haong gauk, khaol dahlak hu thau dom anai daok ngak bruk di Khu chế xuất Linh Trung meng 7 tal 10 thun ini mai. Dom adei sa-ai kumei nan palei daok ralo pak Hà Tĩnh, Nghệ An, tok hu sa anai daok di Bình Thuận saong sa urang kamei sit sot abih lac daok pak Huế. “Peih meta tabiak ye nao ngak tal melam sup meng mai sang; tuk vak ndom glai jeng takik nan ye tal puac adit ye dom adei sa-ai kumei pataom gauk mbang menyum, ndom glai gam xả stress gam patak pataom jien padai kayua nao iek phim atau nao menyum cà phê ye abih rilo jien padai” - Trần Thị Linh, anai kumei prong abih dalam kapul ndom lac yau nan. Linh bahrau ndom blaoh, hu dua urang kamei daok di puac talei sang trọ mai jak nao darak melam blei khan ao, mỹ phẩm yaom lap min thei thei jeng panah akaok kayua oh ka tal harei hu jien bilan.

       Linh meng Hà Tĩnh tame bal raya Hồ Chí Minh ngak công nhân jeng hu jaik 10 thun, umo 30 thun min jeng oh ka hu thei piah anit ranam. Tuk bahrau tame ngak, Tết thun halei anai jeng kham nao palei mbang Tết haong adei sa-ai dalam sang min dom thun jaik di ini anai oh daok nao tra. “Nao palei mbang Tết gaok thei dalam palei jeng sua tangi lac “tuk halei tok pasang”. Duh hatai ralo nan ye dom thun jaik di ini, dahlak tok payua jien, pandap panda ka amaik ame saong dom adei bo oh nao sang tra” - Linh khan meng sap sa-uh sa-uan.

      Oh lac ta-eng Linh saoh bo dom anai kamei dara, siam binai jang jeng mboh duh hatai yau nan. Dom anai khan lac dahlau Tết, sa urang kamei dalam khu trọ nao sang mbang Tết blaoh oh tame tra kayua hu menuac ngak maha ka sa urang likei dalam palei bloh ngak lakhah. “Hu anit gauk hagait min meyah oh tok pasang ye jeng kamei taha, khaol dahlak jeng daok cang menuac ngak maha yau nan” - Yến, anai kumei daok taphia Linh, pok sap lac.

       Kayua bruk ngak njauk tăng ca gam gam; tukvak nao me-in, duah ayut, duah thau hatai gauk oh hu, ngak ka urang kamei công nhân takik duah hu pasang likei. Nan oh ka ndom tal bruk ralo doanh nghiệp jhik menyim, kalik takhaok, điện tử…, hu urang kamei meng 60%-70% dom urang ngak nan ye bruk duah pasang likei di công nhân kami dak kan kandah jang.

        Dalam sa nyaom biai ndom ka urang kamei ngak công nhân jaik di ini, sa urang jakar Công đoàn dom Khu chế xuất – Khu công nghiệp bal raya Hồ Chí Minh brei thau rai diuk công nhân kamei biak kan kandah. Kayua likei kurang, kumei labaih, ralo likei công nhân hu mbaok meta hadah hadai khap sa mbang ralo urang kamei. Lợi dụng bruk nhẹ dạ, cả tin saong hatai caong hu meyut meyau di urang kamei công nhân, hu biak ralo likei công nhân, gaok mai hu dom urang likei di labik karei jeng mai tán tỉnh, quan hệ haong urang kamei công nhân bo oh cang  ngak lakhah. Di ralo doanh nghiệp, dom sa-ai tổ trưởng, akaok xưởng bhian ngak lac sangka iek glang tal, sanya daong ka urang kamei công nhân bahrau tame ngak piah salih veik hatai ranam di urang kamei nan!

      Ban Nữ công Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam jeng hu sa khảo sát brei mboh hu jaik 43% urang kamei công nhân taduan daok haong gauk yau diuk pasang dahlau di lakhah. Biak ralo urang kamei công nhân khan lac tok hu urang ranam ye dua urang tabiak sang trọ daok haong gauk. Bruk njauk biai nan lac biak cởi mở gah tình dục min ralo adei sa-ai kumei oh thau ka sức khỏe sinh sản. Dua jalan plaih metain hu công nhân thau tal ralo abih nan lac pandar bao cao su saong jru pacang metian. Yau nan min, thau nan lac sa bruk, daok khin pandar halei oh atau thau jalan pandar halei oh nan daok lac sa bruk karei.

     Meng bruk oh thau cambaih laih gam haong hatai melau, dom kan kandah caik veik ka dom công nhân kamei oh sit. Sa urang kamei jakar gah Công đoàn daok ngak bruk pak Khu chế xuất Linh Trung 1 brei thau kayua raidiuk kan kandah, biak ralo urang kamei công nhân palih ruah bruk yau Yuan lac “góp gạo thổi cơm chung”. Tuk thau cambaih gauk bloh, ralo gu ralo yau calah calai; gaok mai bruk ghen tuông, taong gauk pak công ty, sang trọ bhian rah tabiak. Daok bruk menek blaoh klaak anek di sang vệ sinh hu mboh blaoh pak công ty labik sa-ai ngak bruk. “Công ty bhian peih ngak dom danak dak tư vấn sức khỏe sinh sản, ba brei bao cao su ka công nhân. Tuk brei, oh hu công nhân halei mek min tuk caik dalam hộp di phòng Công đoàn, công nhân mai mek biak ralo” – sa-ai khan yau nan./.