Palei ngak takhaok meng kan hu meng labaih 100 thun dahlau

Palei ngak “thớt cối chày” Phú Long daok di ban sit Thuận An hu kak kajap haong rahra pak ini jaik 1 abap. Harei ini, angan Thớt cối chày Phú Long hu nao atah tapa darak pasar dom taneh ia yau ye Mỹ, Prang, Hàn Quốc, Japon... Dane angan sa saman min bruk ngak ini daok mbuan si lahik nao. Amuk Lê Thị Hòa, po labik ngak angan Phương Quang khan lac, tui bruk di ame nan ye anek taco kham merat khik veik, yaom lac daok dang anak rilo kan kandah:“Bruk ini hu tuk tagok khang, hu tuk trun biar, hu tuk pandap pablei biak laik min jeng hu tuk oh pablei hu. Menuac dalam sang thei jeng gheih ngak nan ye yaom lac trun tagok jeng oh padeih ngak”.

5 thun dahlau, yam takai tal palei ngak pabui haluk Lái Thiêu daok di ban sit Thuận An ye mehit sap uak, sah, atau mboh pahe ia sơn angaok dom pabui haluk ye urak ini joa kandang. Yaok ratuh sang ngak bruk ini piah duah jien diukrai ye urak ini daok dom pluh sang min. Dom urang gheih ngak pabui haluk khan lac, dahlau daih, yaok sang ngak jeng ngak abih dom công đoạn. Min hadei di tuk ban sit Thuận An panduan ba dom labik ngak pandap tiểu thủ công nghiệp mbuan ngak brei nerak tachauk alam môi trường tabiak truh puk palei ye dom sang ngak paui haluk oh daok eng drei jeik tapung, tuh khung, cuh am pabui. Salih tame nan, urang blei pabui meng ban sit Tân Uyên, tỉnh Bình Dương mai piah sơn, cih ka nyu mekre blaoh pablei veik ka urang blei salih. Prein yava buh tabiak rilo min jien mek tame oh hu hadom  ngak ka rilo menuac njauk klaak bruk. Ong Trịnh Ngọc Sơn, hu labaih 40 thun ngak pabui haluk khan lac: “Dahlau daih, pandap ngak blaoh ba tabiak plaik ka urang pablei veik ka dom urang blei salih karei, min urak ini oh daok hu thei mai blei. Tuk nan sa drei pabui haluk yaom 10.000 đồng ye laba hu 2.000-3.000 đồng, urak ini laba oh ka tal 1.000 đồng. Pabui haluk urak ini kan pablei lo, meyah oh duah hu menuac blei ye njauk padeih ngak"

Di kreih ban sit Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương hu sa palei ngak meng kan hu meng labaih 100 thun dahlau, nan lacpalei ngak takhaok kayau. Menuac ngak bruk ini rilo di abih lac di phường Phú Thọ, ban sit Thủ Dầu Một nan ye hadei di nan pak ini hu sa jalan angan “Palei takhaok”.

Sa-ai Nguyễn Văn Trung, sa urang ngak takhaok di phường Phú Thọ brei thau, takhaok hu ngak meng dom janih kayau, tapa rilo công đoạn meng ngak hu jeng takhaok. Min urak ini takhaok kayau kan meriak gauk hu haong dom janih takhaok karei nan ye menuac ngak jeng gaok oh takik kan kandah. Kayua yau nan ye, “Palei takhaok” bui sambai, chreih chrai dahlau daih urak ini daok hu dom sang ngak min. Jeng yau dom palei ngak karei, menuac ngak brei salih jalan sahneng, salih mẫu mã meng pabak hu hatai takre:“Takhaok lac kayau mỹ nghệ, bruk ngak meng kan nan ye yau habar drei ngak yau nan min brei hu rilo mẫu mã. Mẫu mã kayua drei sahneng tabiak saong kayua tuai kakei ngan saong dom ratuh janih mekre, daok meyah ngak yau dahlau ye oh pablei hu”

Tui yaok pataom, Bình Dương urak ini hu 32 palei ngak saong 9 bruk ngak meng kan. Dom palei ngak meng kan dane angan karei di Bình Dương yau: lan am, sơn mài, sarak, đan lát… hu meng lavik saman saong kak kajap haong yaok palei. Dalam bruk patagok tui jalan darak pasar, rilo palei ngak "dane angan sa saman" jeng oh tui samu hatai takre, lavik lavik harei lahik nao labik pablei saong oh daok hu bruk sangka di urang blei pandar.

