INRASARA – URANG TRAK TIAN HAONG ILAMU CAM
Thứ hai, 06:30, 12/02/2024 Urang lang: Mousa Phương Urang lang: Mousa Phương
VOV4.VOV.VN - Ndom tal urang cuak ariya, urang vak văn, urang roh duah ilamu Inrasara (daok hu angan ieu lac Phú Trạm), rilo menuac jeng pok meyaom prein ngak bruk, abih hatung hatian saong ilamu roh duah di sa urang tuk halei jeng trak tian haong ilamu Cam. Dom thun jaik ini, tuk umo labaih 60 thun, dom ilamu Cam pataom veik dalam ong hu halang, pilih dak gheih mekre jang, saong ong jeng daok kham merat dalam joa kandang, rik daong ka bein ilamu Cam rilo kadha, rilo roh duah biak hu yaom.

Tui urang cuak ariya, urang vak văn, urang roh duah ilamu Inrasara, dalam paneh kadha van hoc nghe thuat, yaom praong di abih lac brei ngak tabiak kadha karei jang urang meng hu rilo janih jang pabak tame ka bein ilamu taneh ia. Maong veik dom inem krung ilamu ka sarak saong padang ngak di urang Cam, ong Inrasara ndom tal dom inem mek biak hu angan je yau ye: Thánh địa Mỹ Sơn, Bimaong Dương Long, Rup patau Apsara urang kumei Cam, Rup patau Siva Pôkrông Grai…Ong brei thau, nan lac dom pachreih ba ka dom nghệ sỹ Cam medeih tagok hatai sahneng duah bahrau dalam dom kadha di drei. Meda ndom tal dom nghệ sỹ hu rilo jak jeng, rik daong tame bruk cakrok ilamu Cam yau ye: Nghệ sỹ Thành Văn Sưởng, urang hu maong lac menuac peih jalan ka mỹ thuật Chăm saman bahrau, Họa sỹ - nghệ sỹ mbeik tượng gốm Đàng Năng Thọ, haong tượng haluk lan Luân Hồi hu pilih ruah ngak bieu tuong parang iek pakat dunya di Ấn Độ thun 1998; blaoh urang kumei họa sỹ Chế Kim Trung, haong biak rilo kadha ndung bak ilamu meng kan bangsa Cam: “Dom hagait muk kei caik veik lac biak praong, meng bimon, kalan tal dom akhar vak, ragam tamia, panuac daoh, ariya, lac biak praong…”

Bruk tamia saong daoh, lac inem krung biak praong di bangsa Cam. Dom ragam tamia laik haong dom ragu Ghi năng ngan saong labaih 72 ragu saong biak rilo janih đạo cụ. Ndom ka gah ini, ong Inrasara khan lac biak kurang meyah oh ndom tal nghệ sỹ Đặng Hùng, menuac hu sahneng duah biak gheih tuk bluh suan tame ka dom ragam tamia angaok bimon kalan Cam jeng dom ragu lamin lamuac, megei pachreih hatuang hatian anek menuac mangaok sân khấu… Dom menuac patui veik saong cakrok ilamu tamia saong daoh jaik ini, lac nghệ sỹ Thu Vân, lac aruah biên đạo - đạo diễn Đàng Quang Dũng…

Ndom ka ragu ragam Cam, Inrasara ndom lac hu 3 janih alat ragam lac: Ghi năng, Bananưng, kadait Sararai saong yaok janih alat ragam ini jeng hu dom adat karei di gauk tuk me-in. Dalam rilo thun roh duah, Inrasara pataom veik hu 54 kadha daoh. Damen lac janih daoh ini oh hu thei taduan raok saong ngak bahrau. Nhạc sỹ Đàng Năng Quạ dahlau daih lac menuac ba hu rilo ragu ragam Cam tame dom kadha daoh di drei piah tabiak rai sa tập nhạc; hadei ini lac dom nhạc sỹ A Mư Nhân, Quảng Đại Hội, Đàng Năng Hòa, Thành Phát… Daok dom urang daoh hu angan njauk ndom tal Đàng Năng Đức, Thập Ariya…

Meng bruk hu akhar vak haroh cih di drei meng biak aval, nan ye urang Cam hu dom kadha văn học nghệ thuật hu vak veik meng lavik rai. Jeng meng hu akhar vak bo urang Cam hu damnei hu vak veik angaok hala gal, hu trường ca trữ tình, trường ca triết lý saong Ariya, daok ieu lac lục bát Cam, hu rilo labik dreih yau lục bát dalam sap Việt. Urang cuak ariya Inrasara hu menuac sia thau tal haong dom tập thơ “Sinh nhật cây xương rồng” (Giải thưởng Hội Văn học dom bangsa takik Việt Nam thun 1998); “Hành hương em” (thun 1999); “Lễ tẩy trần tháng Tư” (Giải thưởng Văn học Đông Nam Á thun 2005); “Dalikan 40 thun meng khan veik”... saong oh klaak tapa hu tập thơ Tháp Nắng mek hu Giải thưởng di Hội Nhà văn Việt Nam thun 1996… Nhà thơ Inrasara brei thau: “Pataom mai veik ngak jeng tapuk piah ka urang angaok taneh ia Viet Nam ini thau lac Cam drei hu hagait..”

Piah daong yaih khan văn học nghệ thuật Cam, ong Inrasara mboh lac, kol drei njauk peih rilo bruk ndom biai nao mai ka dom asal kadha karei di gauk, atau pachreih patagok ilamu puac tapuk ka bhap bini, meda peih rilo jang bruk parang iek, tabiak mbaok tapuk haong yaom jien sahui biak biar… Jeng tui panuac di ong Inrasara, dalam saman patuh thông tin di dunya yau urak ini, dom văn nghệ sỹ bangsa Cam meda paneh tabiak saong yaih khan kadha di drei di angaok mạng xã hội piah ba tal bhap bini hu samar drah di abih, praong dalam di abih. Meng ilamu di sa urang roh duah ilamu Cam lavik thun, Inrasara mboh lac, dom roh duah njauk pasang tabiak brei bhap bini, brei dom pakat, dom gah thau piah ngak jeng prein khang, daong khik ramik saong patagok ilamu Cam dalam ilamu di dom bangsa Việt Nam: “Dahlau di abih hu hagait bo Chính phủ Việt Nam ba tabiak, drei thau nan, mek nna, drei ngak. Dua tra lac hu menuac ngak…”

Hatung hatain saong bruk ba drei tame bruk, ilamu Cam maong meng urang Cam, langyah saong ba brei siam… nan lac dom asal kadha bo ong Inrasara brei thau lac drei pataom tame ngak dalam tukvak anak tal.

Nao rilo labik, puac rilo tapuk, roh duah rilo gah, di tuk tame thun bharau, likau tadhau yuh ong daok khik kajap hatai chreih chrai dalam paneh kadha saong roh duah ilamu Cam, jeng sa dalam dom labik pambuak di ilamu Cam meng kan haong saman bahrau.        

Urang lang: Mousa Phương

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)