Jit Covid-19 di bhum Tây Nguyên daok njom mbak samar; rilo xã phường daok di pakat jit ka 4 – lac pakat glaong di abih dalam dom pakat di jit covid-19. Rilo tinh, ban dalam bhum samar drah brei ka anek saih padieh bac tapak piah patrun patakik bruk njom mbak jit ruak, patagok bruk ieu pataom dom urang daong taong ruak F0 di sang. Meng labaih 36.200 urang njom, Đăk Lăk brei salih tapa “bhum katam” – lac bhum mbuan njom glaong di Covid-19. Di ban Buôn Ma Thuột, labik hu jit tamuh samar di abih dalam tỉnh, Akaok UBND ban bahrau hu harak samar drah, ieu kakei meng harei 01/3, dom sang bac padieh bruk brei bac tapak ngan haong anek saih meng pakat bac Tiểu học tal Trung học Phổ thông, salih dom pakat bac ini tapa bac online.

Anak bruk jit ruak COVID-19 dalam tỉnh dok rah tabiak srau kadau, dom urang njom mbak dalam bhap bini song sang bac dok tagok, Sở pato megru tỉnh Bình Thuận hu harak ieu dom labik pato  mầm non, tiểu học dalam tỉnh padeih peih bruk  pato  2 var dalam sa harei song padeih bac bán trú meng harei 1/3/2022. Sở jeng hu kakei dom labik  pato pakai patagok tuk vak rilo di abih pato bac tapak 1 var dalam sa harei  ka anek saih piah bac hu salah danak dak  môn học, bruk pato pakai tui hukum . Gam haong nan, dom sang bac brei ngak catang tui 5 paka di Mintri Y tế,  patrun patakik di abih bruk nao mai, taom gaok piah patrun njom mbak di dom tal bac. Tui Sở pato megru  tỉnh Bình Thuận, hadei di tuk  mai bac veik di sang bac, urak ni, di dom labik pato pakai  dalam tỉnh hu labaih  1.690 urang njom  COVID-19.

Jru pacang caga virus hu Molnupiravir taong ruak COVID-19 hu ba tabiak pablei di rilo tiem jru meng harei 23/2. Min, dom harei tapa, urang ruak ndem lac daok gaok kan kandah tuk blei jru ini di dom tiem jru di Ban raya HCM. Di mbang ginum biai ka bruk pacang caga jit ruak hu peih tabiak di bier harei 28/2, amuk Nguyễn Thị Huỳnh Mai, Chánh Văn phòng Sở Y tế TP.HCM brei thau, urak ini Ban jeng daok 36.000 mbang jru Molnupiravir brei saoh di dom labik y tế, brei ka urang ruak hu adat brei pandar, brei dahlau ka dom urang mbuan ruak trak. Tui Sở Y tế TP.HCM, jru pacang caga virus lac jru pablei tui panuac kakei di bac si, brei hu toa jru di dom bác sĩ hu thẩm quyền tui adat hukum.

  Ia hani Việt Nam dok dang anak  bruk kak je biak glaong kan jia hu, tagok tal labaih  400% tuk  pablei tapa Mỹ. Mintri Thương mại Mỹ (DOC) tuk puac thun  2021 hu batabiak panuac  kết luận sơ bộ bruk pasang iek pacang pablei  khut  yaom  ngan song ia hani di  Việt Nam. DOC  mboh lac tanut pablei khut yaom ka pandap ia hani  mai meng  Việt Nam labaih  410% song pandar yaom kak je anak meta ka nyu njauk. Tui kuhria,  panuac tamat ka bruk ini song luac di abih hu batabiak dalam bilan  4-2022 anak tal. Ni lac,yaom je oh njauk, oh lagaih, kayua, piah ia hani  hu pablei tame  Mỹ ye bre mek hu dom tanut biak kan meng gah  Mỹ, yau brei mek hu tanut chuẩn chất lượng di jabat  khik ramik pandap mbang  song jru tavoa Mỹ (FDA). Urak ni , hu labaih  35 công ty Việt pablei tabiak negar langiu ia hani, song jien mek tame yaok thun hu meng  70-100 triệu USD. 