Piah khik ramik, patagok dom palei ngak saong bruk ngak meng kan, Bình Dương hu ba tabiak dom jalan ngak, dalam nan hu bruk padang palei ngak pataom di sa labik ka bruk ngak sơn mài Tương Bình Hiệp di taneh praong labaih 54.000m2 saong hu ba tame ngak di thun 2023, hu: labik ngak, labik parang iek pandap, sang thờ Tổ, cổng chào palei ngak... Labik ini hu caong lac peih tabiak jalan patagok ka palei ngak meng kan hu Mintri Ilamu-Thể thao saong Du lịch pok brei angan Inem krung ilamu phi vật thể pakat negar.

Nghệ nhân ưu tú Lê Bá Linh khan lac, abih gauk uan tabuan lo tuk Bình Dương hu ramik sa labik karei brei ka palei ngak. Gam haong karja, dom nghệ nhân sơn mài Tương Bình Hiệp daok kham merat pato pakai ka urang tui bruk piah khik ka bruk ini oh lahik nao: “Bình Dương lac labik meriak urang ngak biak praong. Kayua yau nan ye, ngak habar hu dom urang tui bruk lac kadha daok ngak ka dom nghệ nhân biak duh hatai piah khik ramik, patagok palei ngak meng kan ndung bak ilamu bangsa saong biak lavik rai piah urang thau tal Bình Dương lac hu bruk ngak sơn mài".

Dua thun jaik ini, Bình Dương sangka patagok du lịch pambuak haong palei ngak meng kan. Ini hu maong lac jalan nao njauk, oh lac peih praong darak pasar, peih tabiak rilo jalan lagaih piah jhul tagok bruk ngak dom pandap di palei ngak meng kan bo praong jang nan lac rik daong khik ramik, patagok dom yaom glaong ilamu meng kan dalam yaok palei ngak di Bình Dương.

Ong Nguyễn Đức Minh, Yam ndok Pasak xúc tiến du lịch Bình Dương brei thau, gah du lịch Bình Dương daok pambuak bruk haong dom puk palei, labik ngak di dom palei ngak, padang tour du lịch palei ngak. Tuai damuai hu iek, hu ngak piah thau cambaih jang ka jalan ngak, ka yaom glaong di yaok janih pandap. Tapa dom mbang xúc tiến thương mại, pasak daok brei parang iek, yaih khan pandap palei ngak Bình Dương ka tuai damuai, menuac sia dalam taneh ia saong lingiu negar hu thau: “Urak ini dom tour ravang me-in palei ngak hu công ty lữ hành pambuak pagam siam yau ye ba tuai ravang palei ngak sơn mài, lan am,  mây tre đan... Sa dalam dom tour ravang iek palei ngak meng kan hu siam lagaih abih di Bình Dương lac ba tuai tame ravang jalan pasar pakon di labik ngak pakon Tương Bình Hiệp”

Gam haong nan, Bình Dương brei patagok palei ngak pambuak haong khik caga alam môi trường. Anak tal, dom puk palei di Bình Dương hu bruk ngak meng kan meda rami ramik jeng dom labik karei piah langyah bruk nerak di palei ngak. Meda mboh lac, anak dom salih khang di kinh tế darak pasar, Bình Dương daok kham merat pamedeih palei ngak meng kan piah tui samu saman bahrau. Bruk ngak ini lingiu di khik hu yaom glaong ilamu, nyu daok rik daong cakrok patagok kinh tế-xã hội puk palei./. 

Urang lang: M. Phương – 30/08