Amaik Việt Nam anh hùng Katơr Thị Ly, ndih tapui thun 1917, daok di xã Phước Thắng, huyện Bác Ái. Amaik hu 6 urang anek. Dalam glo akaok di sa-ai  Katơr Thị Niếu nan lac anek kamei amaik Katơr Thị Ly, amaik lac urang kamei salut mbut, khang hatai. Dalam dom harei akaok mereip di bruk mesruh metak taong Mỹ, tuk nan dom urang anek daok sit, ame saong amaik gam raong pato dom urang anek gam kham merat ngak mbang pala drak piah daong brei pandap mbang ka bol lin. Amuk Katơr Thị Niếu, xã Phước Thắng, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận kanar hadar veik:

“Amaik dahlak dahlau diah nao tui cách mạng. Amaik bhian nao gui ba brah brei ka kháng chiến. Tuk nan, dalam sang dahlak thei jeng nao ngak cách mạng piah gam haong bol lin taong kalin. Dua sa-ai di dahlak nao cách mạng hu 3 thun ye palang lahik. Meng kan dahlau, dom sa-ai di khaol dahlak thei jeng lac urang jaka bí mật dalam mesruh metak.”

Urang anek likei kacua Katơr Tự, bahrau bak 20 thun ye likau amaik nao tui cách mạng. Dalam sa mbang taong di kaol khamang, sa-ai Katơr Tự jeng ndih trun. Pandik harao patui pandik harao tuk urang anek likei ka dua nan lac Katơr Thân jeng ndih trun angaok mblang mesruh metak saong kadha pandiak harao abih di baoh sang amaik Katơ Thị Ly urak ini lac oh ka duah mboh talang di liệt sỹ Katơr Tự saong liệt sỹ Katơr Thân.

Urak ini, dom anek, taco di Amaik Katơr Thị Ly daok patagok ilamu baoh sang kham merat ngak mbang pala drak, raong anek mbang bac piah njuak haong bruk van klaak rup drei di rai rah nao dahlau. Piah brei mboh bruk rik daong, hy sinh brei ka bruk peih paha bangsa, dak padang saong pacang khik palei negar, harei 21-8-2014, Akaok Negar hu pok brei angan amaik Việt Nam Anh hùng ka amaik Katơr Thị Ly daok di xã Phước Thắng, huyện Bác Ái. Sa-ai Tạ Yên Thị Lâm Hội, Bí thư xã đoàn Phước Thắng, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận brei thau:

“ Ini lac kadha biak vinh dự saong hadah mbaok hadah meta ka xã drei. Dam dara xã Phước Thắng tukvak harei 27-7 yaok thun, xã đoàn jeng yau dom ban ngành, kapul nyaom hu nao rivang saong alin brei pandap ka baoh sang di amaik. Yaom lac lahik blaoh, min puk palei tuk halei jeng sangka tal baoh sang di amaik saong bhian mai rivang, alin hadaih pandap, tadhau ayuh pren yava ka guak gar di amaik, anek taco di amaik.”

Jeng hy sinh gandang gandi brei ka độc lập, tự do di taneh aia, sang Amaik Việt Nam Anh hùng Kadá Thị Hai, daok di xã Phước Chính, huyện Bác Ái nan lac sa dalam dom baoh sang hu ilamu cách mạng hadah krah di huyện bhum ceik  Bác Ái anh hùng. Dalam baoh sang sit sot, dom Bằng Tổ quốc ghi công, Huân, Huy chương kháng chiến hu amuk Kada Thị Phấn, anek kamei taluac di amaik Kadá Thị Hai buh tame khung saong tuan di labik glaong dalam sang. Amuk Kada Thị Phấn drut droi khan lac, dalam  mesruh metak taong Mỹ daong taneh aia, Amaik saong dom sa-ai likei di amuk hu mbaok tame mesruh metak saong dua urang anh dũng hy sinh. Amuk Kada Thị Phấn, xã Phước Chính, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận lac:

“Dahlak lac anek taluac dalam sang. Amaik dahlak meng kan diah hu mbaok nao  mesruh metak. Dahlak hu dua sa-ai likei ndih trun dalam mbang mesruh metak. Amaik dahlak jeng hu mbaok tame kháng chiến saong hu pok brei angan amaik Việt Nam anh hùng. Taong abih amaik saong ame dahlak jeng nao mesruh metak. Sang dahlak thei jeng nao mesruh metak, tok sa drei dahlak lac anek taluac tuk nan daok sit nan ye daok di sang.”

