Dalam 930 tấn mực thu daok labaih veik, hu 800 tấn di urang nao chap ikan tasik saong 130 tấn dalam gilang di urang pablei salih, ralo meng lac mực xà, mực ma hu ralo di bhum tasik Hoàng Sa, Trường Sa. Ini lac mực hu iku sambo jhuk saong mbang oh bingi, laman yau mực nang, mực ống…taong chap jiak takai tasik. Tui ong Phan Bá Linh daok di xã Tam Giang, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, ini lac mbang camereip mực oh hu thei blei. Ong Linh lac: “Meng lavik mai, mực xà hu pablei ralo ka Trung Quốc tui jalan tiểu ngạch, min jiak di ini gah TQ pandar salih tapa jalan chính ngạch saong brei thau asal di nyu nan yhe ngak ka mực xà oh pablei hu. Meyah bruk oh samar hu langyah ye raidiuk di yaok rituh baoh sang urang taong chap ikan tasik meda gaok kan kandah, oh tabiak tasik hu”. Urak ini ong daok labaih 23 tấn mực oh pablei hu.

 Hu panuac lac, bruk mực thu oh pablei hu lac kayua bruk khik piah hadei di taong chap oh ka siam ( yau ye bruk ướp ia patau, pandar sara atau khik piah meng sara haong ia patau).

 Urak ini ralo urang taong chap ikan tasik Quảng Nam jeng khik piah tui jalan meng kan mai lac hadei di taong chap hu ye khik piah ikan dalam hầm ia patau hu daning ngak meng kayau. Tui ong Trần Công Mậu (urang taong ikan daok di palei Tân An, xã Bình Minh, huyện Thăng Bình), bhian di nyu gilai ikan hu parabha jeng 4 tal 6 hầm sit pacang meng kayau saong meng blah xốp.

Tuk hầm ngak meng kayau hu blah cao su khik la-ar. Meng bruk khik piah nan hầm khik piah hu makna biak praong dalam bruk khik ka ia patau oh ralai saong khik hu la-ar dalam luac tukvak taong ikan di tasik. Yau nan min, hầm khik piah tok khik ia patau hu meng 10 tal 15 harei, tuk ia patau ralai meda ngak ka  ikan hadang nyu bruk.

Birau ini, hu dom công nghệ khik piah birau  yau hầm  PU khik la-ar meng xốp polyurethane, min urang taong ikan di Quảng Nam oh ka khin pandar kayua abih rilo jien. Ong Trần Công Mậu lac meyah bruk khik piah hu siam, yaom jien mek hu di sa mbang nao tasik meda tagok, min oh hu jien buh tame ngak dom hầm khik piah tui cong nghe biau kayua abih rilo jien. Yaok gilai ngak hầm meng 10 tal 12 met khoi, piah hu labaih 12 tấn ikan, yaom meng 200 tal 300 trieu dong.

 Tui ong Ngô Tấn, Phó Akok Sở Ngak Nong saong patagok palei pala tỉnh Quảng Nam, piah ka ikan hadang pablei tabiak hu negar langiu, sa dalam dom bruk praong camereip di abih lac khik piah siam. Meyah khik piah tui jaln meng kan ye 100kg ia patau khik hu 60 kilo ikan, min ngan saong cong nghe birau yau PU ye 100kilo ia patau meda khik hu tal 95 kilo ikan nan ye jien mek tame glaong jang.

 Kayua yau nan ye, urang taong chap ikan tasik njauk buh jien tame ngak hầm khik piah ikan meng cong nghe PU, saong brei pandar dom ilamu ky thuat birau, cong nghe birau karei, yau mac dò ngang, radar hàng hải, dom tời thủy lực piah harui halam njol, gai vah…Ndem tal bruk daok kandong labaih 930 tấn mực thu, tỉnh Quảng Nam hu ngak harak payua Mentri Ngak nong saong patagok palei pala, Mentri Công thương saong iew dom doanh nghiệp dua negar taom gaok gauk piah samar mbaoh tangin tame harak pablei mực tui jalan birau./.

