Katê lac adat prong abih dalam thun di mikva urang Cam Ahier. Adat ini hu peih ngak yaok thun di akaok bilan 7 saka Cam, hu peih tabiak meng mangaok bimon kalan tal puk palei, but pajaih saong puac di abih lac tal yaok baoh sang.

 Di bimon Pô Sah Inư, inem mek pakat negar di phường Phú Hài, ban Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, adat ngak Katê hu padang ngak gilac meng thun 2005 saong hu ginup abih dom adat cambat tanarakun saong dom yaom ilamo bhap bani meng kan biak karei ndung bak hatai jia di bhap bani urang Cam. Adat ini pachreih hu biak rilo tuai damuai mai rivang iek saong mikva dom palei Cam hu mbaok tame.

Amuk Đồng Thông Thị Lý daok di ban sit Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc bui sambai khan lac, tuk mahit UBND tỉnh Bình Thuận pasang iek, mboh tangin brei ngak Danak dak Khik ramik saong cak rok patagok adat ngak Katê duh ka bruk cak rok patagok du lịch, amuk jeng yau mikva Cam dalam palei thei jeng bui sambai. Amuk Lý jeng cong khin, oh lac tok hu tuai damuai rivang ma-in duah tal piah mong iek adat ngak Katê di bimon Pô Sah Inư bo daok duah mai tal kalan Pô Dam di palei amuk: “Meng thun 2005 tal ini, thun halei jeng yau nan dahlak jeng hu mbaok dalam harei mbang Katê di bimon Pô Sah Inư, nao tal nan drei sa tangin gam ngak pandap paling yang, ngak siam ka agama ye lac ngak siam ka rai diuk. Katê pak ini blaoh nan lac tal Katê di kalan Pô Dam. Karja biak sangka palaghaih ka dom palei Cam peih ngak bruk mbang Katê siam mekre jang.”

Thun 2023 ini, adat ngak Katê di bimon Pô Sah Inư hu peih prong, hu mbaok di rilo mikva Cam mai meng 6 huyện dalam tỉnh, lac: Hàm Thuận Bắc, Tuy Phong, Bắc Bình, Hàm Thuận Nam, Hàm Tân saong Tánh Linh.

Ong Trần Đức Dũng, Akaok Mban Khik ramik inem krung bimon Pô Sah Inư brei thau, langiu di bruk peih ngak veik dom adat cambat tanarakun meng kan, di ini hu dom bruk ma-in sambai yau: Daoh tamia bhap bani, parang me-in dom janih alat ragam meng kan yau Paranưng, Ginăng, Saranai; ngak iek bruk menyim jih dalah, ngak gaok glah lan am… Gam haong nan lac dom kadha ma-in ndung bak asal ilamo Cam. “Dom puk palei mai ini hu mbaok tame harei mbang Kate ye njauk hu dom bruk ngak karei di puk palei drei ba mai di bimon Pô Sah Inư. Meda lac tapa dom gian hàng piah ka khaol drei meyaih khan dom janih pandap panda biak karei di puk palei, di dom huyện hu rilo bhap bani Cam. Tapa nan, meyaih khan dom thaik binguk di lễ hội, bruk ngak meng kan, dom inem mek ilamo Cam di dom puk palei nan, piah ka tuai damuai tuk mai tal hu meta mong iek prong atah jang ka ilamo Cam Bình Thuận.”

Langiu di inem mek bimon Pô Sah Inư, adat ngak Katê daok hu peih ngak di kalan Pô Nít, palei Yok Yang - Bình Hiếu, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, kalan Pô Dam, palei Pajai daok iew lac khu phố Ma Lâm 3, ban sit Ma Lâm, huyện Hàm Thuận Bắc. Kayua yau nan ye, langiu di bruk ngak adat, dom puk palei jeng njauk roh duah, peih ngak jang dom bruk ma-in bui sambai yau nyaom pakacah bruk ngak meng kan, kaya mbang di urang Cam piah ka mikva pakacah haong gauk, jeng yau piah ka tuai damuai mai mong iek, rivang ma-in…

