Di rilo tỉnh, ban dalam taneh ia, meng mong 9 tuk page, langik pandiak, nhiệt độ tagok meng 38 tal 400C di jala pandiak dui atah tal jaik 17 tuk meng trun. Piah ngak randap sumu saong langik, rilo urang takik tabiak jalan. Meyah hu bruk tabiak jalan di kreh pandiak  yau apui, thei jeng ngui cuk sir rup khan ao pacang pandiak, pacang mbaok meta, cuk harum tangin…Dom quan caphe hu may la-ar tuai tame bak abih. Urang tame dom pasak pablei salih, siêu thị jeng rilo jang di dom tuk pandiak glaong, piah plaik njiak pandiak.

Rambah rambeip di abih nan lac dom urang ngak bruk di langiu langik pandiak yau ye urang xây dựng, urang jalam cakong, urang pataom mek hareik, radaih kuan…Piah  pacang pandiak, rilo kapol urang ngak kong brei salih tukvak ngak bruk, meyah 7 tuk tame ngak ye urang tame aval jang 1 mong saong padeih te jang sa mong di biar harei.

          Di rilo tỉnh, dom harei pandiak njauk tame tuk urang ngak nong yuak padai, paik baoh kayau. Kayua pandiak khang, urang ngak nong nao apuk, nao hamu aval piah ngak bruk tal mong 8, mong 9 ye padeih mai sang, biar harei la-ar meng mai ngak veik. Mikva daok huac lac meyah pandiak yau ini daok dui atah ye bian hè –thu thun ini meda kan kandah trak, padai kurang ia ba tal metai, halak halin pambak ruak ngak khat lahik.

          Ong Lê Đình Thơm, Phó akok Cục Kiểm lâm di Tổng cục Lâm nghiệp brei thau, dalam 3 bilan akok thun, dalam taneh ia hu 27 mbang apui khuah glai (trun 19 mbang duk saong tuk vak ini thun blaoh). Min dalam mbang pandiak bhang jaik sa adit meng bloh, meng harei 18 tal 24 bilan 4 hu tal 45 mbang apui khuah glai, ngak ka bruk khuah glai dalam bilan 4 tagok glong dut saong tukvak ini thun blaoh. Urak ini jabat chức năng oh ka kuhria hu abih dom khat lahik kayua pandaik ba tal apui khuah glai.

Langik pandiak oh lac ngak ka menuac sia glaih glar ruak kik bo daok ngak brei tagok rilo jit ruak njom mbak kan  kandah. Dom jit ruak yau pandiak tabiak darak, tangik takai cambuai, patuk…mboh hu urang ruak rilo jang dahlau. Di dom puk palei di gah Tây Nam bộ,  langik pandiak dui atah lavik harei ba tal uranaih ruak jalan tung pruac saong jalan suak yawa tagok rilo. Th.S-BS Ông Huy Thanh, Phó Giám đốc Sang iek ruak uranaih Cần Thơ brei thau, dalam quý 1 thun 2019, sang iek ruak hu labih 100.000 mbang uranaih tame iek ruak saong jru ruak, ralo meng lac ruak jalan suan yawa saong tung pruac, meblah 95%.

Dom bác sĩ kakei: Pandiak meda ngak patrun prein pacang caga ruak di uranaih, mbuan kurang ia ba tal sraw kadau điện giải kayua tabiak ia hauk rilo jang. Uranaih bhian njuak dom janih ruak jalan suan yawa yau phổi, viêm phế quản, jaln tung pruac  yau aik darah, aih caraoh, pandik tian…Langiu di nan, dom ruak kalik yau nhiễm trùng kalik, ndaih lamin jeng mboh rilo. Dalam dom harei pandiak, uranaih njauk brei takik tabiak langiu  tuk pandiak khang, oh pandar rilo may la-ar,, kadik phun ia, menei rilo mbang dalm sa harei. Abih di nyu nan lac, dom urang hu ruak tim mạch, huyết áp njauk menyum ia sumu pabak ka rup pabhap, bhian duk iek huyết áp./. 

