Lavang paga sang danaok urang Cam meng kan di tỉnh Ninh Thuận saong Bình Thuận – bhum taneh Paduranga hu meng 5 tal 7 baoh sang tui brei padang tui thar vak, baoh sang kaya meda atau urang hu angan je dalam bhap bini, nan lac: thang Ging, thang Ye ngak labik daok di diuk pasang birau lakhah saong lac baoh sang hu makna praong  abih di urang cam kayua dom adat cambat di baoh sang  brei peih ngak di labik ini. Patui di nan lac thang Gar - labik daok di amaik ame, saong adei sa-ai oh ka tok diuk tok pasang; hadei di sang Gar  lac sang Mayau- ini lac sang brei sa-ai kacua kumei daok tuk adei kumei  tok pasang. Thang Tong  brei ka urang taha umo, urang halau janeng daok.

Lavang paga sang danaok urang Cam meng kan lac urang jahait hu 5  baoh sang. Daok urang kaya meda saong halau janeng, daok hu sang dhung chrai, sang caik kaya nong, asar pajaih.

Dua tỉnh Ninh Thuận saong Bình Thuận daok di bhum tapen tasik Nam Trung bộ nan ye langik pandiak, thu lagu. Dalam thun, bilan hajan meng bilan 9 saong khaon abih di bilan 11, daok veik lac dom bilan pandiak. Langik tasik yau nan, meng kan lavik mai urang Cam thau biak cambaic saong bac megru veik piah padang sang danaok, pacang hu dom kan kandah meng langik tasik di bhum Nam Trung bộ ini. Tuk ngak sang, urang Cam oh padang sang mbaok mbaiy nao gah ia harei tagok. Daok bruk palih ruah taneh padang sang, ye brei palih ruah taneh glong gah ia harei tame saong biar gah ia harei tagok. Bilan 3, bilan 6, bilan 8, bilan 10 tui saka Cam urang meng padang ngak sang. Dom bilan daok veik  urang Cam oh brei ngak sang.

Tuk padang ngak lavang paga sang blaoh urang Cam brei ngak Thang Ging dahlau. Kayua, thang ging lac labik tahanek ngak pandap mbang, raong diuk abih urang dalam sang, nan ye brei ngak thang ging dahlau. Thang ging piah ngak pandap mbang saong pandap menyum. Langiu di bruk lac piah khik saong tahanek pandap mbang duh ka raidiuk yaok harei, thang ging  daok lac labik caik piah dom pandap ngak hamu ngak apuh, pandap pak yau li-i, pot, ngua, aanaih…Meng hu sauk ging, urang Cam daok brei padang sa gilang taphia ging piah khik siam padai brah, kaya nong, asar pajaih.

Hadei ngak blaoh thang Ging, urang padang thang Ye. Thang Ye padang gah Pai - Timun. Dom bruk ngak adat cambat, yang mebang jeng hu peih ngak di sang Ye. Thang Ye ine tabung hu caik tui gah Đông Tây, akaok gah Pei, iku gah Timun. Gah langiu anak sang saong gah meraong sang ngak labik menyim khan bai, caga dom kaya pandap tuk sang ngak yang mebang, adat cambat.

Padang thang Ye blaoh, urang padang sang ka amaik ame daok lac thang Gar atau thang Lam. Thang Gar hu padang di gah Barak dalam lavang sang meng kan, pabah mbang sang mbaiy nao gah Meraong. Sang halei hu halau janeng meng brei padang sang ini, brei ka urang umo thun praong daok, ngak labik taduan raok tuai, brei ka tuai ndih tapa melam. Urang Cam sahaneng lac tok halau janeng saong urang umo taha meng daok, dom urang umo ranaih daok oh siam.

Hadei di thang Gar urang Cam padang thang Mayau. Dalam sang hu rilo adei sa-ai kumei, tuk hu sa urang tok pasang, daok karei ye amaik ame brei padang sang birau taphia thang Ye urang Cam iew lac sang Mayau. Sang Ye brei ka anek kumei taluac daok piah iek glang amaik ame taha saong ngak yang mebang, bayar dhar phol muk kei. Dreih yau gauk, thang Meyau saong thang Ye hu padang ngak gah Timun hu pabah mbang praong di sang  peih gah Pei.  Palei Pablap 2, xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận sang amuk Đạo Thị Nguyệt gam hu thang Gar gam hu thang Mayau padang ngak meng thun 1960. Tapa lavik thun bilan thang Mayau khut tayak yau nan ye sang muk ramik daok thang Gar min. Urak ini, anek kumei taluac di muk Nguyệt lac muk Thành Thị Phòng daok sang hu meng kayau sarak bingu ula kayua amaik ame caik rai. Tal rai ka 3 lac taco kumei taluac di muk Nguyệt lac sa-ai Thành Thị Diệu Linh (umo 28 thun) hu daok. Muk Thành Thị Phòng sahaneng lac: “Sang ini  ong muk, amaik ame caik veik, anek taco njuak brei ramik pasiam khik veik ilamu di drei”.

 Puac abih padang ngak thang Tong. Thang Tong hu padang ngak gah Pei, pabah mbang praong peih taiak gah ia harei tagok. Thang Tong brei ka urang taha umo daok. Dahlau diah, urang juah pong saong gluh lar kli sang danieng hluk, tabung tauk hala tang ye harei ini urang padang sang meng kriak, ximang min angan ieu daok khik tamo.

Dalam xa hoi Cam meng kan, tui thar vak bo  padang ngak sang karei di gauk. Bol bhap rahra yaom lac hu jien kaya meda min oh brei ngak sang Gar. Meyah hu padang tagok ye manuac sia oh thei taduan. Daok urang ranaih umo, oh lac halau janeng ye oh hu daok sang Tong. Meyah khang hatai daok ye raidiuk mbang ngui meda tayah yaic. Nan lac tui hatai sahaneng di urang Cam meng kan. Tui Tiến sĩ Phú Văn Hẳn -Pho Akok  Vien KHXH bhum Nam Bo, urang roh duah ilamu Cam, dom baoh sang Cam hu padang ngak tui adat cambat di nyu meng kan mai tak harei ini jeng yau nan: “Thang ging mbaiy mbaok gah Timun, thang ye hu mbaok tui gah Pei, thang yau hu dua mbaok…tui ilamu adat cambat urang Cam.”

Urang Cam pagap 7 baoh sang dalam lavang sang danaok di drei yau rup pabhap manuac. Tijuk baoh sang nan  lac dua meta, dua tanye, dua gilaong idung saong pabah cambuai manuac. Dalam nan, sang thung chrai padai, juak brah saong sang piah pandap ngak hamu ngak puh urang Cam iek yau akaok di anek manuac. Meng sahaneng yau nan, urang Cam padang sang brei ngak tui dom paka ba tabiak. Yau ye, meyah hu rilo jien, urang brei padang sang ging saong sang ye dalam sa thun. Daok sang karei brei padang di dom thun hadei. Tui urang Cam sa thun tok menek sa mbang nan ye brei padang sa baoh sang min./.