Pathau mikva saong taong abih gauk!
Lac labik khik ramik dom yaom glaong sajarah, sinh thái, ilamu di Đắk Lăk, jeng yau ilamu di bhum Tây Nguyên, miuyim Đăk Lăk yaok thun pachreih hu labaih 300 ribau mbang tuai damuai mai rivang iek. Langiu dom janih pandap panda, miuyim Đăk Lăk daok hu peih rilo bruk piah dom nghệ nhân bangsa takik parang iek bruk ngak thủ công, yaih khan dom pandap thủ công meng kan di bangsa drei. Dom bruk ngak ini hu daong pren dui pachreih ka miuyim jeng yau rik daong hu kein lagaih dalam bruk khik ramik, patagok ilamu meng kan di dom bangsa daok di Đăk Lăk jeng yau di Tây Nguyên. Kadha vak di H Xíu, urang vak di rayo sap ndom VN daok di Tây Nguyên:
Yaom lac umo labaih 75 thun, min nghệ nhân Y Mip Ayun, bangsa Ê Đê daok di palei Kô Siêr, ban Buôn Ma Thuột, tỉnh Đăk Lăk jeng biak sami samar tuk ngak saong parang me-in dom alat ragam di miuyim Đăk Lăk. Di labik ini ong yau hu mai veik hong dom harei meng kan tuk daok lac likei dam takre pang yuk khalay taong chiêng saong duah thau bruk ngak alat ragam. Dua plak tangin ong biak gheih cakak dom nding kreim piah ngak jeng mbaik khalay yuk tagok dom sap réo rắt. Gaok tuk hu dom tuai damuai khin eng drei ngak iek, yaom lac oh thau cambaih sap, min ong abih hatai tacei ngak, tacei yuk. Ong lac, hu urang sangka yau nan lac quý lo, kayua di puk palei urak ini oh daok hu rilo tukvak piah yaih khan dom janih alat ragam yau ini tra. Nghệ nhân Y Mip Ayun khan lac:
“Dahlak mboh meyah daok hu urang halei daok khin thau nan lac sa bruk bui sambai, hanem phon praong. Dahlak daok kanal dom ayut tuk daok sit, min urak ini hu urang oh daok tra, dahlak mboh hadar lo, dahlak ba mbaik khalay tabiak yuk, yuk tù-và jeng yau nan, đinh năm jeng yau nan, dalam panuac daoh eirei jeng yau nan, drei gam ngak gam hadar gam saneng bloh ngak jeng ragu, dreih yau paneh kadha daoh”.
Gam lac sa nghệ nhân menyim khan bai, gam lac sa urang tacei pato di miuyim Đăk Lăk, saai H Djuih Êban, bangsa Ê Đê, biak hadah mbaok tuk yaih khan hong tuai damuai mai rivang iek dom yaom glaong ilamu di bangsa drei. Di dom var parang iek bruk ngak thủ công meng kan, saai H Djuih oh lac brei mboh bruk menyim khan bai bo daok langyah tapak panuac tangi sua di tuai damuai pambuak tal bruk ngak yau: pandap piah ngak dom blah khan bai urak ini, jalan ngak sambo bingu la, tukvak menyim sa blah khan bai piah jhik khan ao cuk dalam tuk rija roya, makna di bruk menyim tanyaik dalam rai diuk di urang Ê đê. Nghệ nhân H Djuih Êban lac:
‘Bruk menyim khan bai ini meda lac jalan piah yaih khan dom adat cambat di drei ka tuai damuai thau saong lac jalan ka drei khik ramik dom ilamu bangsa. Tapa nan piah ka dom tuai damuai riavng iek miuyim Đăk Lăk hu mboh, hu thau saong bac megru bruk menyim dom bingu la mekre, dom blah tanyaik siam”.
Tapa dom mbang parang iek yau nan, dom nghệ nhân hu jeng urang pambuak bruk meng kan saong urak ini, pambuak ilamu di drei hong bhap bini. Ini lac bruk ngak hu makna saong taduan hu bruk pachreih daong, pok meyaom di tuai damuai rivang iek menyim. Ong Huỳnh Văn Thông, urang tuai mai meng huyện Châu Thành, tỉnh Đồng Tháp mboh lac:
“Dahlak mboh ini lac sa palei ngak ilamu pambuak hong tukvak suai lavik di urang bangsa. Dom pandap ini dahlak mboh njauk hu yaih khan saong hu dom janih bahrau jang piah jaik gauk jang, rup binguk ka urang bangsa di Buôn Ma Thuột hu tahu cambaih jang”.
Piah ngak hu gam gam bruk parang iek bruk ngak thủ công meng kan Tây Nguyên dalam tuk dom nghệ nhân di puk palei yaok thun dak takik nao, phun jien takik, miuyim hu panuac ieu xã hội hóa bloh nao duah nghệ nhân, daa nghệ nhân mai parang iek tui bilan, tui quý. Dalam dom harei lễ, tết, miuyim Đắc Lắc patagok dom bruk ngak piah daong ka tuai damuai hu ba drei tame saong mboh chreih chrai haong dom yaom glaong ialmu, sajarah dak rai di taneh ia, palei negar. Langiu bruk khik ramik dom inem krung ilamu di bhap bini dom bangsa Tây Nguyên, labik ini daok hu bhap bini saong tuai damuai thau tal yau sa labik ilamu hadah krah./.
Viết bình luận