Ala takai ceik Pré di palei Pơ Nang, xã Tú An, thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai yaok rabau got cà gai leo daok tamuh gha hijao siam ala pandiak di bhum taneh cao nguyên. Janih phun ini biak bhian randap haong bhap bini Banar labik ini. Dahlau daih, phun cà gai leo hu pandar yau sa janih jru saong lac pandap menyum yaok harei, min mikva oh ka thau ngak nyu jeng pandap hu yaom kinh tế piah pablei duah jien. Anai kumei Hồ Thị Viên sahneng mboh hu bruk ini. Tapa duah thau angaok dom phương tiện thông tin đại chúng, abih di nyu nan lac tapa internet, Viên thau dom siam lagaih di janih phun pala ini. Min bruk Viên pilih ruah phun cà gai leo piah padang mbang ngui ye mbiah tal harei ini, Viên jeng mboh lac drei hu hasit hagait nan liều lĩnh. Saong meng bruk “liều lĩnh” di anai hu ba mai dom siam mekre, bloh anai kak kajap haong janih phun ini.

Hu hasit liều lĩnh piah ngak bruk drei sahaneng mboh, Hồ Thị Viên jeng oh langyah hu kayua halei yau nan. Kayua meng tuk sahneng mboh mbiah tal tuk ngak, anai oh khan brei urang halei thau, kayua Viên huac urang lac drei gila. Anai jeng huac lac oh thei jia saong pachreih tui anai, sa urang kumei iek gilang tapuk saong sang ilamu xã, oh hu hagait dalam tangin... lingiu hatai kham merat saong bruk piah ngak. Meng hatai khang tui bruk takre di drei, Hồ Thị Viên jak ba hu 10 sang tame ngak.

Bruk pala phun cà gai leo di Hồ Thị Viên hu peih tabiak meng puac thun 2017. Yaom lac kan kandah, min hu bruk njauk gauk di taong abih urang dalam kapul, gam hu bruk daong di hợp tác xã nông nghiệp Tú An, bruk pala cà gai leo di Viên hu jeng.

Takre bac megru, duah thau ka ilamu kỹ thuật, nan ye mblang hamu cà gai leo jaik 2ha gam saong labaih 80 rabau phun pajaih di Viên daok tamuh siam. Tui kuhria, meyah iek glang siam, yaom jien buh tame ngak jaik 15 triệu/ha, ye dalam 4 bilan,  cà paik baoh hu, năng suất meda hu meng 5 tal 7 tấn sa hecta sa thun, yaom darak pasar meng 70 tal 80 rabau đồng/kg ye ini lac jalan patagok kinh tế labik bhum taneh kan kandah ini.

Ông Hồ Văn Hay lac sa dalam dom urang dalam kapul kak kajap haong hatai sahneng di Hồ Thị Viên meng dom harei camereip khan lac: tuk camereip ong jeng huac kayua oh ka thau phun cà gai leo nyu cakrok yau habar, min oh thau yau habar ong jia tame anai kumei daok ranaih umo thun ini. Ông hu Viên tacei jalan iek glang, jalan pruh ia ka phun cà gai leo. Tal urak ini ong thau cambaih saong bein cà daok tamuh siam. Caong lac sa mùa vụ bội thu.

Bruk caik hatai sangka abih di Viên saong mikva dalam dự án lac ngak yau habar dom pandap di phun cà gai leo hu labik pabli tani tanat. Kayua yau nan ye, lingiu di bruk duah thau ilamu kỹ thuật, ye bruk pablei ka phun cà gai leo jeng hu Viên duah thau cambaih tapa rilo kênh thông tin. Lingiu di nan, meng bruk daong di HTX  Nông nghiệp Tú An, anai jeng mboh sahanang hatai.

Ông Lê Văn Bộ, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tú An, ban sit An Khê, tỉnh Gia Lai brei thau, dự án trà dược liệu di mikva palei Pơ Nang jeng yau di Hồ Thị Viên hu jalan tagok siam nan ye hợp tác xã pambuak bruk piah paglaong bruk pala, ngak saong blei.

Yaom lac bahrau di tuk camereip, min bruk padang mbang ngui di anai kumei urang Banar Hồ Thị Viên hu ralo mikva dalam palei Pơ Nang jia tui, kayua urang mboh hu bruk kham merat abih hatai jai di anai. Bruk tari taring bac megru, duah thau saong praong jang nan lac khang hatai ngak iek, hu daong ka bruk padang mbang ngui di Viên dak harei dak cambaih laih, dom baoh yamen jak jeng daok hu mboh di angaok bhum taneh thu lagu labik cao nguyên bak pandiak saong hangin ini.

Meng hatai sahneng duah di anai kumei Ba Na, karja xã Tú An jeng yau ban sit An Khê daok ba tangin tame, ba dom mbuan lagaih di abih brei ka dự án cakrok. Meng bruk daong biak hu yaom glaong nan, dự án di Hồ Thị Viên daok laik tame top 20 dalam 128 dự án ngak nong dalam taneh ia piah  ka Ủy ban Bangsa di Rajaei pok panuac tagok Gilang Pariak Dunya daong tui jalan cakrok patagok kinh tế samar, khang kajap di bhum atah bayah, bhum urang bangsa takik./.

