Dalam rai diuk jan van, samar drah harei ini, takik thei thau lac jeng daok hu dom urang abih hatung hatai haong ilamo bangsa, tame dalam dom palei Cam tỉnh Bình Thuận gandi gandang duah pataom dom kadha daoh bhap bani Cam meng kan daok talaik veik, kuah jaraoh veik jeng dom asar intan. Urang ngak bruk nan haong hatai caong khin dom ragu daoh bhap bini oh lahik nao, caong khin nyu daok miat miat dalam rai diuk. Sa dalam dom urang nan, lac amuk Qua Thị Hồng Loan, daok di palei Lạc Trị, xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận.

 (Kadha daoh “Caik hatian” kayua Hồng Loan daoh):

Caik hatian

Caik hatian meng sit tal praong

Tal mbuk paoh di raong mai hu ka urang

Caik hatian meng sit ndih ndang

Kak hatai halar hatian mai hu ka urang.

 Khaol drei bahrau pang amuk Hồng Loan daoh sa kadha daoh bhap bani Cam hu angan lac “Caik hatian”. Amuk Qua Thị Hồng Loan menek tabiak dalam sa baoh sang Cam bac da-a glaong daok pak palei Cavat, Lạc Trị, xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận. Ame di amuk nan lac  ong Qua Đình Bồi daneiy angan dalam bruk biên soạn tapuk akhar Cam, saong amaik nan lac amuk Đàng Thị Thảo – urang dahlau deih hu daa mai daoh dom kadha daoh bhap bani Cam dalam jaman Patao Bảo Đại. Kayua yau nan ye bo meng tuk daok sit, amuk Qua Thị Hồng Loan hu daok dalam baoh sang bak sap daoh lagu bhap bani saong dak harei dak takre dom ragam daoh bhap bani di bangsa drei. Yaom lac praong tagok jeng sa urang jakar y tế xã, min tuk halei amuk jeng caik tukvak ka bruk roh duah dom ragam daoh bhap bani Cam meng kan. Dalam dom harei ngak rija prong sit di urang Cam dalam palei drei, amuk tuk halei jeng hu mbaok saong cih vak biak tani tanat dom kadha daoh, dom ragam tamia saong dom ragu daoh bhap bani bo dom halau janeng daoh. Saong mbiah tal harei ini, amuk jeng daok gandi gandang roh duah, daoh saong pato veik ka dom rairah dam dara urang daok ranaih umo dom ragu daoh bhap bani, dom ragam tamia kadhik meng kan di urang Cam. Dom urang halei hu mbang mai tal palei Cavat Lạc Trị dalam dom harei rija, roya jeng daok hu pang dom ragu daoh bhap bani Cam lai la-ar tapen bimon kalan Po Dam yao klak. Oh êm đềm yau ragu daoh bhap bani bhum Tây Bắc, oh dhil dhang lamang ndaih yau ragu daoh bhap bani Tây Nguyên, jeng oh lãng mạn yau ragu daoh bhap bani Bắc Trung bộ, ragu daoh bhap bani Cam nyu bingi pang, lai li-an, ndung bak hatai anit ranam saong brei mboh dom caong khin. Tui amuk Hồng Loan, urak ini amuk meda daoh hu labaih 10 ragu daoh bhap bani, meng dom ragu tuk biar tuk glaong, tal ragu chreih chrai bui sambai yau: Daoh mưyut, daoh dam dara, daoh rathung chai, daoh pandau, Puac jal v.v...

Mai meng nan bo dalam Harei pataom sap daoh ragu bhap bani pakat negar thun 2005, amuk Hồng Loan ngak ka ban giám khảo saong manuac urang pang njauk pok meyaom dom ragu daoh bhap bani Cam tapa dua kadha daoh nan lac Caik hatian saong Paik Njam, saong amuk mek hu giải C. Dahlau di nan, di thun 1977, pak Harei pataom daoh tamia bhap bani pakat negar di Phan Thiết, tỉnh Thuận Hải dahlau diah, urak ini lac Bình Thuận, amuk mek hu Huy chương Ameh haong ragu daoh Uah kan ka vak caik panuac daoh bahrau nan lac Sap iew Dam dara. 

