Nan lac panuac puac Ariya di ong Thông Đinh Phụng di tal pato puac Ariya di urang Cam daok di Phan Hòa, huyện Bắc Bình, tal bac hu Miuyim tỉnh Bình Thuận bahrau peih tabiak.

Ini lac sa asal kadha di Danak dak “Khik ramik, patagok ilamu meng kan siam mekre di dom bangsa takik pambuak pagam haong cakrok du lịch” dalam Danak dak bruk ngak negar cakrok kinh tế - xã hội bhum urang bangsa takik saong bhum ceik vaktu 2021 - 2030.

 Ong Imum Đòi (Đặng Đăng Đình), sa halau janeng Cam Bàni lac sa dalam 27 urang hu mbaok tame tal bac, chreih chrai khan lac: " Dalam 10 harei tui bac tal bac ini, dahlak chreih chrai lo, taong abih urang bac jeng hu mbaok ginup abih...'

Daok sa-ai Nguyễn Hữu Trí daok di palei Bình Minh, xã Phan Hoà, huyện Bắc Bình, yaom lac jar var haong bruk puh cakak, bruk sang danaok, min yaok melam sa-ai jeng rami ramik bruk hit piah hu mbaok tame tal bac ini.

"Tapa tal bac ini, dahlak hu bac dom kadha Ariya yau ye: Ariya Chăm thaong Bani, Ariya Sah pakei, Ariya Amuk Thruh palei, Ariya Pataow adat…."

Dalam luac sajarah di drei, urang Cam hu paneh tabiak saong caik veik rilo inem krung ilamu biak hu yaom glaong, dalam nan hu Ariya urak ini jeng daok hu khik ramik dalam bruk ngak mbang ngak huak saong dalam ilamu di urang Cam.

Dom urang roh duah ilamu Cam brei thau, Ariya di urang Cam hu biak rilo asal kadha saong rilo ragu daoh, puac ndung bak ilamu bhap bini biak glaong.

Yau ye dom Ariya ndung bak asal Pato adat ka urang kumei Cam  brei mboh ka jalan tui darah gah amaik yau ye Ariya Muk thruh palei, Ariya Pataow adat; atau ka bruk meyut meyau di likei dam, kumei dara Cam njauk pacang cakak veik kayua karei agama tui hatai sahneng di ong muk, amaik ame rai dahlau, hu caik veik kadha biak gheih biak hu yaom glaong yau ye Ariya Cam Bini saong Ariya Bini Cam.

 Dalam vaktu meng dom thun 90 nao dahlau, hu biak rilo tu sỹ, chức sắc saong nghệ nhân lac urang Cam Ahiar saong Awal jeng thau puac tui ragu di yaok janih. Min tui jalan di raidiuk cakrok urak ini, mai meng rilo makna karei di gauk, dom harak gar akhar Cam khik piah Ariya saong dom menuac thau puac Ariya dak harei dak lahik meneing.

 Ong Lâm Tấn Bình, Nghệ nhân Ưu tú daok di xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình brei thau, kayua suh sah anak bruk yau nan, puac thun 2020, hu dom urang ilamu hu pambuak bruk haong Pasak parang iek ilamu Cam saong dom nhân sỹ trí thức Cam tut angan ngak đề tài khoa học ka ba tabiak jalan ngak piah samu khik ramik saong patagok bruk puac Ariya ini di dalam tỉnh Bình Thuận saong hu Hội đồng Khoa học di tỉnh Bình Thuận pasang iek, mbaoh tangin brei ngak di bilan 4/2022: "Tal bac di xã Phan Hoà ini, lac tal ka 2. Tapa nan, mboh lac mikva thei jeng bui sambai mai haong tal bac."

Ariya lac janih văn chương di bangsa Cam hu ngak meng akhar thrah piah daoh piah puac saong hu khik veik tapa rilo rai meng hadar kanal, tui jalan vak tangin meng akhar haroh Cam. Ariya hu pabak ka bruk roh duah gah sajarah, sap ndom, panuac puac, ilamu, nghệ thuật, adat cambat, tanarakun, bruk meyut meyau saong bruk pato megru di urang Cam tỉnh Bình Thuận.

Yaok ragu Ariya jeng hu jalan ba sap trun - tagok biak karei. Kayua yau nan ye, yaom lac urang oh thau sap Cam, min tuk daok la pang sa urang pok sap ye oh yam takai tabiak nao hu. Hu ragu glaong biar dui atah sap puac njuan njac yau ba urang par angaok taginum. Hu ragu trun tagok piah brei mboh hatai damen atau mbuah kan. Hu ragu yau panuac ndom puac yamen la-an di 2 dam dara daok anit ranam gauk...

 Ong Đoàn Văn Thuận, Yam ndok Miuyim tỉnh Bình Thuận brei thau: Ariya di urang Cam hu biak rilo ragu saong rilo asal kadha karei di gauk. Nan ye mban peih tal bac hu pilih ruah yaok janih sa kadha Ariya hu angan, hu rilo menuac thau saong katut panak piah pato ka urang bac mbuan kanal, ba mai siam mekre di abih. Dalam nan rilo meng pilih ruah dom kadha hu lang sap, hu dalam baoh tapuk. Hu 55 urang bac lac anek kamuan urang Cam daok di 2 xã Phan Hoà, Phan Hiệp, hu tacei pato meng dom nghệ nhân saong dom menuac thau cambaih ka Ariya di urang Cam daok di dom huyện Bắc Bình, Tuy Phong saong Hàm Thuận Bắc. Langiu di tukvak bac, dom urang bac daok hu nao duah thau tapak di dom palei Cam dalam xã Tân Thuận, huyện Hàm Thuận Nam saong ban sit Lạc Tánh, huyện Tánh Linh. Ong Thuận daok brei thau lac: "Njauk ndom lac dom tal bac hu peih tabiak di huyện Bắc Bình hu ba chreih chrai ka mikva, rik daong khik ramik ilamu siam mekre di bangsa Cam. Anak tal, Miuyim tỉnh daok roh duah piah ba tame danak dak ngak bruk saong hu jalan ngak lagaih piah peih dom tal pato brei mikva thau ka Ariya."

 Ariya hu daong pato pakai ngak jeng jalan diukrai siam mekre ka anek menuac, thau ka halau gha, diukrai siam hatung hatai, thau akaok, thau iku. thau mangaok, thau mala. Brei mboh ka ilamu saong raidiuk tui yaok vaktu sajarah di nyu, ngak jeng hatung hatian kak kajap bruk jum pataom di 2 agama saong paglaong hatai sahneng di rilo rai urang Cam dalam bruk khik ramik yaom glaong ilamu meng kan di muk kei.

  Bruk khik ramik, patagok Ariya lac bruk ngak tui Sarak ka 33-NQ/TW di mBan Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI ka dak padang saong patagok ilamu, anek menuac Việt Nam pabak ka bruk cakrok khang kajap taneh ia./.