Mbang sara yau habar ka nyu laghaih 

Tui Cục Y tế pacang caga, kuhria rah tapa, sa urang prong di Việt Nam, pandar 9,4 gam sara dalam sa harei, nan lac glaong jaik dua mbang dut haong panuac kakei, gah y tế dunya (WHO) kakei yaok urang tok njauk pandar ala 5 gam sara sa harei (samu haong sa hanoi cà phê).

Piah patrun bruk mbang sara, njauk patrun patakik sara saong gia vị buh tame pandap mbang tuk drei ngak pandap mbang. Patui di nan, lac takik pandar saong patrun patakik sara, gia vị, aia tut caik angaok  kapal mbang tuk mbang. Ka klau nan lac takik palih ruah, pandar pandap panda hu ngak blaoh, pandap mbang buh dalam pa-op hu rilo sara saong patagok mbang pandap mbang tamo.

Mbang rilo sara nan lac makna ngak brei tagok darah saong dom bruk metai lahik kayua ruak tim mạch. Tui yaok pataom di Việt Nam, yaok 5 urang prong ye hu sa urang njauk tagok darah, dalam yaok klau urang metai ye hu sa urang njauk ruak baoh hatai, mboh rilo meng metai kayua tai biến mạch darah glo akaok saong nhồi darah cơ tim.

Dom ruak baoh hatai nan lac makna ba tal metai lahik dang akaok angaok dunya, meblah 30% taong abih urang metai lahik angaok dunya. Mbang labaih sara daok ngak tagok bruk mbuan ba tal ung thư dạ dày, suy thận, lamin talang saong dom srau kadau krei ka pren yava.

Di dom negar cak rok patagok, mbang sara yaok harei mboh rilo lac meng pandap mbang hu ngak blaoh atau mbang pak nhà hàng (meblah 77%). Di Việt Nam, jaik abih dom sara mbang yaok harei nan lac meng sara, gia vị buh tame pandap mbang tuk ngak, kayua tut/srau haong aia mesil, sara, gia vị angaok kapal mbang.

Tui WHO, hu biak rilo negar hu ba tabiak jalan ngak brei trun pandar sara. Hu dom negar ngak siam bruk ini yau Trung Quốc, Nhật Bản, Anh, Phần Lan saong Mỹ. Tui dom panuac kakei di  WHO, Mentri Y tế hu tabiak Jalan ngak pakat negar pathau khan jak ba peih ngak bruk  trun sara dalam pandap mbang piah pacang caga tagok darah, đột quỵ saong dom janih ruak oh njaom mbak karei vaktu 2018-2025./.

Urang lang: Jasi-27/8