Miuyim Nghệ thuật Metropolitan - Lac sa dalam dom miuyim ilamu dang akaok di dunya, pilih ruah dom kaya pandap biak catang

Lac 1 urang jakar di Miuyim Điêu khắc Chăm Đà Nẵng dahlau daih, ong Phan Công Hải hu nao tui drap ar meng kan dalam dom mbang tabiak dunya ngak bruk pambuak talei rohim gah ilamu.  Mbang nao tui dahlau di tuk ong Hải salih tapa ngak bruk di Miuyim Đà Nẵng lac di akaok thun 2014 tuk Miuyim Nghệ thuật Metropolitan (New York, Hoa Kỳ) peih bruk parang iek praong hu angan ieu lac "Ilamu sarak di agama Phật haong agama India di dom taneh ia lahik blaoh di Đông Nam Á". 

Lac sa dalam dom miuyim ilamu dang akaok di dunya, Metropolitan pilih ruah dom kaya pandap biak catang. Yaom lac dua klau kaya pandap meng kan nao tapa gah nan, min bruk kuhria caga biak tani tanat. 

Kaya pandap meng kan hu pilih ruah jeng lac dom janih ndung bak ilamu di dom negar dahlau daih hu mbaok angaok dom taneh ia Campuchia, Việt Nam, Thái Lan, Malaysia saong Myanmar. Nyu jeng hu mbaok di kaya pandap di dom taneh ia nan. Lingiu di nan daok hu dom kaya pandap di miuyim dom taneh ia Prang, Anh pataom mek hu dalam vaktu đô hộ dom taneh ia Đông Nam Á dom abap dahlau daih.

Bruk parang iek pandap nao nyim ini dui atah labaih 3 bilan meng bilan 4-2014 min labaih 3 thun dahlau di nan, hu dom bruk duah thau saong likau adat Rajaei piah nyim. Bilan 3-2013, TP Đà Nẵng brei nyim 5 drap ar di Miuyim Điêu khắc Chăm Đà Nẵng piah pataom mbaok tame bruk parang iek nan lac rup patau Nam thần, rup patau meteh rup Nữ thần, rup patau yang Ganesa, đản sinh Brahma saong yang Shiva .

Hadei di tuk ginum biai, mbaoh tangin tame harak sanya gauk brei nyim, khik kajap dom bruk gah siam mekre salamat, ong Hải hu brei nao tui khik iek dalam tuk pajeng ba piah khik caga siam mekre di abih ka drap ar. Oh ka thau hu bruk hagait rah tabiak haong dom rup patau bo dunya brei nyim nao nyim mai halei oh, min dom blah rup cih ye hu oh thau hadom bruk ngak khut, salih pandap karei atau njauk co klaik... Nan lac bruk ngak ka ong Hải biak caik hatai sangka dalam dom mbang ba drap ar meng kan tabiak truh miuyim.

Kaya pandap dahlau di tuk hu ba tabiak truh miuyim saong hu brei nyim tui jalan ieu tui sap Anh lac "door to door" (brei nyim saong taduan veik meng miuyim) njauk tapa rilo labik pasang iek biak catang... Gam haong nan, lac rilo harak gar piah duh ka bruk "tạm tabiak – tame veik" saong "tạm tame – tabiak veik" tuk nao tapa hải quan mblang kapal haoh dom taneh ia. Min praong di abih nan lac bruk yau Yuan lac "đánh dấu bảo mật". Ong Hải brei thau, nan lac bruk biak kandauk, yaom lac ong nao tui min ong jeng oh thau hu inem mek labik kandauk nan daok di labik halei. 

Tuk brei kaya pandap meng kan tabiak negar lingiu, gah muiyim brei da-a sa kapul oh gam tal gah halei mai pasang iek, duah sa labik biak karei piah ngak inem mek, tapa nan meyah pandap hu ngak yau nan piah salih jeng oh tapa mbaok drei hu. Rilo kaya pandap meng kan di miuyim nao parang iek di dom labik hu tal yaok triệu mbang tuai mai maong iek yaok thun di dom taneh ia yau Mỹ, Prang, Áo, Bỉ... 

Mbang tabiak negar lingiu praong abih di dom kaya pandap di miuyim ini lac mbang nao Prang parang iek hu angan ieu lac "Gilang ilamu Việt Nam: sarak Cam abap 5 - 15". Parang iek ini dui atah meng thun 2005 tapa thun 2006 di Miuyim pakat negar ilamu châu Á Guimet di ban ine Paris, Prang, hu biak rilo menuac chreih chrai mai maong iek saong tui nan, gah Prang hu panuac nyim kaya panda meng kan sa bilan tra lingiu tukvak sanya piah dui pachreih tuai damuai. Di parang iek nan, dalam 95 kaya pandap hu parang tabiak mai meng dom miuyim Việt Nam, Prang saong Thụy Sĩ ye hu tal 48 kaya pandap mai meng Đà Nẵng, dalam nan hu rup patau Ganesha, rup patau Gajsimha.

Prein dui pachreih di mbang parang iek praong ini ngak brei Tổng thống Prang tuk nan lac Jacques Chirac haong diuk di ong mai dalam angan oh lac urang dang akaok taneh ia bo lac dom urang tuai mai maong iek yau dom tuai karei, piah hu maong iek ka pahu dom kaya pandap hu ba mai meng Đà Nẵng.

Piah kaya pandap hu salamat nao tal negar lingiu brei rah tapa rilo bruk, saong praong di abih lac bruk pajeng ba nao tal meteh baoh taneh. Ong Hải brei thau bruk oh salih karei, tuk halei jeng khik kajap yau nan, lac tuk mbaoh tangin tame harak sanya, gah miuyim nyim pandap brei pah gah papaok pandap, pajeng ba pandap ilamu, Blaoh hadei di nan, dom Cty pajeng ba pandap nao pah dom gah taong yaom pandap piah blei bảo hiểm caga tuk gaok bruk oh patuah. Ong Hải khan lac: "Mbang ba nao Prang, kaya pandap meng kan di miuyim kol drei hu blei bảo hiểm tal 48 triệu đôla, dalam nan kaya pandap hu taong yaom glaong di abih hu blei bảo hiểm tal labaih 2 triệu đôla tui yaom tuk nan".

Dalam mbang parang iek di Prang thun 2005, Tổng thống Prang Jacques Chirac hu vak panuac akaok brei catalogue parang iek lac: "Sa bruk pataom pandap ilamu sarak Champa gheih abih di dunya, mai meng Miuyim Champa Đà Nẵng, Miuyim TP.HCM, inem krung Mỹ Sơn saong di Miuyim ilamu châu Á Guimet, lac 1 dalam dom janih praong di inem krung ilamu VN hu ba tabiak parang iek di Paris praong, mekre. Tapa dom kaya pandap sarak gheih, mekre, ilamu Champa brei mboh lac 1 dalam dom ilamu biak karei di ilamu meng kan di Đông Nam Á...".

Urang lang: M. Phương – 11/02