Hồ Thị Viên – Cô gái Banar khởi nghiệp từ cây trồng bản địa

Việt Phú VOV

Dưới chân núi Pré của làng Pơ Nang, xã Tú An, thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai hàng ngàn gốc cà gai leo đang bén rễ trổ những mầm xanh, vươn mình dưới cái nắng của vùng đất cao nguyên. Giống cây này đã quá quen thuộc với đồng bào Banar nơi đây. Trước đây, cây cà gai leo đã được sử dụng như một loại thuốc quý và là đồ uống thông dụng trong cuộc sống hàng ngày, nhưng bà con lại chưa biết cách để biến thành sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế. Cô gái Hồ Thị Viên đã nhận ra điều này.Thông qua việc tìm hiểu thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là mạng internet, Viên biết tác dụng của giống cây trồng này. Nhưng việc Viên quyết định chọn cây cà gai leo để khởi nghiệp thì cho tới tận bây giờ, Viên vẫn cho rằng mình cũng có chút gì đó liều lĩnh. Và chính sự “liều lĩnh” của cô đã mang lại những tín hiệu tích cực, để rồi cô gắn bó với loài cây này.

Đôi chút liều lĩnh để thực hiện ước mơ, ngay chính Hồ Thị Viên cũng không lý giải nổi. Bởi từ lúc hình thành ý tưởng, cho tới khi thực hiện mô hình, cô không dám nói cho bất kỳ ai, bởi Viên e ngại mọi người cho đó đó là một sự gàn dở. Cô cũng sợ không ai tin tưởng và ủng hộ cô- một cô gái trông thư viện và nhà văn hóa xã, chẳng có gì trong tay... ngoài quyết tâm và sự liều lĩnh để thực hiện ý tưởng. Nhờ quyết tâm theo đuổi đam mê, Hồ Thị Viên đã vận động được 10 hộ dân tham gia.

Việc triển khai mô hình cà gai leo của Hồ Thị Viên được thực hiện từ cuối năm 2017. Tuy khó, nhưng nhờ có sự đồng lòng của tất cả các thành viên, lại được nhận sự hỗ trợ từ hợp tác xã nông nghiệp Tú An, mô hình trồng cà gai leo của Viên đã dần hình thành.

Ham học hỏi, mày mò về khoa học kỹ thuật, nên cánh đồng cà gai leo chừng 2ha với hơn 80 nghìn cây giống của Viên đang lên xanh tốt. Theo tính toán, nếu chăm sóc tốt, mức đầu tư khoảng 15 triệu/ha, thì chỉ khoảng 4 tháng thôi,  cà sẽ cho thu hoạch, năng suất có thể lên tới 5 đến 7 tấn/ha/năm, giá thị trường dao động từ 70 đến 80 nghìn đồng/kg thì đây thực sự là lời giải cho bài toán phát triển kinh tế nơi vùng khó này.

Ông Hồ Văn Hay là một trong những thành viên gắn bó với ý tưởng của Hồ Thị Viên từ những ngày, đầu tâm sự: lúc đầu ông cũng e ngại bởi chưa biết cây cà gai leo sẽ phát triển như thế nào, song không hiểu sao ông tin vào trí tuệ và tâm huyết của cô gái trẻ này. Ông đã được Viên hướng dẫn cách chăm sóc, cách tưới tiêu cho cây cà gai leo. Đến nay ông đã nắm vững và vườn cà đã phát triển mạnh. Hy vọng một mùa vụ bội thu.

Vấn đề quan tâm nhất của Viên và bà con trong dự án là làm sao các sản phẩm của cây cà gai leo sẽ có đầu ra ổn định. Chính vì vậy, ngoài việc tìm hiểu kỹ thuật thì vấn đề đầu ra cho cây cà gai leo cũng được Viên tìm hiểu kỹ lưỡng thông qua nhiều kênh thông tin. Không những thế, với sự hỗ trợ của HTX  Nông nghiệp Tú An, cô cũng phần nào yên tâm hơn.

Ông Lê Văn Bộ, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tú An, thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai cho biết, dự án trà dược liệu của  bà con làng Pơ Nang nói chung và của Hồ Thị Viên nói riêng, có tiềm năng và có những bước phát triển tương đối tốt nên hợp tác xã không ngần ngại liên kết để nâng tầm sản xuất, tiêu thụ.

Tuy mới chỉ là bước đầu, song mô hình khởi nghiệp của cô gái trẻ người Banar Hồ Thị Viên đã được đông đảo bà con trong làng Pơ Nang tin tưởng, bởi họ thấy được sự quyết tâm và tâm huyết trong cô. Sự chịu khó học hỏi, mày mò và quan trọng là mạnh dạn thử nghiệm, đã giúp mô hình khởi nghiệp của Viên đang từng ngày rõ nét, những trái ngọt thành công đã bắt đầu xuất hiện trên mảnh đất khô cằn nơi cao nguyên đầy nắng và gió này.

Từ ý tưởng sáng tạo của cô gái Ba Na, chính quyền xã Tú An cũng như thị xã An Khê đã chung tay, tạo những điều kiện thuận lợi nhất cho dự án phát triển. Với sự hỗ trợ quý giá ấy, dự án của Hồ Thị Viên đã lọt vào top 20 trong số 128 dự án nông nghiệp trong cả nước để Ủy ban Dân tộc của Chính Phủ đề xuất Ngân hàng Thế giới tài trợ thực hiện trong khuôn khổ định hướng phát triển kinh tế nhanh, bền vững ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số./.