 Loay hoay bảo quản thủy hải sản

             Mới đây, câu chuyện 930 tấn mực khô ở huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam, không xuất được sang Trung Quốc do kém chất lượng, một lần nữa đặt ra câu hỏi về khâu bảo quản thủy sản sau khi đánh bắt của các ngư dân.Báo Sài Gòn Giải Phóng có bài của Ngọc Phúc bàn về vấn đề này:

 Trong 930 tấn mực khô tồn đọng, có khoảng 800 tấn trên tàu ngư dân và 130 tấn trong kho của thương lái, chủ yếu là mực xà, mực ma có nhiều ở vùng biển Hoàng Sa, Trường Sa. Đây là loại mực có đuôi màu đen sậm và ăn không ngon, mềm như mực nang, mực ống... đánh bắt gần bờ. Theo ông Phan Bá Linh (xã Tam Giang, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam), đây là lần đầu tiên mực khô không được thương lái thu mua. Ông Linh nói: “Lâu nay, mực xà chủ yếu xuất khẩu sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch, tuy nhiên gần đây phía Trung Quốc yêu cầu chuyển sang chính ngạch và truy xuất nguồn gốc khiến mực xà không bán được. Nếu tình trạng này không sớm giải quyết thì chắc chắn đời sống của hàng trăm hộ ngư dân sẽ gặp khó khăn, khó vươn khơi bám biển”. Hiện  ông  còn tồn hơn 23 tấn mực chưa bán được.

Có ý kiến cho rằng, nguyên nhân khiến mực khô không bán được vì khâu bảo quản sau khi đánh bắt (ướp đá, cấp đông, phơi khô, sử dụng muối hoặc bảo quản bằng muối kết hợp đá..) chưa đạt yêu cầu. 

Hiện đa số ngư dân Quảng Nam đều áp dụng phương pháp bảo quản theo kiểu truyền thống sau đánh bắt là bảo quản cá trong những hầm đá xay, vách bằng ván gỗ. Theo ông Trần Công Mậu (ngư dân thôn Tân An, xã Bình Minh, huyện Thăng Bình), thông thường các tàu cá được chia thành 4-6 hầm nhỏ ngăn bằng ván gỗ và vách được cách nhiệt bằng tấm xốp.

Nắp hầm bằng gỗ ốp tấm cao su giữ nhiệt. Với cách bảo quản này chất lượng hầm bảo quản đóng vai trò rất quan trọng trong việc giữ cho đá không bị tan chảy và giữ độ lạnh ổn định trong suốt quá trình khai thác. Tuy nhiên, hầm bảo quản chỉ giữ được đá 10-15 ngày, khi đá tan chảy sẽ làm thủy sản phân hủy.

Gần đây một số công nghệ bảo quản mới như bảo quản trong hầm PU (cách nhiệt bằng vật liệu xốp polyurethane), nhưng ngư dân Quảng Nam còn khá dè dặt sử dụng do kinh phí đầu tư cao. Ông Trần Công Mậu cho rằng nếu điều kiện bảo quản tốt, giá trị khai thác một chuyến đi biển sẽ tăng, nhưng không thể đầu tư cho các hầm bảo quản theo công nghệ mới vì chi phí lớn. Mỗi tàu đóng hầm 10-12m³, tương đương khoảng 12 tấn cá, giá 200 - 300 triệu đồng. 

Theo ông Ngô Tấn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Quảng Nam, để thủy hải sản có thể tiếp cận được với thị trường ngoài nước, một trong những yêu cầu đầu tiên là khâu bảo quản phải đảm bảo chất lượng. Nếu theo cách truyền thống thì tỷ lệ bảo quản là 100kg đá ướp được 60kg cá, nhưng với công nghệ mới như PU thì 100kg đá lạnh có thể bảo quản lên tới 95kg cá nên giá trị kinh tế cao hơn hẳn.

Do đó, ngư dân không chỉ đầu tư hầm bảo quản bằng công nghệ PU, mà nên áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, công nghệ mới khác, như máy dò ngang, radar hàng hải, hệ thống tời thủy lực để thu lưới, thu câu... Về vụ tồn 930 tấn mực khô, tỉnh Quảng Nam đã làm văn bản gửi Bộ NN-PTNT, Bộ Công thương và kêu gọi doanh nghiệp hai nước gặp nhau để sớm ký kết việc xuất khẩu mực theo cơ chế mới./.