COVID-19 mboh patrun dalam taneh ia, min, dom chuyên gia y tế ndom lac ni oh lac tuk lagaih piah tabiak panuac lac abih jit . 7 harei jiak di ni, Mintri Y tế mboh hu labaih  9.000 urang njom sa harei, trun  16% dut song kuhria rah tapa dalam  7 harei dahlau di nan. Urang metai gam gam trun, harei  25/10 urang metai beir di abih dut song  10 bilan dahlau. Min, rilo chuyên gia mboh lac, urak ni, oh ka tabiak panuac lac abih jit hu, kayua rilo makna. Tui nan, bruk tabiak panuac lac abih jit prong, meda ngak ka rahra iek lap bruk pacang caga. Bruk njom mbak glong, song metai bier jeng ngak cuang kandah tal gah về kinh tế, tagok jien tong ruak  kayua  COVID-19 song  COVID dui atah.

Bruk “tín dụng đen” ndok sraiy daok tagok rilo, abih di nyu lac di dom palei pala, dom labik ngak kong. Di mbang nyaom Quốc hội daok rah tabiak, urang QH Trần Thị Diệu Thúy, akaok Liên đoàn Lao động TP.HCM hu panuac ndom khang ka bruk ini. Tui nan, meng thun 2020 tal ini, kayua jit praong COVID-19, urang ngak gaok biak rilo kan kandah, ba tal nao mesraiy jien, bo mesraiy di gilang pariak lac oh mbuan. Nyim sraiy “tín dụng đen” lac bruk hu mboh di rilo doanh nghiệp, tui nan, urang jakar công đoàn, menuac khik iek doanh nghiệp, po doanh nghiệp jeng njauk “khủng bố” ndok sraiy. Tui amauk Trần Thị Diệu Thúy, Quốc hội njauk pasang iek saong ieu Rajaei hu jalan ngak khang piah langyah.

Harei 25/10, Mban tacei jalan tỉnh Bình Thuận ka bruk tong abih bhap bini khik caga  siam mekre palei negar song pacang caga kol kanyah jhak  hu pok meyaom 89 bruk, urang naih ghieh dalam bruk tong aboh bhap bini khik caga siam mekre palei negar  tuk vak  2017- 2022. Công an tỉnh brei thau, dalam tỉnh hu  20 kadha  ngak hu siam lagaih, hu  peih prong tabiak di  725 labik dok song dom jabat , doanh nghiệp. Dalam nan, bruk caik  “Camera an ninh pacang caga kol kanyah jhak  ” song “palei pala (khu phố) pacang caga njom mbak jru phiel” hu peih prong dalam taneh ia. 5 thun tapa, dom urang pal akaok bruk ngak ni song bhap bini hu pabak jiak  1.000 panuac khan brei thau kol kanyah jhak  hu dong ka gah  công an mesruh pacang tong tayah  1.126 bruk song  1.618 urang.

Đồng Tháp daok hu panuac likau Mintri ngak nong saong patagok palei pala daong phun jien di kadung jien caga di Trung ương thun 2022 piah ngak dom danak dak panduan ba rahra samar drah tabiak truh labik bala meng langik tasik piah rami ramik, tani tanat raidiuk saong bruk ngak mbang ka 390 baoh sang haong yaom jien abih tih 120 tỷ đồng.  Bruk glut jaleih takai kraong di tỉnh daok rah tabiak srau kadau, ngak kan kandah tal dom labik daok di bhap bini, nan ye bruk samar hu dom labik daok bahrau piah ba rahra mai daok, lac bruk njauk ngak chip. Tui UBND tỉnh Đồng Tháp, vaktu 2021 - 2025, abih tih yaom jien buh tame ka dom danak dak rami ramik tani tanat labik daok dalam tỉnh lac jaik 552 tỷ đồng, dalam nan kadung jien tỉnh saong phun jien karei lac labaih 325 tỷ đồng. UBND tỉnh hu tacei patodom po padang ngak dom danak dak, samar pasiam dom tavak tavaiy, jhul samar bruk padang ngak saong peih phun jien brei tal puac thun 2022.

Xã Bình Mỹ (huyện Châu Phú, tỉnh An Giang) bahrau peih ngak hu jak jeng giải pakacah  gaiy bilan ia ndik. Yaom lac mbang camereip peih tabiak , min,  Giải pakacah gaiy bilan ia ndik  xã Bình Mỹ pachreih hu yaok ribau tuai damuai mai iek. Ni lac, bruk piah dong ka bhap bini paglong hatai sahneng, jia tame jang ka pren khang di bruk jum pataom bangsa. Giải rik dong peih ngak prong dalam  dom bruk  jak ba pakacah gauk anit ranam taneh ia, prong abih lac bruk jak ba “Tong abih bhap bini jum pataom padang ngak palei pala bahrau, , đô thị văn minh” di pak ni.

Karja Tổng thống Mỹ Joe Biden bahrau sahneng tabiak sa jalan ngak bahrau piah pachreih bhap bini nao klauk pabak vaccine caga COVID-19. Dom jalan ngak bahrau ini, hu bruk pajeng ba brei saoh jru kê đơn Paxlovid pacang COVID-19 tal dom sang kan kandah, parabha dom pandap klauk vaccine tal dom pasak iek glang uranaih, urang taha saong dom pasak y tế cộng đồng, pabak khau tin tacei pato doanh nghiệp pacang caga COVID-19. Tal urak ini, hu labaih 20 triệu menuac daok di Mỹ hu klauk vaccine saong mboh lac meda pacang hu dom biến thể di Omicron.   

Urang ngak  Thủ tướng bahrau di Anh Rishi Sunak hu khan brei thau dom urang dalam rajaei bahrau, dalam nan njauk caik hatai lac bruk khik veik biak rilo  urang ngak Bộ trưởng dalam rajaei  di muk  Lit Trut (Liz Truss) saong pok ngak veik dom urang ngak  Bộ trưởng di saman ong  Boris Johnson.  Gah pasang iek tong yaom lac, bruk padang sa rajaei bahrau song jiak abih dom urang klak dalam 2 rai rajaei jiak di ni brei mboh ong Rishi Sunak iek praong bruk jum pataom dalam đảng Bảo thủ jang yau khik ramik bruk tani tanat dalam dom bruk  prong  karei kare.

Mintri Y tế Thái Lan daok patagok bruk pasang iek taong abih dom tuai mai meng châu Phi, abih di nyu lac Uganda, hadei di tuk jit Ebola tamuh tabiak di taneh ia ini di bilan 9 meng bloh. Tui nan, taong abih dom tuai mai meng Uganda jeng brei tapa pasang iek prein yava saong tut angan tame negar dahlau di tuk tal Thái Lan. Dom pathau khan meng WHO haong Mintri Y tế Công cộng Uganda harei 24/10 brei mboh lac, Uganda hu 90 urang njaom Ebola saong hu 44 urang metai, dalam nan hu 5 urang ngak gah y tế./.

Urang lang: M.Phuong & H.Pha