Ong Hắc Văn Quang Huy, akaok UBND xã Phan Hiệp brei thau, piah pachreih tuai damuai mai haong harei Katê, ye puk palei daok brei jhul khang bruk pathau khan piah ka mikva mboh hu yaom glaong di Kate. “Piah ka mikva thau khik ramik ilamo di puk palei, di bangsa saong ngak jeng labik piah ka du lich cak rok.  Daok patui bruk pok panuac likau huyện tacei pato dom gah chức năng jeng yau dom puk palei pagam tal, pambuak gauk peih ngak piah paglaong paprong adat ngak Kate. Ngak siam jang bruk pathau khan dom ilamo hadah krah di Katê pak di kalan Pô Nit. Saong peih ngak tui danak dak di tỉnh ye khaol dahlak mboh lac dalam dom thun hadei ye puk palei jeng meda padang ngak avar jang jalan ngak saong ngak brei cambaih laih jang, gam haong nan, lac payua tal dom jabat lữ hành dalam saong langiu tỉnh, piah padang hu dom tour rivang ma-in mai haong puk palei.”

Ong Ức Viết Vòng, Akaok Mban Khik ramik Pasak parang iek ilamo Cam tỉnh Bình Thuận brei thau, dalam tukvak tapa, ilamo mbang huak di urang Cam Bình Thuận jeng hu caik hatai meyaih khan yau sa janih pandap rivang ma-in biak karei, abih di nyu lac dalam dom harei Katê. Saong bruk ngak ini jeng dui pachreih dak harei dak rilo tuai damuai mai haong Kate. “Tuk vak jaik di ini di Pasak parang iek ilamo Cam jeng hu taduan raok dom kapul tuai damuai meng TP.HCM saong dom tỉnh miền Tây, mai ini khaol dahlak jeng hu daa dom nghệ nhân Cam ngak dom janih kaya mbang meng kan di urang Cam piah duh ka tuai damuai. Anak tal, khaol dahlak meda kham merat patagok bruk ngak ini, tapa nan meyaih khan rilo jang dom janih kaya mbang biak karei di urang Cam yau: Har Ginraong laya, Sakaya, aia bai ralaow pabe.”   

Bhap bani Cam Bình Thuận urak ini hu labaih 8.300 baoh sang gam haong labaih 42.000 urang, daok pataom di 9 palei pambuak pagam saong 4 xã harat urang Cam. Dalam nan, labaih sa meteh urang Cam pak ini tui agama Bà-la-môn.

Adat ngak Katê di urang Cam Bình Thuận jeng hu Mentri Ilamo, The thao saong Du lich ba tame angan inem krung ilamo oh mboh di meta pakat negar. 

Piah ka adat ngak Katê hu jeng janih pandap rivang ma-in biak karei, hu prein dui pachreih bhap bani, dui pachreih tuai damuai dalam saong langiu negar, langiu di bruk padang ngak veik adat cambat, sangka tal bruk ma-in sambai, dom puk palei njauk roh duah, rami ramik labik chiếu phim meyaih khan ka adat ngak Katê brei ka tuai damuai mong iek atau sân khấu hóa adat ngak Kate di inem mek bimon Pô Sah Inư. 

Amuk Lư Thái Tuyên, Phaok Yam ndok Muyim tỉnh Bình Thuận brei thau, di dom puk palei hu rilo bhap bani urang Cam, dahlau di tuk rah tabiak  Katê jaik 3 bilan, njauk padang Mban Peih ngak Katê saong dom Tiểu ban daong bruk. Gam haong nan, brei patabiak asal kadha, jalan ngak cambaih laih, dalam nan hu gam jalan ngak piah khik siam mekre, sron mbon, puh ramik haci hacih alam môi trường, khik salamat pandap panda kaya mbang, pacang caga khuah patuh: “Ngan haong dom halau janeng, nghệ nhân, trí thức hu thau rilo ka ilamo oh mboh di meta jeng yau adat cambat tanarakun ye njauk sangka, caik hatai tal bruk tacei pato jalan peih ngak dom adat cambat dalam harei Katê ka rai rah harei hadei. Ngak jeng bruk pambuak gauk dalam patui khik saong cakrok patagok yaom Kate, plaih bruk lahik nao atau ngak karei jang di harei hadei.”

Yau nan min, urak cơ sở vật chất di dom bimon kalan, labik peih ngak Katê jeng daok kurang rilo janih.. Jien ndo pabak brei yaok thun ka bruk peih ngak Kate jeng daok takik, oh ginup ka bruk peih prong. Nan ye, piah peih ngak Kate prong jang, siam gheih jang, hu rilo bruk ilamo ma-in sambai jang, hu mbaok di rilo bhap bani saong tuai damuai jang dalam harei Kate… brei hu jien ndo rilo jang./.