Cao nguyên Măng Đen di huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum glaong 1.200m dut haong mbaok aia tasik. Pak ini gam haong bruk gheih mekre yau daok tamo, cao nguyên Măng Đen daok hu labaih 17.000ha glai hu phun sim tamuh bak. Meng lingik tasik taneh riya siam lagaih, Công ty TNHH Một thành viên Sim Thiên Sơn hu ngak tabiak vang sim glai Măng Đen, aia ép sim glai hữu cơ mek hu tanut pablei tabiak negar langiu. Yaok thun công ty blei di bhap bani labaih  100 tấn sim glai, ba jien tame tani tanat ka jaik 5.000  sang dalam palei. Kadha njauk caik hatai jang nan lac meng bruk pamedeih hu dom phun sim glai di doanh nghiệp ini, tỉnh Kon Tum daok hu sa janih pandap ngak kaya meda jang ka labik peih akaok di tuyến du lịch jalan hijao Tây Nguyên. Ong Nguyễn Thanh Tá, akaok gah pablei salih Công ty Sim Thiên Sơn, ndom lac: “Khaol dahlak sanya ngak tabiak dom janih pandap biak karei ka tỉnh Kon Tum. Taphia di nan ngan haong bhum nguyên liệu sim khaol dahlak meda khik ramik, padang labik du lịch sinh thái dalam bein sim ngak jeng dom labik du lịch akaok meti di Việt Nam ka phun sim, sa janih pandap di ceik glai. Janih pandap di langik tasik alin brei ka bhum taneh Tây Nguyên”.

Di gah meraong Tây Nguyên, tỉnh Lâm Đồng hu  glai pacang halui tal labaih 60% taneh riya. Ngan haong 2 bein negar Cát Tiên saong Bidoup - Núi Bà, labik khik piah sinh quyển Lang Biang hu Unesco brei angan lac Labik khik piah sinh quyển ka 9 di Việt Nam, tỉnh Lâm Đồng daok pataom pren piah ngak ka du lịch sinh thái jeng janih pandap khang di tỉnh.

Urak ini tỉnh Lâm Đồng pachreih hu labaih 200 dự án du lịch saong ralo meng lac dom janih pandap du lịch sinh thái pambuak haong padeih padei. Meda ndom tal dom mô hình khu du lịch sinh thái praong, ngak hu kein laba di tỉnh ini yau: bein negar Bidoup - Núi Bà, labik du lịch Lang Biang, craoh Datanla, Thung lũng Tình yêu, dom labik du lịch dalam Khu du lịch negar Hồ Tuyền Lâm, palei du lịch glai Madagui, Đambri.v.v.

Amuk Nguyễn Thị Nguyên, Akaok Sở Ilamo, padhih saong rivang ma-in tỉnh Lâm Đồng brei thau, Quyết định 1528, harei 3/9/2015 di Thủ tướng raja-ei hu  tabiak dom cơ chế, sarak biak karei piah patagok bal Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng lac jalan mbuan laghaih piah ka du lịch sinh thái di tỉnh cakrok patagok: “Meng hu cơ chế đặc thù, kadua tra lac Khu du lịch negar nan lac Khu du lịch negar Hồ Tuyền Lâm saong Khu du lịch negar Đan Kia Suối Vàng dom sarak ưu đãi ka miễn giảm jien pah taneh, dom sarak piah blei tame dom janih pandap gah du lịch duh ka dom labik mai, jeng daok ba mbuan laghaih ka dom urang buh jien tame ngak mbang di dom khu du lịch ini. Urak ini dua janih du lịch sinh thái daok pachreih ralo tuai damuai mai haong Lâm Đồng nan lac du lịch canh nông. Kadua tra lac du lịch thể thao mạo hiểm saong dom tuyến du lịch ala phun glai jeng pachreih hu biak ralo tuai damuai abih di nyu lac dam dara uranaih saong tuai negar langiu”.

Thau lac sa dalam dom pren khang di du lịch Tây Nguyên lac du lịch sinh thái ngan haong bruk yau daok tamo di lingik tasik, tal urak ini dom tỉnh dalam bhum Tây Nguyên daok padang ralo pandap du lịch biak karei patagok giá trị môi trường piah pachreih tuai damuai. Pagap yau di dom Bein negar Yok Đôn, Chư Yang Sin di tỉnh Đăk Lăk; Bidoup- Núi Bà, tỉnh Lâm Đồng; Chư Prông, tỉnh Gia Lai; Chư Mom Ray, tỉnh Kon Tum…Tui ong Hà Văn Siêu, Phaok Tổng Cục trưởng Tổng Cục du lịch - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, piah ka du lịch Tây Nguyên cakrok patagok samar saong khang kajap, njauk khik veik hu dom kadha ngak brei chreih chrai di du lịch Tây Nguyên, nan lac môi trường.

Piah patagok hu pren khang gah môi trường dalam bruk cakrok patagok du lịch, dalam sa mbang Nyaom biai hu Mentri Ilamo – padhih saong rivang ma-in peih ngak bahrau ini, dom tỉnh dalam bhum taneh Tây Nguyên njauk gauk ngak brei hijao jang tuyến du lịch jalan hijao Tây Nguyên. Anak meta dom tỉnh peih ngak siam bruk quy hoạch, patagok dom janih pandap du lịch saong labik du lịch pambuak haong langik tasik taneh riya, pambuak haong ilamo di urang bangsa daok pak nan; brei ngak dahlau, pachreih dom dự án patagok du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, du lịch trách nhiệm, du lịch pambuak haong bruk ngak nong, du lịch siam ka môi trường; oh padeih pandar công nghệ glaong thông minh, siam ka môi trường dalam bruk cakrok patagok du lịch; patagok bruk pambuak gauk di dom ngành, dom puk palei dalam bruk khik caga môi trường, saong lên án dom bruk ngak du lịch jhak tal môi trường./.