Pathau mikva urang ngak nong! Oh lac di bhum taneran, bo urak ini di ralo bhum ceik, bhum urang dom bangsa, mikva jeng bhian pandar dom janih jru khik caga phun pala, dalam nan hu jru pruh pametai hareik angaok hamu puh. Kadha njauk biai nan lac, bruk pruh jru pametai hareik oh njauk tui quy trình, liều lượng, ngak brei njom nerak tachauk labik pala drak, ngak jhak labik daok saong pren yava anek menuac. Yau nan mikva brei pandar yau habar ka njauk piah gam khik caga hu môi trường, gam khik caga siam pren yava? Kol dahlak hu taom gaok giáo sư Võ Tòng Xuân , hiệu trưởng sang bac đại học Nam Cần Thơ – sa urang ruah duah khoa học nông nghiệp hu angan je di taneh ia drei. Giáo sư Võ Tòng Xuân brei thau:

 “Dalam dom janih jru pametai hakreik, hu dom janih jru an toàn, yau dom janih urak ini daok hu pablei di drak taneh ia drei bhian lac dom janih jru oh hu lưu độc tính suai lavik, drei meda pandar hu an toàn. Min urak ini hu dom janih jru pametai hareik oh brei pandar min urang jeng daok pandar kayua nyu lap jien jang, yau 24D”.

Langiu bruk njauk palih ruah janih jru pametai hareik hu adat brei pandar tui panuac di giáo sư Võ Tòng Xuân, kadha praong nan lac mikva brei ngak tui njauk tacei pato.

 “Dom janih jru pametai hareik karei di gauk hu tác dụng karei di gauk, hu dom janih jru pametai hareik brei pruh jru dahlau di tuk phun hareik pacah mbu piah pametai nyu, ieu lac jru dahlau di tuk pacah mbu, saong hu jru hadei di tuk pacah mbu, nan lac hadei di tuk phun hareik tamuh tagok bloh drei meng pruh jru piah pametai. Dua janih jru ini nyu hu gam bruk pachreih tamuh, meyah  drei pandar njauk liều lượng ye nyu pametai hu phun hareik, meyah pruh oh njauk, takik lo nyu jeng jru pachreih hareik tamuh, nyu ngak ka phun hareik tamuh siam saong phun padai jeng tamuh siam jang. Meyah mikva urang nông pruh biak ralo, biak me-mbeik, ye phun hareik metai min phun padai jeng metai, kayua yau nan ye tuk pandar jru pametai hareik brei iek cambaih saong pandar njauk piah plaih metai phun pala di drei, nyu tok di pametai hareik min”.

Anak meta mboh lac, meyah pandar njauk jalan, njauk liều lượng, njauk tacei pato ye ala tác động di ia harei, nhiệt độ, độ ẩm, jru pametai hareik nyu par lihik dalam không khí. Daok độc tố kandaong veik dalam haluk nyu patrun nao biak ralo. Min, urak ini mikva urang nông ralo meng pandar oh njauk tui tacei pato in angaok bao bì sản phẩm, nan ye mbuan ngak brei nerak tachauk labik pala drak, labik diuk rai.

 “Tuk pandar yau nan, camereip di abih phun pala nan jeng njauk khat lahik, jru nyu njom tame phun, tame bingu, tame baoh, ba tal bruk drei mbang nyu oh an toàn. Kol drei thau lac urak ini kol drei daok hu bruk njom jru mek klik karuoc, nyu ngak ka dom bào thai njom hóa chất bloh anek kamal ndih tapui tabiak jeng hu dị tật, nan jeng lac kayua jru pametai hareik nyu jeng lac jru mek klik kruoc, nju njom tame dom asar atau hala, bloh anek menuac mbang tame ye jru nyu tác động tagok tế bào di drei, tagok bào thai atau tagok tinh trùng ba tal dom kanjah jhak yau kol drei mboh”.

Jru pametai hareik oh lac mbuan ngak brei nerak tachauk taneh pala drak bo daok ngak nerak tachauk ia saong dom janih kaya ikan dalam ia. Di bhum ceik, bhian randap pala drak angaok thu, mikva urang nông jeng takik caik hatai sangka tuk saneng lac pruh jru angaok hamu puh, angaok mbol ye oh ngak nerak tachauk hagait tal ia. Min giáo sư Võ Tòng Xuân ndom lac:

 “Tantu nyu njom tame ia ngầm meng labik pruh jru, nyu tame ia ngầm nan tabiak kraong craoh, ribaong, dom athur daok di kraong craoh nan jeng ảnh hưởng, bruk ini tantu hu. Yaom lac drei oh ka ngak iek cambaih laih, min ilamu di Úc ye labik thềm lục đị di biển đông di mban Teslam di Úc ye ikan, san hô, dom janih kaya ikan di thềm lục địa jeng njauk khat lahik tuk dom mblang hamu tabau hu dom urang pala tabau pruh dom janih jru pametai hareik, khak drak, khak đạm, khak lân biak ralo nyu jeng nao trun ala haluk tame ia nao tabiak tasik, nyu ngak jhak ka sinh vật tasik, ka san hô”.

Tukvak jaik di ini, hu ralo mikva njauk jru mek bimao. Ralo urang duh hatai lac, bimao njauk njom jru pametai hareik nan ye meng hu ralo urang njauk njom jru mek yau nan. Bruk nan oh ka thau cambaih lac biak atau oh, min meng dom kadha bo giáo sư Võ tong Xuân langyah saong pato tacei nan, caong khin lac mikva paglaong akaok saneng tuk pandar jru pametai hareik. Taphia di nan, njauk lac tal tuk dom gah chức năng, karja palei brei ngak catang bruk khik iek pablei salih jru pametai hareik, jeng yau ngak siam bruk pathau khan, tacei pato ka bhap bini thau domkanjah jhak di bruk pandar dom janih jru pametai hareik oh thau cambaih asal di nyu saong oh njauk jalan./.