Rai diuk harei ini bak dom thavi thavar, manuac urang drei daok kuhria ralo tal bruk ngak mbang, kinh tế, takik hu tukvak piah saneng tal dom ilamo klak yau amuk. Anak meta mboh lac, di dom palei Cam urak ini, dom urang daok khik veik saong daoh hu dom kadha daoh bhap bani Cam klak yau amuk Hồng Loan nan lac biak takik, dalam tuk nan ragu ragam Cam daok lahik nao ilamu meng kan saong takik manuac urang pang yaom, tui iek. Rai rah dam dara urang Cam urak ini daok mbaiy mbaok  haong ilamo meng kan di drei. Biak njauk pok meyaom hatung hatai di amuk ngan haong ragu daoh bhap bani Cam.

Hatai kuhria kayua huac lahik nao yaom ilamo klak di urang Cam, jang yau ragu daoh bhap bani Cam di dom urang abih hatung hatai haong bein ilamo palei negar nan lac kadha njauk saneng kuhria. Abih di nyu lac ngan haong dom urang, dom gah pambuak pagam tal bruk ngak ilamo văn nghệ. Giáo sư Trần Văn Khê brei thau, ragu ragam bangsa jang yau ragu ragam Cam daok takik hu urang pang yaom, tui iek kayua bruk hu mbaok di ralo janih ragu ragam phương Đông, phương Tây, nhạc ranaih … Dam dara urang ranaih yaudaok peih prong gavang tangin taduan raok ragu ragam di negar langiu bo var nao ragu ragam di bangsa. Giáo sư Trần Văn Khê lac: Harei ini khaol drei njauk pacang khik ka nyu siam nan lac njauk pacang khik meng dalam rai diuk. Nan lac njauk iek prong dom urang nghệ nhân kayua lac dom urang nan, lac tiêu biêu ka ilamo oh mboh di meta di negar Việt Nam, ngak habar ka dom nghệ nhân diuk hu haong bruk ngak di drei, ngak habar ka dom urang ngak ragu ragam bangsa meda diuk hu haong bruk ngak di drei. Nan lac Karja njauk hu sa kadung jien piah daong ka dom urang ngak ragu ragam bangsa nao tagok. Meng dahlau diah tal urak ini karja ba tabiak ralo panuac biak siam nan lac bangsa, ilamu, bhap bini,, sáng tác đương đại min ndung bak ilamo bangsa min ba tabiak panuac ndom min oh ba tabiak jalan ngak piah langyah nyu.

Tui Hukum Pakacah Pok meyaom ye angan "Nghệ nhân bhap bani", "Nghệ nhân ưu tú" piah alin brei ka manuac urang hu buh pren yava piah khik caga saong patagok yaom glaong ilamu oh mboh di meta. Dalam nan hu bruk pok meyaom dom nghệ nhân bhap bani daok ngak dalam dom gah yau: sap ndom, akhar vak; ngữ văn bhap bani; ilamo parang me-in bhap bani; adat cambat tanarakun; rija, roya meng kan... Khaol dahlak caong khin lac, sa harei halei nan oh suai livik, amuk Hồng Loan hu pok brei angan nghệ nhân bhap bani. Piah meng nan, dom ragam daoh bhap bani Cam hu amuk patui veik ba tagok glaong saong pambuak seok par atah jang.

Dak pang, dak mebuk dom ragam daoh bhap bani Cam bingi pang, yamen li-an, khaol drei dak iek prong dom urang yam tapa dom kan kandah dalam rai diuk piah gandi gandang khik ramik, patoa veik dom yaom glaong ilamo di bangsa drei, dalam nan hu amuk Qua Thị Hồng Loan daok pak Bình Thuận./.