Khan bai lanh hu malna biak praong dalam raidiuk xã hội jeng yau bruk ngak yang mebang di urang bangsa Mông. Ong taha meng kan hu ndem lac meyah plang lahik nao, urang Mông oh hu angui cuk khan ao meng khan bai lanh ye oh hu nao taom muk kei. Urang Mông sahaneng lac “urang kumei bangsa Mông oh thau ngak lanh, menyim khan bai, jhik pet bingula di khan bai lanh ye oh njauk urang kumei Mông”. Yau nan ye, dom kumei dara Mông Lùng Tám meng sit mai hu amaik hu amuk di drei pato ngak lanh, menyim lanh, jhik pet piah ngui cuk rup drei saong baoh sang di drei. Yau nan min, hu tukvak suai lavik bruk pala lanh, menyim khan bai lanh jaik lahik nao oh daok di bhum urang Mông Lùng Tám kayua darak pasar oh pablei hu, lai tui ilimo karei.
Piah pasiam veik saong patagok bruk pala lanh, menyim khan bai di bangsa drei, dalam dom thun 1999, 2000, 2001, muk Vàng Thị Mai –Akok Kapol urang kumei xã Lùng Tám tuk nan hu pataom veik dom nghệ nhân menyim khan bai lanh saong padang HTX Lanh Lùng Tám:“ Lac sa urang kumei bangsa Mông, thei jeng thau pala lanh menyim khan bai piah ngak khan ao, takhaoh, phui mền, niệm…Hadei ini xã hội cak rok patagok jang, bruk ngak lanh dak harei dak var lahik. Sa mbang metuah dahlak hu taom gaok amuk taha umo 130 thun. Ndem meyai saong urang taha nan hu kakei njauk brei khik ramik bruk ngak meng kan ini. Dahlak hu eiw pataom dom adei sa-ai kumei thau menyim khan bai lanh mai ngak iek dalam sa thun. Khol dahlak da-a muk mai pato yaom lac ngak hu takik min pablei hu yaom, glaong jang rilo mbang duk saong ngak apuh, raong athur”
Tuk Camereip HTX tok hu 6 urang. Dom thun hadei di nan, jian duah hu meng bruk pablei khan bai lanh glaong jang, HTX pachreih hu rilo dei sa-ai tame, daong ka adei sa-ai langiu bruk ngak apuh hu sa bruk ngak karei, duah hu jien tame, daong paglaong raidiuk baoh sang drei. Anai Mùa Thị Thào, urang di HTX Lanh Lùng Tám lac: Yaok sa urang hộii ngak bruk di HTX 20 harei jien mek tame 3 triệu đồng sa bilan:“Di sang dahlak menyim hu rilo khan bai lanh. Dahlak tame HTX duah hu jien ka baoh sang. Adat tanarakun bangsa Mông ye khan bai lanh nan lac oh kurang hu dalm raidiuk yaok harei.”
Labaih 10 thun padang veik, khik ramik, mbiah tal ini, HTX Lùng Tám hu 130 urang tame. Langiu menyim khan bai lanh, HTX daok ngak hu rilo khan bai jhik pet, cih kalin dako angaok khan bai lanh, dom janih pandap karei yau: kadung teik, kadung buh điện thoại, patal ndik radaih, kapal haok…Piak hu lanh ngak tabaik khan bai hu tani tanat, yaok thun HTX jak ba xã viên pala labaih 5 ha phun lanh.
Dom thun jiak di ini, pandap lanh di HTX camereip hu rilo urang tuai dalam saong langiu negar takrei blei. Kuhria taong abih jien mek tame meng pablei lanh hu jaik 2 tỷ đồng sa thun. Pandap lanh Lùng Tám hu yaih khan di dom Nyaom darak dalam saong langiu negar, tadaun hu rilo giải thưởng praong, dalam nan hu giải thưởng glaong abih lac giải KOVA kayua muk Nguyễn Thị Doan dahlau diah ngak pho akaok negar alin brei di thun 2014; hu rilo tuai negar di dunya yau Pháp, Mỹ, Nga, Canada, Thụy Sỹ...thau tal. Thun 2018, hu dua urang sinh viên bac Trường đại học Niu Di Lân hu mai rivang HTX lanh Lùng Tám, hadei duah thau tapa 40 bruk ngak khan bai tui jalan meng kan, dom ayut nan meyaom saong daok veik sa bilan piah pato ndem sap Anh brei ka anek naih labik ini. Urak ini, hu rilo uranaih thau meyai sap Anh piah pablei pandap ka urang negar langiu. Rilo urang metui medhar, adei sa-ai urang kumei kathaot khin bac hu pato brei oh abih jien. Ong Lý Thanh Sơn- akok UBND xã Lùng Tám, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang daok brei thau lac: "Xã daok caga tacei pato jalan ngak mbang daong ka HTX lanh peih bruk taong yaom danak dak Ooc Cóp bo xã hu tut angan pandap di xã, brei hu ngan je, nhãn mác, thau pandap hu meng halei mai. Nan lac bruk HTX njauk brei hu piah plaih bruk lac tuk pablei pandap tabiak darak pasar oh meluk saong pandap ngak mblah. Pandap ja. Dalam bruk pablei salih nao mai meda khik caga hu angan je pandap di drei.”
Thun bahrau daok mai tal, bingu đào rak hadah mekre tapen sang, tapen jalan tame palei Lùng Tám. Lavang langik Lùng Tám yau pachreih tui bruk cak rok patagok di bruk menyim khan bai lanh di labik ini./.
Viết bình luận