Urang ngak  mesraiy jien pandiak di gah langui dak harei dak rilo.

Puac bilan 9 meng bloh, Công an huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai cap hu nyaom urang lac:  Nguyễn Hoài Nam (umo 34 thun), Nguyễn Hoài Như Hoàng (umo 31 thun, adei di Nam) song  Nguyễn Văn Rim (umo 30 thun) jeng dok di  huyện Xuân Lộc piah duah thau ka bruk brei mesraiy mek trak laba. Menuac sre jien di kol nyu, lac urang ngak dalam  Khu công nghiệp Xuân Lộc.

Thau hu bruk caong khin mesraiy jien  “pandiak” di urang ngak, kol nyu mek jien di sang bloh brei mesraiy yaom laba meng 4 – 6% sa bilan, nan lac meng  48 – 72% sa thun. Hadei di tuk taduan jien, urang sraiy yar thẻ ATM song mã PIN piah tuk hu jien bilan kol nyu ba  thẻ nao suak mek jien. Meyah urang nyim bayar ginup jien laba song jien nyim ye hu taduan mek veik  thẻ ATM, daok meyah  bayar jien laba saoh ye njauk kol nyu khik veik  thẻ song taduan hu jien dok veik hadei di tuk kaoh jien laba.

Daok urang halei mesriay rilo, lingiu di bruk khik thẻ ATM,kol nyu daok pandar urang mesraiy yar sổ bảo hiểm xã hội song vak dahlau harak ủy quyền taduan jien  bảo hiểm xã hội piah caga tuk urang nyim oh bayar sre hu . 

Tapa duah thau, công an mboh lac kol nyu hu brei ka 239 mbang urang ngak dalam Khu công nghiệp Xuân Lộc mesraiy abih tih labaih  7,2 tỷ đồng. Urang mesraiy takik di abih lac  500.000 đồng, glong di abih tal  300 triệu đồng. Yaom jien kol nyu laba yaok bilan tagok tal  jiak 350 triệu đồng.

Thượng tá Cao Xuân Hoa, Phó trưởng Công an huyện Xuân Lộc brei thau, bruk brei mesraiy suan adat hukum meyah oh hu pacang cakak ye meda ba tal dom kanyah jhak biak kan si thau dahlau: Nyu oh ka lac sa kapul nyaom tín dụng đen, min meyah oh pacang cakak ye nyu meda  biến tướng. Meyah oh bayar hu, kol nyu nao tal sang urang ngak pacap bayar sre tui rilo jalan karei di gauk, yau mek drap ar ye ba tal duas  meblah mek drap ar;atau preo puac ngak brei huac, tong gauk ba tal cố ý ngak brei urang njauk rambuac. Ini lac bruk meda rah tabiak ba tal kanjah jhak oh thau dahlau .

Tui  luật sư Vũ Ngọc Hà, urang pan akaok Pasak tacei pato hukum  công đoàn (Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai), dom bruk mesraiy jien dalam urang ngak lac biak rilo. Tuk vak tapa, Pasak hu rilo mbang tacei pato, dong ka dom urang ngak gaok srau kadau meng bruk mesraiy jien, tín dụng oh njauk adat hukum.

Luật sư Hà khan lac, bruk brei mesraiy tui thỏa thuận di urang hu jien brei sraiy saong urang khin mesraiy lac bruk  dân sự, min tuk urang mesraiy saong urang brei sraiy oh thau cambaih dom quy định di hukum  ye biak mbuan si ngak suan, mbuan ba tal phạm tội:Tui adat hukum ye dom bruk meriak gauk  pagam tal drap ar,hợp đồng tín dụng ye ba tabiak tòa, saong tui panuac kaoh di tòa án ye urang ngak njauk ngak tui. Oh lac urang ngak njau dom kateik greik, bloh ba tal dom bruk ngak oh siam, hatai sahneng oh njauk, ngak kan kandah tal bruk ngak di drei.

Sraiy sa pok jien dalam sa tuk vak piah langyah bruk hit, atau piah ngak sa bruk hagait nan, lac bruk bhian mbaoh dalam rai duik yaok harei. Rilo menuac nao  “mesraiy jien pandiak ” kayua nyu samar, oh ngak harak gar hagait, mek hu jien chip. Dok sraiy di gilang pariak , rilo menuac mboh lac oh mbuan.

Yau nan, urang ngak hu jalan halei piah mesraiy hu jien di gilang pariak hu mbuan lagaih ? Bruk mesraiy nan hu kan kandah yau rilo menuac daok sahaneng halei oh?   Ong Ngô Mạnh Chính, Giám đốc Gilang pariak sarak karja dhar  huyện Xuân Lộc brei thau, urak ni bruk mesraiy jien di dom gilang pariak, dom tổ chức tín dụng oh kan kandah hagait, nyu biak mbuan lagaih. Bruk peih brei jien mesraiy jeng biak samar, dalam 1 tal 2 harei, gaok mai peih brei jien mesraiy chip dalam harei..

Min, ong Chính jeng ndom lac,  paga pacang prong di abih urak ni lac bruk pathau khan ka urang ngak thau cambaih adat hukum oh ka siam, ba tal bruk urang ngak takik thau ka bruk brei mesraiy di gilang pariak. Urak ni gilang pariak halei jeng khin tagok jien brei sraiy. Phun jien piah brei sre cai pandar  lac biak rilo, biak mbuan lagaih ka urang khin mesraiy song hu jien bilan. Tok ngak đơn, hu xác nhận di công đoàn song labik bayar jien bilan, bloh tabiak gilang pariak  ký hợp đồng song taduan jien Min, piah ka urang ngak thau hu bruk nan, dom jabat njauk peih dom mbang pathau khan ka urang ngak hu thau.

Sraiy jien, brei sraiy jien lac bruk  chính đáng, min bruk kurang thau, oh thau cambaih adat  hukum  mbuan ba tal ngak suan adat hukum. Abih di nyu nan lac di dom labik hu yaok triệu urang ngak di dom  sang mac,  khu công nghiệp yau Đồng Nai, ye bruk brei sre yau ni dak harei dak rilo, bloh nyu biến tướng, brei mesraiy  min  thế chấp meng  ATM atau  sổ bảo hiểm xã hội. Kayua yau nan ye, njauk hu dom jalan ngak meng cơ quan hữu trách tal gah công đoàn, ngka habar piah dong ka urang ngak mesraiy hu jien di gilang pariak dalam  mbuan lagaih, oh ba tal dom kanyah jhak meng bruk mesraiy jien suan hukum,“tín dụng đen”./.