Urang Cam tuk halei jeng iek praong baoh sang, iek praong talei pajaih di drei. Dom urang dalam sang meng ong muk, amaik ame tal anek taco, jeng thau pabak talei rohim anit ranam gauk ka baoh sang di drei. Dalam sang, urang ndom puac haong gauk biak bingi pang, thau angaok, thau ala, thau akaok, thau iku. Urang kamei biak hu iek praong. Urang kamei lac po di baoh sang, khik piah drap ar. Anek kamei hu mbang varis rilo jang anek lakei. Bruk pok kakuh but pajaih hu jao brei ka urang kamei taluac dalam sang. Tal urak ini, bruk tui darah gah amaik jeng daok hu khik dalam bhap bini urang Cam. Min asal di nyu hu rilo salih karei, urang likei jeng hu iek praong yau urang kumei.
Tui sa-ai Sa-Ly-Mah daok di Phường 17, quận Bình Thạnh, TPHCM, yaom lac daok khik bruk tui darah gah amaik, min dalam sang, diuk pasang jeng samu gauk: “Panjin gauh haong gauk gaok gauk hei meyai hagait, drei brei insaphe diuk taom pasang, njauk mai gang pandiak, drei la-ar nao…”
Dalam sang, langiu di varis hu ka urang kumei, bruk tui darah gah amaik di urang Cam daok hu adat lac, anek, taco, tacaik ... jeng tui họ amaik. Bruk lakah caga, khin lakei khin kamei jeng brei langiu but pajaih di amaik, meyah ngak suan bruk ini, njauk kaoh duas “loạn luân”. Meyah dua diuk pasang luai gauk, ye urang pasang mai veik but pajaih di drei haong dua plak tangin saoh, oh anek taco, oh drap ar. Ong Imem Từ Công Dư, sa halau janeng Cam Bani di tỉnh Ninh Thuận brei thau: “Mikva drei daok dang gheih haong gauk, ndem haong anek taco, puk paga daok hu mik hu va…”
Langiu di bruk lac ngak po baoh sang, urang kumei Cam daok rik daong khik ramik suan yava di bangsa drei, khik ramik bruk tui darah gah amaik tapa rilo bruk ngak ilamu. Urang kumei Cam hu daong ka bruk ngak lan meng kan di bangsa hu khik ramik saong daok veik haong thun bilan. Bruk ngak lan di urang Cam hu UNESCO vak angan tame Harak angan inem krung ilamu phi vật thể njauk khik caga samar drah. Atau bruk urang kumei Chăm tari taring taphia kik menyim, ngak jeng dom blah khan bai hu rilo bingu la gheih piah khik ramik siam mekre ka khan ao meng kan. Yaok sa blah khan bai ngak tabiak, brei mboh bruk tari taring, gheih tangin di urang kumei Chăm, jeng ndung bak gheih meke di bangsa. Amuk Lượng Thị Dẫn daok di palei Phước Nhơn, xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận brei thau urang kumei Cam lac: “Urang khik ilamu kaya mbang, kaya ngui di bangsa meng kan caik veik. Urang kumei palei drei thau ngak baoh ahar, pei blik, tapei nung, nong riang nongya…”
Meng labik dang praong dalam raidiuk saong dalam bhap bini, urang kumei Chăm hu pok meyaom dalam dom kadha ariya, daoh, takơ, văn học…Rup binguk urang kumei Cam tapa Sakkarai Po Ine Negar, tapa Dalikan saong tapa Ariya pato adat kumei. Sa-ai Mach -SoLeh daok di Quận 1, TPHCM khan lac: "Dalam Qur’an jeng hu tacei biak cambaih laih, lac urang kumei tuk halei jeng hu tha-nom saong hu iek praong".
Tiến sĩ Phú Văn Hẳn, Phó viện trưởng Viện KHXH bhum Nam Bộ brei thau: “ Adat cambat ilamu urang Cam daok dalam negar daok tui adat gah darah amaik. Ralo tuk tok diuk tok pasang, urang likei mai daok sang gah kumei. Dom anek, taco nao tal halei jeng mai sirah, mai veik haong gah amaik…”
Bruk tui darah gah amaik di urang Cam hu meng kan mai saong daok hu khik veik, hu ramik pasiam veik ka nyu lagaih haong saman bahrau, min jeng daok khik hu dom gheih mekre meng kan. Tapa nan, rik daong khik ramik ilamu hadah krah, gam brei mboh hatai sahneng iek praong urang kumei di bangsa Cam./.
Viết bình luận