Bruk hy sinh di dua urang anek likei nan lac kadha pandik harao prong ngan haong baoh sang, min kayua ranam palei negar saong bhummi, tuk dom urang anek hadei tal thun jeng manuac jeng urang, Amaik Kadá Thị Hai gilac pachreih dom urang anek nao tui cách mạng. Amaik haong pasang loa raong padauk urang jakar, daong brei pandap panda saong tải đạn ka  tiền tuyến. Sa-ai Pi Năng Thị Na, Phaok akaok UBND xã Phước Chính, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận brei thau:

“ Amuk Kada Thị Hai ngak hu rilo bruk dalam mesruh metak taong Mỹ daong taneh aia hu akaok negar pok brei rilo huy chương dalam kháng chiến. Daok amaik jeng hu 2 urang anek hi sinh dalam kháng chiến. Dalam dom thun tapa, karja palei jeng sangka tal dom baoh sang sarak karja, abih di nyu lac amaik Việt Nam anh hùng.”

Tui yaok pataom di Sở Lao động - Thương binh saong Xã hội, dalam tỉnh hu 501 Amaik Việt Nam anh hùng; ta-eng huyện bhum ceik Bác Ái hu 5 amaik urang bangsa Raglai hu Akaok negar pok brei angan Amaik Việt Nam anh hùng. Gam haong bruk peih ngak dom chế độ tui adat hukum di karja, dom jabat, dom kapul nyaom chính trị - xã hội saong bhap bani huyện bhum ceik Bác Ái tuk halei jeng sangka, iek glang baoh sang amaik Việt Nam anh hùng tui rilo jalan ngak hu mboh di anak meta, rik daong patrun pandik harao, daong ka dom amaik diuk rai bui sambai saong hu rai diuk dak harei dak siam jang. Ong Bùi Quốc Việt, Akaok Phòng Lao động, Thương binh saong Xã hội huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận, lac:

“Urak ini, dalam huyện Bác Ái khaol dahlak daok khik iek hồ sơ 5 Amaik VNAH. Dom amaik harei ini oh daok tra. Tok daok guak gar di amaik. Ngan haong bruk vinh dự ini, ye yaok thun khaol dahlak hu tham mưu ka UBND huyện peih bruk nao rivang dalam dom harei lễ tết piah pachreih tinh thần baoh sang amaik VNAH. Dom anek, kamuan iek tui kareih camin nan piah cakrok patagok bruk ngak mbang piah patrun kathaot khang kajap.”

Rai rah dam dara Raglai harei ini hu diuk rai dalam sron mbon salamat tuk halei jeng thau iek prong bruk van klaak rup drei di dom rai rah nao dahlau, dom amaik Việt Nam anh hùng saong patagok ilamu anh hùng, pakacah guak ngak mbang pala drak, kham merat dak padang bhummi Bác Ái dak harei dak cak rok patagok./.

Ninh Thuận: Những bà Mẹ Việt Nam anh hùng dân tộc Raglai

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận là căn cứ địa cách mạng, đồng bào Raglai nơi đây đã anh dũng cùng với bộ đội chiến đấu, góp phần giải phóng quê hương, đất nước. Trong đó có sự hy sinh thầm lặng của những người Mẹ Raglai đã sinh ra những người con ưu tú và anh dũng hy sinh cho Tổ quốc độc lập, thống nhất.

Mẹ Việt Nam anh hùng Katơr Thị Ly, sinh năm 1917, ở  xã Phước Thắng, huyện Bác Ái. Mẹ có 6 người con. Trong ký ức của chị Katơr Thị Niếu là con gái Mẹ Katơr Thị Ly, mẹ là người phụ nữ đảm đang, gan dạ. Trong những ngày đầu cuộc kháng chiến chống Mỹ, khi các con còn nhỏ, cha và mẹ vừa nuôi dạy các con vừa tích cực sản xuất để tiếp tế lương thực cho bộ đội. Bà Katơr Thị Niếu, xã Phước Thắng, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận nhớ lại:

“Mẹ tôi trước đây cũng tham gia cách mạng. Bà thường xuyên vận chuyển gạo cho kháng chiến. Thời đó, trong nhà tôi ai cũng đi làm cách mạng để cùng bộ đội đánh giặc. Hai anh tôi đi cách mạng được 3 năm thì hi sinh. Hồi xưa, các anh tôi đều là cán bộ bí mật trong kháng chiến.”

        Người con trai đầu Katơr Tự, vừa tròn 20 tuổi đã xin Mẹ thoát ly đi làm cách mạng. Trong một trận càn của địch, anh  Katơr Tự đã hy sinh. Nỗi đau nối tiếp nỗi đau  khi người con trai thứ hai là Katơr Thân cũng hy sinh trên chiến trường và nỗi đau lớn nhất của gia đình Mẹ Katơ Thị Ly hiện nay là chưa tìm thấy hài cốt của liệt sỹ Katơr Tự và liệt sỹ Katơr Thân.

         Giờ đây, những người con, người cháu của Mẹ Katơr Thị Ly tiếp tục phát huy truyền thống gia đình ra sức lao động sản xuất, chăm lo học hành để xứng đáng với sự hy sinh của thế hệ cha anh đi trước. Ghi nhận sự cống hiến, hy sinh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, ngày 21-8-2014, Chủ tịch Nước đã tặng danh hiệu Mẹ Việt Nam Anh hùng cho Mẹ Katơr Thị Ly ở xã Phước Thắng, huyện Bác Ái. Chị Tạ Yên Thị Lâm Hội, Bí thư xã đoàn Phước Thắng, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận cho biết:

“Đây là điều rất vinh dự và tự hào cho xã nhà. Tuổi trẻ xã Phước Thắng nhân dịp 27-7 hàng năm, xã đoàn cũng như các ban ngành, đoàn thể đến thăm và tặng quà cho gia đình của mẹ. Mặc dù mẹ đã mất, nhưng địa phương luôn quan tâm đến gia đình của mẹ và thường xuyên đến thăm hỏi, tặng quà, động viên, chúc sức khỏe người thân của mẹ, con cháu mẹ.”

Cũng hy sinh thầm lặng cho độc lập, tự do của Tổ quốc, gia đình Mẹ Việt Nam Anh hùng Kadá Thị Hai, ở xã Phước Chính, huyện Bác Ái là một trong những gia đình có truyền thống cách mạng tiêu biểu ở huyện miền núi Bác Ái anh hùng. Trong căn nhà nhỏ, những tấm Bằng Tổ quốc ghi công, Huân, Huy chương kháng chiến được bà Kada Thị Phấn, con gái út của mẹ Kadá Thị Hai đóng khung và treo trang trọng ở giữa ngôi nhà. Bà Kada Thị Phấn xúc động cho biết, trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Mẹ và các anh của bà tham gia chiến đấu và 2 người anh đã anh dũng hy sinh. Bà Kada Thị Phấn, xã Phước Chính, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận nói:

“Tôi là con út trong gia đình. Mẹ tôi ngày xưa đi tham gia kháng chiến. Tôi có hai người anh hi sinh trong kháng chiến. Mẹ tôi cũng tham gia kháng chiến và được phong tặng mẹ Việt Nam anh hùng. Cả mẹ và cha tôi cũng tham gia kháng chiến. Nhà tôi ai cũng đi kháng chiến, chỉ có tôi là con út lúc đó còn quá nhỏ nên ở nhà.”

         Sự hy sinh của hai người con trai là nỗi đau và mất mát lớn đối với gia đình, nhưng vì Tổ quốc và quê hương, khi những người con tiếp theo đến tuổi trưởng thành, Mẹ Kadá Thị Hai lại động viên các con tham gia cách mạng. Bản thân Mẹ cùng chồng bí mật nuôi dấu cán bộ, tiếp tế lương thực và tải đạn cho tiền tuyến. Chị Pi Năng Thị Na, Phó Chủ tịch UBND xã Phước Chính, huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận cho biết:

“Bà Kada Thị Hai thì hoạt động rất là nhiều trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước được Chủ tịch nước tặng nhiều huy chương trong kháng chiến. Bản thân mẹ cũng có 2 người con hi sinh trong kháng chiến. Trong những năm qua, địa phương cũng rất quan tâm đến các gia đình chính sách, nhất là mẹ Việt Nam anh hùng.”

Theo số liệu thống kê của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, toàn tỉnh có 501 Mẹ Việt Nam anh hùng; riêng huyện miền núi Bác Ái có 5 Mẹ người dân tộc Raglai được Chủ tịch Nước phong tặng Mẹ Việt Nam anh hùng. Cùng với việc thực hiện các chế độ theo quy định của Nhà nước, các cơ quan, đơn vị, các đoàn thể chính trị - xã hội và nhân dân huyện miền núi Bác Ái luôn quan tâm chăm lo, phụng dưỡng gia đình Mẹ Việt Nam anh hùng bằng nhiều hình thức thiết thực, góp phần xoa dịu nỗi đau, giúp các Mẹ sống vui và có cuộc sống ngày càng tốt hơn. Ông Bùi Quốc Việt, Trưởng Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Bác Ái, tỉnh Ninh Thuận nói:

“Hiện nay, trên địa bàn huyện Bác Ái chúng tôi đang quản lí hồ sơ 5 Mẹ VNAH. Các mẹ hiện nay không còn nữa. Chỉ còn thân nhân của họ. Với cái vinh dự này thì hàng năm chúng tôi tham mưu cho UBND huyện tổ chức thăm các dịp lễ tết để động viên tinh thần gia đình mẹ VNAH. Các con, các cháu nêu gương để phát triển sản xuất để giảm nghèo bền vững.”

Thế hệ trẻ Raglai hôm nay được sống trong thanh bình luôn tri ân sự hy sinh của các thế hệ cha anh, những người Mẹ Việt Nam anh hùng và phát huy truyền thống anh hùng, thi đua lao động sản xuất, ra sức xây dựng quê hương Bác Ái ngày càng phát triển./.

Minh Triều – CTV VOV HCM