                                                 Sốc nhiệt đột biến vì nắng nóng

      BTV Hồng Thủy tổng hợp

Tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước, bắt đầu từ khoảng 9 giờ sáng, không khí đã bắt đầu oi bức, nhiệt độ tăng dần từ 38 - 400C vào buổi trưa và mãi đến khoảng 17 giờ mới hạ nhiệt. Để thích nghi với điều kiện thời tiết nắng nóng, nhiều người chọn cách hạn chế ra đường. Nếu buộc phải ra đường giữa cái nóng như thiêu đốt, hầu hết họ đều trùm kín người với khẩu trang, áo quần chống nắng, găng tay... Các quán cà phê máy lạnh hầu như chật kín khách. Lượng khách đến các trung tâm thương mại, siêu thị cũng tăng đột biến vào các khung giờ cao điểm nắng nóng, vì lý do... trốn nắng. 

Khổ sở nhất vẫn là những người phải làm các công việc ngoài trời như công nhân xây dựng, bốc vác, nhân viên vệ sinh, xe ôm... Để chống chọi với năng nóng, nhiều nhóm công nhân thường chọn cách thay đổi khung thời gian làm việc, thay vì 7 giờ bắt đầu làm thì họ làm sớm hơn 1 giờ và kết thúc ngày làm việc trễ hơn 1 giờ vào buổi chiều.

Ở nhiều tỉnh, những ngày nắng nóng rơi đúng vào thời điểm nông dân vào vụ thu hoạch lúa, trái cây. Do nắng nóng gay gắt, nông dân ra rẫy, ra đồng thật sớm để làm việc đến 8, 9 giờ sáng thì về, chiều muộn mới quay lại làm tiếp. Bà con lo ngại nếu cứ nắng thế này thì vụ hè - thu năm nay sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng, lúa thiếu nước chết khô, sâu bọ hoành hành gây mất mùa. 

Ông Lê Đình Thơm, Phó Cục trưởng Cục Kiểm lâm (Tổng cục Lâm nghiệp) cho biết, trong 3 tháng đầu năm, cả nước chỉ ghi nhận 27 vụ cháy rừng (giảm 19 vụ so với cùng kỳ năm trước). Nhưng riêng trong đợt nắng nóng gần 1 tuần qua (từ ngày 18 đến ngày 24-4) đã có 45 vụ cháy rừng xảy ra, làm số vụ cháy rừng trong 4 tháng tăng vọt so với cùng kỳ năm ngoái. Hiện cơ quan chức năng chưa thống kê đủ thiệt hại do cháy rừng vì nắng nóng.

Thời tiết nắng nóng không chỉ khiến cho người dân mệt mỏi đổ bệnh mà cũng làm gia tăng nhiều dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Một số dịch bệnh như sốt xuất huyết, tay chân miệng, ho gà… ghi nhận số người mắc tăng so với trước. Tại các địa phương miền Tây Nam bộ, nắng nóng gay gắt kéo dài đã khiến số lượng trẻ mắc bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa và hô hấp tăng đột biến. Th.S-BS Ông Huy Thanh, Phó Giám đốc Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ, cho biết, chỉ tính trong quý 1-2019, bệnh viện đã có khoảng 100.000 lượt trẻ đến khám và điều trị (tương đương trên 1.000 ca/ngày), chủ yếu các bệnh liên quan đến hô hấp và tiêu hóa, chiếm 95%. 

Các bác sĩ khuyến cáo: Dưới tác động của nắng nóng, sức đề kháng của trẻ em giảm, dễ bị thiếu nước dẫn đến rối loạn điện giải do bài tiết mồ hôi nhiều hơn. Trẻ thường bị mắc các nhóm bệnh về hô hấp như viêm phổi, viêm phế quản, mắc bệnh lý về tiêu hóa gia tăng như tiêu đàm máu, tiêu chảy cấp, viêm ruột… Bên cạnh đó, các bệnh lý về da như nhiễm trùng da, viêm da, rôm sảy cũng tăng nhẹ. Trong những ngày nắng nóng, người cao tuổi và trẻ em cần được ăn uống, bổ sung đầy đủ vitamin, chất xơ từ trái cây, rau củ, ăn uống đủ chất để tăng cường sức khỏe, hạn chế nguy cơ mắc bệnh. Người lớn tuổi cần hạn chế ra ngoài những giờ cao điểm nắng nóng, không lạm dụng máy lạnh, quạt phun sương, tắm nhiều lần trong ngày. Đặc biệt, những người có tiền sử mắc bệnh tim mạch, huyết áp cần tuân thủ uống thuốc đều đặn, theo dõi huyết áp thường xuyên ./.