Dalam huyện U Minh, tỉnh Cà Mau urak ini hu 5,7% sang bhap bini bangsa takik, dalam nan bhap bini Khmer hu rilo di abihy. Tapa pasang iek dom baoh sang kan kathaot tui tanut chuan bahrau, huyện U Minh hu 26.001 sang. Thun 2021, jit ruak covid tamuh tabiak, ngak kan kandah tapak tal bruk ngak mbang di bhap bini. Kayua yau nan ye, piah daong ka bhap bini dalam tuk gaok kan kandah, huyện hu pabak brei labaih 344 tấn brah; peih bruk daong samar drah tui Sarak 68/NQ-CP ka jaik 20.000 urang saong doanh nghiệp ngan haong paok jien labaih 25.000 tỷ đồng. Langyah ba bruk ngak ka 2.356 urang, peih 44 tal bac pato tacei bruk ngak, ba brei ilamo - kỹ thuật ka 1.520 urang, peih dom tal pato tacei bruk ngak palei pala daong paglaong ilamo ka urang ngak, ba mai rilo kein laba ka bhap bini cak rok patagok kinh tế sang, tagok jien mek tame.

  Mbang ka 2 di nyaom biai mbang ka 5 di Hội đồng Môi trường Liên hợp quốc (UNEA-5.2) hu peih tabiak harei kabroi di  Nai-rô-bi (Nairobi), Kê-ni-a (Kenya) song hu mbaok di dom aokak mintri  Môi trường song lambaok meng  150 taneh ia song bhum palei .Hu peih ngak tui jalan online song tapak, nyaom biai tui kuhria hu dui atah  3 harei, hu cong lac jhul pakhang  sa thỏa thuận dunya  ka  nerak tathuak hareik  thải nhựa, taphia rilo sarak ka đa dạng sinh học song pren yava, kinh tế hajao.

Thư ký báo chí Nhà trắng Gien Psa-ki (Jen Psaki) bahrau ini, sa mbang tra brei thau jalan ngak di Rajaei Tổng thống Giâu Bai-đừn (Joe Biden) meda oh payua lin tal Ucraina.  Tui amuk Gien Psaki, bruk Mỹ padang bhum pakauk par di angaok bhum taneh Ucraina meda ba tal bruk maraik gauk tapak haong Nga, kayua bruk ini caik ka Mỹ njauk ba lin tapa taneh ia ini. Meng di tuk Nga peih bruk quân sự đặc biệt di gah timun Ucraina di adit blaoh, Tổng thống Mỹ Giâu Bai-đừn hu cagar viek meng bruk ba tabiak dom bruk taong phat kinh tế saong kham marat jak ba dom đồng minh di drei dang tagok mesuh haong Mát-xcơ-va. Min sa pilih ruah bo Urang par akaok negar Mỹ tal urak ini jeng daok oh brei ngak lac ba bol bala Mỹ piah mesuh haong  Nga di Ucraina.

Dalam tuk dok kurang takik labik pabak kayua jit Covid-19 rah tabiak, abih tih radaih ngak tabiak dalam taneh ia  di dom hãng ngak ô tô Japon dalam thun  2021 trun dok tanut bier di abih dalam  45 thun. Abih tih ô tô ngak tabiak dalam taneh ia Japon thun  2021 lac 7,85 triệu radaih, trun thun  ka 3 gam gam.  Tanut ni bier jang labaih  42% dut song tanut tabung glong  13,49 triệu sruh hu ngak tabiak dalam thun 1990.  Bruk nan hu pataom veik meng số liệu di  8 hãng ngak  ô tô prong, dalam nan hu Tô-yô-ta Mô-tô (Toyota Motor Corp), Hôn-đa (Honda Motor) song 4 hãng ngak tabiak radaih  thương mại karei. Taeng Mít-tsu-bi-si Mô-tô (Mitsubishi Motors Corp) lac  hãng hu  sản lượng tagok./.

Urang lang: Thu Thao & H.Pha – 1/3/2022