Meng kan dahlau, urang Cam thau pala kapah, thau menyim khan bai, jhik ao, jhik khan... Abih di nyu lac urang kumei meng tuk daok sit hu dom amuk, dom amaik pato menyim khan bai, pato jhik, pet khan ao. Meng nan, urang kumei Cam thau menyim saong jhik hu khan, ao ngui cuk ngak mekre ka drei, ka adei sa-ai gauk gar saong ka puk palei, rik daong tame bruk khik ramik ilamu bangsa.

Amuk Bá Thị Che, daok di palei Văn Lâm 2, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận khan lac, bộ khan ao meng kan di urang kumei Cam hu blah ao tah, hu urang Cam ieu lac “ao kumei Cam”,  “khan ngui” saong khan “siuk, khan njam, khan me-om”. Nan lac 3 janih oh kurang hu dalam khan ao ngui cuk di urang kumei Cam. Meng kan dahlau mbiah tal harei ini, ao atah lac janih ao oh kurang hu di urang kumei Cam”.

Tanyiak piah jhik ao kumei Cam hu biak rilo janih, yau ye khan bai, voan, ren, nhung... Tui panuac khan di amuk Nguyễn Thị Hương daok di palei Phước Nhơn, xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận, lac jaing jhik ao kumei Cam “ao dua bong”, urang kumei Cam cuk ao tah oh blah dua gah, cuk tame meng akaok. Takuai ao bhian gul vil atau hình trái tim. Ao tah tal akaok ta-uk atau atah tapa akaok ta-uk hasit ieu lac “ao tah”, dom kumei dara, urang daok ranaih bhian cuk janih ao tah ini. Tangin ao papaok gam tame tangin, rup ao praong jang hasit. Janih ao tah tal kandol laiy urang cuk, ieu lac “ao dua bong” brei ka urang kumei taha, praong thun. “Ao dua bong” papaok gam tame rup, tuk cuk nyu pacang sre khan ngui, ngak brei rup lamin lamuac biak mekre tuk yam takai nao. Di dua gah eo tapen ka-ing di janih ao ini hu jalan khuy bấm atau nút pagam, tuk cuk nyu papaok tame eo ka-ing. Tuk cuk ao tah, urang cuk yar dua gah tangin tagok glaong blaoh glaoh akaok tame takuai ao, oh cuk ao hu bingu ao. Amuk Hương daok brei thau lac:  “Dahlak lac jaing jhik ao tah “dua bong” – brei ka urang kamei praong thun, ka amuk taha Cam”.

Dalam raidiuk, ao atah jeng hu pandar ka rilo bruk karei di gauk. Ao cuk yaok harei ieu lac “ao guah”, daok ao cuk dalam harei roya ieu lac “ao tah, ao kumei Cam”. Dahlau diah blah ao hu ngak meng rilo camdaih tanyiak, jhik pagam veik, haong dom sambo màu karei gauk yau ye: mbong patih, bhong mariah, kanyik katam, hijao, ngù…bhian hu caik di dom labik yau ye 2 gah tangin, rup ao gah angaok saong rup ao gah ala. Janih ao rilo sambo màu lac janih ao bo urang Cam bhian cuk tuk ngak bruk. Harei ini, dom urang kumei praong thun jeng daok cuk janih ao nan piah ngak hamu, ngak puh atau ngak bruk di sang. Ong Đạo Hiểu, urang hu angan je dalam bhap bini Cam xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận brei thau: “Cuk ao tah lac ilamu gheih mekre di urang kumei Cam hu meng kan mai”.

Blah ao tah gheih mekre, dui pachreih hu meta maong di rilo menuac, abih di nyu lac tuk urang kamei Cam cuk tame di harei Katê, mbang muk kei, harei roya, harei ngak kreh saong dom adat praong karei di urang Cam. Blah khan ao di urang kumei Cam cuk dalam dom harei hu makna praong dalam thun yau ye mbang Katê hu sa blah khan atah piah mbơ tame takuai, sa gu talei ka-ing meng khan bai hu menyim bingu la ieu lac “talei kabah” mbơ gar tame gauk, ngak brei ndaong tagaok dom labik gheih mekre di urang kumei. Tuk nao mbang lakhah, dom blah ao tah rilo sambo màu hadah mekre, hu jhik meng voan, ren, nhung, gấm lac bruk pilh ruah dang akaok di dom adei sa-ai kumei. Dalam sang megik, labik ginreih hu iek praong iek glaong, sambo mbong patih lac bruk pilih ruah oh karei hu. Tiến sĩ Phú Văn Hẳn, Phó Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Nam Bộ brei thau: "Harei ini, urang Cam thau ngak ka ao tah mekre jang, min jeng daok khik hu suan yava di nyu, khik hu ilamu bangsa".

Lac urang kumei Cam ye daok ranaih atau oh daok ranaih, tuk cuk tagok rup blah ao tah meng kan jeng brei mboh bruk gheih mekre karei dalam dom janih khan ao ngui cuk di dom bangsa Việt Nam. Langiu di nan, cuk ao tah oh lac ngak brei gheih mekre jang di urang cuk, bo daok brei mboh hatai thau khik ramik, cakrok dom yaom glaong ilamu meng kan di bangsa./.