"Cung tagok cầu, ngak mbang pambak tui gauk, kurang pambuak gauk lac dom cụm từ hu rilo chuyên gia ndom tal tuk ginum biai ka dalikan baoh thanh long njauk ba nao tuh, klak ka athur mbang tukvak tapa di dom puk palei hu maong lac thủ phủ di thanh long ye: Bình Thuận, Long An, Tiền Giang. Kadha vak “ dalikan thanh long: kaya nong oh meda cang hamiet piah lang talaih" di urang vak  Minh Long ndom ka bruk ini.

          # Rilo panuac ndom lac, makna praong ba tal bruk thanh long laik yaom, njauk tuh klak lac kayua urang blei oh mai blei, darak pasal Trung Quốc padheih blei thanh long. "hu bilan laik yaom" dalam bruk ngak nong oh njauk lac bruk barau bo bhian rah tabiak di dom kaya nong ye: patei, tam kai, lithun tím, củ cải… min kayua habal bhian laih=k tame kan kandah kayua oh duah hu jalan pablei tabiak? Bruk anak meta hu mboh, labaih 80% sản lượng thanh long hu pablei tabiak taneh ia lingiu tapa jalan tiểu ngạch tapa Trung Quốc, tuk darak pasal ini oh taduan mek, urang pala thanh long oh daok libik pablei, ông Nguyễn Trí Ngọc, Phó akaok Tổng hội ngak nong saong patagok palei pala brei thau: Darak pasal quyết định pala drak, ta-eng urang nong jeng njauk thau lac pala hagait meda pablei hu, dom hagait darak pasal caong. Ta-eng bruk ngak nong njauk dang anak haong dua rủi ro praong di abih nan lac rủi ro darak pasal, meyah ngak mbang bo oh hu hợp đồng pambuak gauk lac bruk ngak tabiak pandap pablei tabiak darak pasal meda gaok kan kandah, oh ka ndom tal dom bala di lingik tasik, biến đổi khí hậu.

          -Meng bruk ngak nong di puk palei, ông Lê Minh Hoan, Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Đồng Tháp – sa dalam dom puk palei nao dahlau dalam bruk ramik pasiam bruk ngak nong ngan saong rilo chuỗi giá trị meng njam patam baoh traoh tal raong glaong langyah, bruk ngak mbang manh mún, sit saong kurang pambuak gauk ngak ka urang nong gaok rilo rủi ro, tal tukvak urang nong njauk salih akaok sahneng saong ngak mbang chuyên nghiệp jang: Urang nong tame hợp tác xã blaih saong gauk  vật tư tame pala, trun yaom, ndom biai ka yaom saong doanh nghiệp, urak ini ngak mbang manh mún, ta –eng thei urang nan pablei, pariak gauk ka yaom piah pablei ngak ka yaom pablei jeng trun. Urang nong caong lac eng drei quyết định yaom kaya nong drei ngak tabiak, meyah ye oh salih, oh pambuak gauk lac oh meda quyết định hu yaom.

-Dalam tuk kinh tế mbeik drei tame dunya dak hadei dak dalam, caong khin pablei saong pablei kaya nong tabiak taneh ia lingiu siam lagaih, akaok meti njauk khik caga yếu tố ka chất lượng pandap, ngak mbang njauk pambuak pagam saong darak pasak, tui tín hiệu di darak pasal. Bài học jak jeng ka peih bruk ngak mbang saong pambuak pagam pablei vải thiều (Bắc Giang) saong darang lồng (Hưng Yên) di gah Brak brei mboh cambaih ka bruk peih bruk pablei salih pambuak pagam pablei pandap tui chuỗi giá trị. Ini lac kinh nghiệm meda pandar ka rilo janih baoh kayau di gah meraong, dalam nan hu thanh long, kayua oh lac pataom tame ngak mbang bo oh sangka kuhria tal tín hiệu darak pasal, bị động piah cang lang talaih :Njauk ciuk saong dom rủi ro di darak pasal, min bruk praong di abih lac njauk trun takik rủi ro meng bruk kuhria dahlau asal kadha, salih tanarakun ngak mbang gam saong bruk pataom tame hu trách nhiệm di dom gah khik ramik, abih di nyu nan lac libik dang di doanh nghiệp bo bruk di ini lac blei, blei abih saong buh jien tame ngak nong. Mbeik drei tame dunya ba mai rilo cơ hội, min jeng pagam tui dom thách thức ka quy luật pariak gauk di darak pasal, yau nan ye njauk paglaong chất lượng pandap, siam haong taneh riya, njauk hatai dom rủi ro bo darak pasal ba mai.

          Pambuak tal bruk ini, akaok mintri ngak nong saong patagok palei pala Nguyễn Xuân Cường ndom lac, urang nong saong dom doanh nghiệp njauk salih bruk ngak mbang saong khik ramik, paglaong gah  chế biến piah patagok yaom kaom. Tabhia nan, njauk jhul khang bruk pablei salih, pambak praong darak pasal; jhul khang pablei tabiak taneh ia lingiu meng jalan chính ngạch, trun takik saong yah klak bruk pablei tabiak taneh ia lingiu meng jalan tiểu ngạch./.

Thúy Linh