Đàng Xem lac urang camereip abih di palei Cam mek bruk ngak lan am yau jalan diukrai di drei. Dahlau daih, urang Cam tok mek haluk piah ngak dom pandap piah pandar dalam sang, min urak ini, urang ngak tabiak rilo janih lan am trang trí saong hu yaom jang yaok ratuh mbang. Bruk salih bahrau ini hu ong Đàng Xem ngak di thun 2000. Tuk camereip, dom pandap ngak tabiak gaok oh takik kan kandah ka labik pablei, daok urak ini ong oh ginup pandap pablei yaom lac ngak hu yaok rituh janih pandap yaok bilan. Angan lan am Cam daok hu mbaok di darak pasar dom taneh ia yau: Đức, Canađa, Mỹ, Nhật ngan saong labaih 2000 janih pandap lan am. Daok darak pasar dalam taneh ia, lan am di cơ sở Đàng Xem hu labik dang biak kajap. Dua plak tangin gheih ngak gam haong hatai sahneng duah oh thau glaih glar hu daong ka ong ngak po di 300 janih pandap lan am Cam.  Dom janih lan am gam khik suan yava Cam meng rabau thun, gam ndung bak raidiuk bahrau. Tiến sỹ Đỗ Trọng Chung, Sang bac  Đại học Xây dựng Hà Nội lac: Palei ngak lan am bàu Trúc biak hu angan di bhum kreh negar. Lan am Bàu Trúc nyu biak karei saong urang oh mek tangin payeng yau dom palei ngak lan karei. Urang ngak meng tangin. Dahlak mboh lac ngak meng tangin yau nan nyu biak gheih, biak karei di palei Bàu Trúc. Nghệ nhân Đàng Xem hu tangin ngak biak gheih di palei ngak lan am. Dahlak mboh bruk ngak ini biak karei saong biak hu yaom di nyu.  

15 thun dahlau, bruk ong Đàng Xem mek bruk ngak lan am piah patagok bruk ngak lac bruk oh bhian mboh di palei Cam Bàu Trúc, kayua lac meng kan mai, bruk ini lac bruk di urang kumei. Min hatai sahneng ngak yau habar piah duah jien hu daong ka ong yam tame darak pasar, yaih khan lan am Cam tal urang blei daok dalam saong langiu taneh ia tui jalan ngak biak karei di drei, abih takik jien padai min hu kein laba.

Dua plak tangin gheih ngak saong hatai sahneng duah oh thau glaih glar hu daong ka ong Đàng Xem hadah mbaok meta hu pok brei angan nghệ nhân di Festival lan am Việt Nam mbang camereip abih hu peih tabiak di Bình Dương akaok bilan 9/2010. Urak ini, nghệ nhân Đàng Xem hu 2 cơ sở pablei hu tani tanat. Ngan saong ong, jak jeng oh lac di labik hu drap ar praong bo praong jang nan lac ong daok khik hu ilamu meng kan di bangsa drei. Bahrau ini, ong Đàng Xem daok hu Karja pok brei ngan nghệ nhân ưu tú.

          Lac dom urang di rai akaok meti hu nghệ nhân ưu tú Đàng Xem pato ngak lan am meng kan di palei Bàu Trúc,  labaih 15 thun ini mai, sa-ai Đàng Thị Kim Phụng jeng daok kak kajap haong haluk lan di palei Bàu Trúc. Ala palak tangin gheih, sa-ai ngak hu rilo pandap lan am oh meluk hu haong janih pandap lan am halei karei. Harei halei jeng ngak lan am, sa-ai Phụng oh yaok hu abih dom panda[ lan am hu sa-ai ngak tabiak. Min hu sa bruk njauk biai lac, oh hu pandap halei ngak tabiak bo nyu dreih yau gauk. Sa-ai Đàng Thị Kim Phụng khan lac, meng ilamu ngak lan am oh payeng plak tangin di urang Cam palei Bàu Trúc hu ngak jeng bruk mekre biak karei di lan am Cam Ninh Thuận.

          Tui nghệ nhân ưu tú Đàng Xem, bruk gheih mekre di palei ngak lan am daok ngak ka tuai du lịch mboh biak takre tuk nao tal palei Bàu Trúc nan lac oh ngak meng jamriak, oh payeng meng tangin. Meng dua plak tangin, ong ngak hu dom pandap lan gam tinh tế gam mộc mạc, khik hu suan di haluk, ndung bak raidiuk palei Cam. Min bruk ong daok caong khin di abih urak ini, lac ngak habar pato hu ka rilo dam dara dalam palei piah khik ramik bruk ngak meng kan biak gheih di palei Bàu Trúc. Kayua ong mboh lac, dom nghệ nhân dalam palei urak ini taha, praong thun, meyah dam dara dalam palei oh tui bruk ye anak tal, bruk ngak meng kan ini meda lahik nao./.

Ông Đàng Xem – Người giữ hồn gốm Chăm Bàu Trúc

Làng gốm Bàu Trúc ở thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận đang trên đà phát triển, mang lại cuộc sống mới cho cộng đồng người Chăm nơi đây. Thế nhưng để “giữ hồn” cho làng nghề truyền thống này cần những con người thực sự tâm huyết… Bài viết của Minh Triều –CTV của chúng tôi giới thiệu một trong những nghệ nhân dành cả niềm đam mê với gốm và là người khởi nguồn cho các gia đình Chăm ở Bàu Trúc chuyển từ dòng gốm dân dụng sang gốm mỹ nghệ. Đó là ông Đàng Xem - nghệ nhân duy nhất ở làng Bàu Trúc vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. 

