Haduh hatai ka hareik y tế kreh tuk jit ruak praong Covid-19
Thứ bảy, 00:00, 16/05/2020 Aí Nghiêm Aí Nghiêm
Bruk pandar siuk khẩu trang y tế lac piah pacang caga njom mbak ruak Covid-19. Yaom lac hu labik pataom mek, ngak hacih hareik min hu dom urang hadei di pandar blaoh siuk y tế pacang pabah idung klak parak ban glai ban glo di labik công cộng, mbuan njom mbak ruak saong hareik klak tabiak gah langiu. Bruk pandar siuk khẩu trang y tế yau halei piah gam khik caga hu prein yawa, gam takik klak hareik tabiak gah langiu lac bruk hu rilo urang sangka caik hatai. Urang vak Huyền Trang hu kadha vak ndom tal bruk nan:

 

  Dom harei tapa, dom blah siuk pacang pabah idung hu iek yau pandap pagam di rup, oh kurang hu tuk tabiak jalan. Piah bruk pacang caga ruak hu siam di abih, yaok urang brei pandar takik abih lac 2 blah siuk pacang pabah idung dalam sa harei. Kayua pandap tok pandar sa mbang yau nan ye tuk klak tabiak,  dom blah siuk y tế nan hu pandar blaoh jeng hareik saong oh daok pacang hu ruak: “Yaok harei sang dahlak yaok sa urang pandar 2 blah, yau nan pandar 8 blah siuk y tế sa harei.Dom harei yau ini, dahlak pandar meng 2 tal 3 blah, tuk pandar blaoh klak tabiak. Dahlau diah, dahlak pandar siuk khan bai min. Meng tuk hu jit ruak dahlak meng pandar siuk y tế, 2 blah sa harei.”

Meyah yaok urang pandar 2 blah siuk y tế dalam sa harei, ngan saong labaih 50% bhap bini pandar ye siuk pacang pabah idung klak tabiak gah langiu dalam dom harei tapa  nan lac biak ralo. Anak mewta mboh lac, urak ini meda mbuan taom gaok dom blah siuk khẩu trang pandar blaoh klak ban glai ban glo di dom jalan. Pak di dom labik daok di bhap bini, siuk khẩu trang urang pandar blaoh bhian buh tame dom thung hareik hu tuk gum.

Siuk pacang pabah idung pandar blaoh hu biak rilo anek ruak, meng dom ruak jalan suan yawa, cúm, mbiah tal jalan tung pruac, ralo abih lac ruak lao, kayua vi khuẩn lao diuk gah langiu biak suai. Yau nan ye, urang pandar blaoh juai klak ban glai ban glo, kayua bruk nan oh lac ngak nerak tachrauk bo daok ngak njom mbak jit ruak tabiak bhap bini. Sa-ai Phan Thị Tuyến, urang ngak bruk di Cong ty Môi trường Đô thị Hà Nội haduh hatai lac:“Meng tuk akok jit ruak, khol dahlak mboh hu biak ralo siuk pacang pabah idung klak tabiak langiu jalan yau nan ye, urak ini khol dahlak brei pataom dom blah siuk nan di tuk page, biar harei biak ralo. Urang kurang sahaneng pandar siuk pacang pabah idung blaoh klak tabiak jalan, mbuan njom mbak ruak tapa urang karei.”

Urak ini, tuk tabiak jalan, rilo urang hu salih pandar siuk khẩu trang khan bai rilo tal tapa siuk khẩu trang y tế.  Tui dom urang ilamu, bruk nan oh njuak kayua cuk khẩu trang tuk tabiak jalan piah pacang dhur mun bo khẩu trang y tế oh pandar ka bruk ini. Dalam tuk nan, siuk khẩu trang y tế  dalam dom cơ sở y tế, sang iek ruak tuk pandar blaoh hu ramik njauk tui quy trình di hareik thải y tế, daok khẩu trang y tế klak tabiak gah langiu  yau urak ini hadei pataom hareik hu ramik tui jalan hareik pandar di bhap bini yaok harei. Tiến sĩ Vũ Thị Kim Tuyến – Kapol urang khik iek thiên nhiên saong moi truong haduh hatai lac njom nerak tachrauk alam moi truong meng hareik ini: “Ka sa lac nyu kan ralai, ka dua tra nyu pabam rilo anek ruak dalam tuk drei suak yawa saong moi truong tathah ngak lagaih ka vi khuẩn tamuh tagok jeng yau virut pambak ruak. Meyah khol drei pacang oh siam ye nyu pambak ruak tabiak gah langiu.”

Dom urang ilamu y tế kakei, juai kalak khẩu trang y tế pandar blaoh tame hareik  di baoh sang drei, kayua urak ini, bruk parabha hareik oh ka ngak njauk, catang, ralo lac hareik sraw kadau. Hareik thải dalam nan hu khẩu trang pandar blaoh saong hareik yaok harei meda ba tal bala ka dom urang ramik hareik tuk urang palih dom pamdap tái chế meng tangin. Bác sĩ Trần Xuân Hùng - Phó Giám đốc pasak pasang iek ruak kik tỉnh Lào Cai hu panuac kakei lac:“Bruk urang klak khẩu trang tabiak jalan lac bruk ba tal pambak ruak tabiak bhap bini kayua ia pabah, idung parah tabiak di dom urang jiak ruak kandong veik dalam siuk pacang caga saong diuk tal labaih 6 mong, meyah lagaih ye nyu diuk suai jang. Dom blah siuk khẩu trang klak yau nan ngak virut tabiak gah langiu ralo jang saong mbuan njom mbak tame bhap bini biak ralo. Siuk khẩu trang tuk pandar blaoh siam abih buh tame thùng hareik hu tuh gum sir piah urang ramik pataom hareik.”

Tui dom urang ilamu, piah pacang caga jit, bhap bini meda pandar dom janih siuk khan bai pacang pabah idung, pandar veik hadei tuk pambu thu, papah hacih yaok harei meng sabon.Abih di nyu lac, di dom tỉnh, ban hu pacang labik hu jit ruak ye urang ngak praong di tỉnh, ban nan brei ka dom urang jakar gah moi truong thau ngak bruk tani tanat jang dalam bruk pataom hareik thải. Dom blah siuk pacang pabah idung sa mbang brei ramik tame kadung, hadei di nan papaok sir saong ba nao am cuk klak, plaik njiak ruak pambak tabiak./.

Urang lang: A.Nghiêm  16/5/2020

 

Aí Nghiêm
Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC