Ilamo Cam nan lac sa bein ilamo hadah krah, daneiy angan dalam bhum taneh Đông Nam Á. Bein ilamo nan biak gheih, mekre, yau daok tamo dom ilamo daok mboh di anak meta saong dom ilamu daok kandauk dalam haluk, ngak jeng sa bein ilamo meng kan biak mbak carak ilamo bangsa. Tal urak ini, bhap bani Cam jeng daok khik tamo yaom ilamo di ong akaok ong akei caik veik.

Rah tui bhum taneh gah kreih negar meng Quảng Bình tal Bình Thuận, labik urang Cam daok meng dahlau diah, labik halei jeng caik veik dom inem mek ilamo di urang Cam, dalam nan mboh rilo nan lac dom bimon kalan yao klak yau: bimo Nhạn di Phú Yên; bimon Po Inư Nagar di Khánh Hoà; dom bimon Hòa Lai, bimon Po Klong Garai saong bimon Po Rome di Ninh thuận; bimon Po Sah Inư, Po Dam di Bình Thuận... Abih di nyu nan lac, di Quảng Nam, hu rilo baoh bimon kalan saong hu mboh rilo di abih nan lac di Khu di tích Mỹ Sơn hu 71 baoh bimon kalan, urak ini tok daok 21 baoh bimon kalan.

Taphia di dom inem mek, ilamo hu mboh di meta di urang Cam daok brei mboh tapa dom bruk ngak meng kan mai yau bruk ngak gaok glah lan am, meyim ngak jih dalah, ngak ghe gilai, ngak ameh pariak…Yau nan min, urak ini lahik abih, tok daok bruk ngak lan am saong menyim jih dalah. Bruk ngak lan am urak ini daok cakrok patagok khang di Hamu Craok Bàu Trúc, tỉnh Ninh Thuận. Dom urang ngak lan am meng tangin hu salih tapa ngak tabiak dom janih pandap panda ilamo biak karei yau ngak tabiak rup patau, bimon kalan Cam saong dom janih pandap pandar piah trang trí, mỹ thuật... duh ka bruk du lịch. Bàu Trúc jeng lac labik du lịch ilamo bangsa Cam di tỉnh Ninh Thuận, hu karja buh jien tame ngak piah cakrok patagok.

          Langiu di ilamo hu mboh di meta, ilamo oh mboh di meta tuk halei jeng mbak carak ilamu bhap bani Cam. Urang Cam hu ngak tabiak dom giá trị âm nhạc, nghệ thuật bangsa biak hadah krah saong hu pandar dalam rai diuk yaok harei di bhap bani, ngak tabiak dom alat ragam yau: đàn Kanhi, Baranưng, Ginang, Saranai… Ndom ka bruk sarak, Viện bảo tàng mỹ thuật điêu khắc Chăm saong Khu di tích Mỹ Sơn nan lac dua labik brei mboh cambaih laih ka bruk gheih tangin dalam ilamu sarak di urang Cam. Dom sarak hu ngak angaok patau bo oh thu khang, bo biak mekre meta, jalan sarak biak gheih, biak siam. Ndom ka bruk padang ngak, tapa dom inem mek di bimon kalan, dom urang roh duah taong yaom lac urang Cam mek hu tal ilamu glaong gah padang ngak. Dom baoh bimon Cam hu taong yaom dang samu haong dom inem mek di dom bimon kalan karei di Đông Nam Á.

Sa janih hadah krah karei tra njuak ndom tal dalam gah ilamo oh mboh di meta di bhap bani Cam nan lac adat cambat, pagap yau harei Katê. Ini lac adat cambat di urang Cam Ahier, hu padang ngak veik meng thun 2005 di labik Inem mek pakat negar Bimon Pô Sha Inư saong hu ginup abih dom adat cambat saong dom yaom ilamo bhap bani meng kan hu dalam dakrai sajarah, ndung bak bruk tâm linh, hatai jia di urang Cam. Harei kate nan lac tuk piah hadar  dhal phol ong akaok ong akei, kakuh likau angin siam hajan laghaih, padai brah bak sang; caong khin ka anek athur phun glai cakrok, manuac urang caih anek caih taco. Thun 2017, bhap bani Cam Ninh Thuận taduan mek harak chứng nhận Harei Katê hu ba tame dom angan Inem krung ilamo oh mboh di meta pakat negar. Harei ini, Katê oh daok lac bruk bui sambai di ta-eng bhap bani Cam bo nyu daok lac sa dalam dom harei roya di dom bangsa adei sa-ai Yuan, Cam, Raglai pak Ninh Thuận. Meng thun 2000, harei Katê hu Mentri Ilamo Thể thao saong Du lịch dak tame sa dalam 15 lễ hội prong abih di ViệtNam./.