Đàng Xem là người đầu tiên ở làng Chăm chọn công việc làm gốm như là lẽ sống của đời mình. Ngày trước, người Chăm chỉ lấy đất để làm những đồ dùng trong nhà nhưng giờ đây, họ có thể tạo ra nhiều mẫu gốm trang trí và giá trị gấp hàng trăm lần. Sự chuyển đổi này được ông Đàng Xem thực hiện vào năm 2000. Ban đầu, những sản phẩm làm ra gặp không ít khó khăn về đầu ra, còn bây giờ ông đáp ứng không kịp các đơn đặt hàng với số lượng hàng trăm sản phẩm mỗi tháng. Thương hiệu gốm Chăm đã có mặt ở thị trường các nước như: Đức, Canađa, Mỹ, Nhật và với khoảng 2000 sản phẩm gốm. Riêng thị trường trong nước, mặt hàng gốm của cơ sở Đàng Xem có chỗ đứng khá vững. Đôi tay khéo léo cùng với những ý tưởng sáng tạo không mệt mỏi đã giúp ông sở hữu 300 mẫu sản phẩm gốm Chăm. Những mẫu gốm vừa giữ hồn Chăm từ ngàn xưa, vừa mang hơi thở cuộc sống đương đại. Tiến sỹ Đỗ Trọng Chung, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội nói: Làng gốm Bàu Trúc rất nổi tiếng ở khu vực Miền trung. Gốm Bàu Trúc thì chất liệu nó rất riêng biệt và nghệ thuật làm gốm ở đây người ta không dùng bàn xoay như ở các làng gồm khác. Người ta làm bằng tay. Tôi cho rằng làm thủ công như vậy nó rất đặc sắc riêng của làng Bàu Trúc. Nghệ nhân Đàng Xem có tay nghề rất là cao của nghề làm gồm tại gia đình. Tôi thấy nghề này rất đặc trưng và có giá trị riêng.  

15 năm trước, việc ông Đàng Xem chọn làm gốm để phát triển nghề trở thành chuyện lạ ở làng Chăm Bàu Trúc bởi từ xưa đến giờ, công việc này đều do phụ nữ đảm nhiệm. Tuy nhiên, ý nghĩ làm thế nào để có thêm thu nhập đã giúp ông từng bước tiếp cận thị trường, giới thiệu sản phẩm gốm Chăm đến người tiêu dùng trong và ngoài nước theo cách rất riêng, ít tốn kém nhưng mang lại hiệu quả.

Đôi tay khéo léo cùng ý tưởng sáng tạo không mệt mỏi đã giúp ông Đàng Xem vinh dự được trao tặng danh hiệu nghệ nhân tại Festival gốm sứ Việt Nam lần đầu tiên tổ chức tại Bình Dương vào đầu tháng 9/2010. Bây giờ, nghệ nhân Đàng Xem đã có được hai cơ sở với doanh số bán hàng khá ổn định. Với ông, thành công không chỉ được tính bằng tài sản mà quan trọng hơn là mình đang sở hữu vốn văn hoá truyền thống của dân tộc mình. Mới đây, ông Đàng Xem còn vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú.

          Là những người thuộc thế hệ đầu tiên được nghệ nhân ưu tú Đàng Xem truyền dạy cách làm gốm truyền thống của làng Bàu Trúc,  hơn 15 năm nay, chị Đàng Thị Kim Phụng vẫn gắn liền với đất sét của làng Bàu Trúc. Dưới bàn tay tài hoa, chị đã tạo ra nhiều sản phẩm gốm không trộn lẫn bất cứ dòng gốm nào. Ngày nào cũng làm gốm, chị Phụng không thể nào đếm hết có bao nhiêu sản phẩm gốm được chị làm ra. Nhưng có một điều chắc chắn, đã không có sự lặp lại sản phẩm gốm. Theo chị Đàng Thị Kim Phụng, chính nghệ thuật làm gốm không bàn xoay của người Chăm làng Bàu Trúc đã tạo nên một nét đẹp riêng độc đáo cho các sản phẩm gốm Chăm tại Ninh Thuận.

          Theo nghệ nhân ưu tú Đàng Xem, nét độc đáo của nghề làm gốm làm cho khách du lịch cảm thấy thích thú khi đến với Bàu Trúc chính là cách làm không máy móc, không bàn xoay. Chỉ với đôi tay, ông đã làm ra những sản phẩm gốm vừa tinh tế vừa mộc mạc, giữ cái hồn của đất, mang hơi thở cuộc sống làng Chăm. Tuy nhiên, điều mà ông mong muốn nhất hiện nay là làm sao đào tạo được nhiều thanh niên trong làng để giữ gìn nghề truyền thống độc đáo của làng Bàu Trúc. Bởi theo ông, các nghệ nhân trong làng giờ đã lớn tuổi nếu thanh niên trong làng không theo đuổi nghề thì trong tương lai, nghề cổ xưa này sẽ bị mai một./.