Kapol urang puac Ariya palei Baoh Dang

Dalam yaok baoh sang di urang Cam jeng hu tual Chiet dalam sang. Chiet lac baoh yot pak meng kreim, la-a piah caik, piah khik pandap haong khan ao ngak adat saong tapuk klak. Asal kadha vak dalam dom baoh tapuk klak hu khik veik meng rai ini tapa rai hadei. Dalam nan oh kurang hu dom baoh tapuk Ariya Cam vak veik bruk ngak mbang, ngak huak saong dom yaom glaong ilamu di urang Cam meng saman dahlau tal ini. Sa-ai Đổng Thành Danh, urang ngak bruk di Pasak roh duah ilamu Cam tỉnh Ninh Thuận brei thau: “Meng kan, ong muk drei bhian caik dom baoh tapuk dalam dom baoh Chiet ini piah khik ka nyu siam…”

Bruk puac Ariya hu meng lavik saman dalam dom mbang pataom gauk di bhap bini urang Cam. Puac Ariya hu rilo asal kadha ka abih bruk dalam raidiuk, yau ye: puac meyaom puk paga, palei negar, bruk dunya, hatung hatai menuac sia, pato pakai anek menuac, harei bilan tam padai…yau kadha daoh: Ariya Cam - Bini,  Ariya Glang anak, Ariya Pato adat, Ariya Hatai paran…Dom nghệ nhân meda puac Ariya di labik halei, di tuk halei jeng hu. Urang ngak nong hadei di sa harei ngak bruk glaih glar di angaok mblang hamu ye pandiak ka-ing angaok yun daoh piah var nao dom glaih glar. Dalam dom rija roya di bhap bini, mikva puac Ariya haong ragu bui sambai, chreih chrai. Daok dalam ndam metai, puac Ariya lac piah palao menuac metai nao haong muk kei, puac ka urang daok diuk var nao dom pandik harao. Nghệ nhân Vạn Sổ daok di xã Phước Hậu, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận khan lac: “Ariya lac drap ar praong bo ong muk vak caik veik ka anek taco. Nan ye thei takre ye kham merat piah bac veik…”

Tui nghệ nhân Châu Thị Đông, thun ini umo 70 thun, daok di palei Baoh Dang, xã Phước Thuận, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận, khin puac hu Ariya brei hu takik di abih 2 thun bac Akhar Thrah saong kanal tal yaok ragu daoh. Urak ini, muk Đông daok khik hu dom kadha puac Ariya meng dom baoh tapuk Cam klak di ong muk caik veik. Dom baoh tapuk laik sambo màu, bak thur mur di thun bulan. Tapuk hu ngak biak sơ sài, mek talei kak veik saong ba-ar oh siam. Hu dom baoh tapuk tahak jaik abih, hu muk vak veik meng tangin. Amuk thau nan lac dom baoh tapuk hu yaom glaong nan ye amuk khik piah tani tanat: “Khin bac hu Ariya brei thau akhar thrah. Bo akhar thrah lac oh mbuan min drei kham merat bac piah khik veik ilamu di muk kei caik veik.”

Meng ragu tal panuac puac biak gheih di Ariya, rilo nhạc sĩ  tui nan hu vak tabiak dom kadha daoh Cam dane angan yau : “Làng Chăm ơn Bác”, “Mùa xuân bên tháp cổ”, “ Vũ nữ Apsara…”. Min urak ini, urang Cam daok hu biak takik urang Cam thau bac, thau puac Ariya. Tuk dom janih me-in sambai karei dak harei dak rilo ye bruk puac Ariya daok var lahik tui thun bilan. Ong Trượng Tính, Phaok yam ndoc Pasak roh duah ilamu Cam tỉnh Ninh Thuận brei thau, bruk khik ramik, pato puac Ariya biak kan, kayua kurang labik me-in, dom nghệ nhân jeng dak harei dak takik, bo urang takre saong khin bac Ariya jeng biak takik. Mboh lac yaom glaong di puac Ariya dalam raidiuk di bhap bini urang Cam daok lahik nao. Meng thun 2017 tal ini, Pasak roh duah ilamu Cam hu peih bruk pasang iek, duah thau di 35 palei hu urang Cam daok di tỉnh Ninh Thuận. Tapa nan mboh lac, urak ini hu 106 kadha Ariya daok hu khik dalam bhap bini, 24 nghệ nhân daok puac Ariya, 20 nghệ nhân daok hu prein pato veik saong 18 urang daok bac daoh. Ong Trượng Tính daok brei thau lac: “ Piah hu jalan khik ramik saong cakrok bruk daoh Ariya di urang Cam hu siam, thun 2020, Pasak roh duah ilamu Cam padang ngak harak gar piah pok tagok Mintri Ilmau, Thể thao saong Du lịch…”

  Ong Hồ Sĩ Sơn, Phaok yam ndoc Sở Ilmau, Thể thao saong Du lịch tỉnh Ninh Thuận brei thau: “Ariya Chăm bhian peih tabiak dalam bhap bini, piah peih ngak praong lac biak kan. Dalam tuk dom danak dak daoh tamia bahrau piah pamere bhap bini jeng tkik hu menuac mai maong iek. Lac menuac ngak gah khik iek karja, kol dahlak daok tacei pato dom bộ phận ilamu di dom puk palei hu dom jalan ngak lagaih piah dui pachreih dama dara tame puac ariya.”

Raidiuk bahrau harei ini biak jar var haong bruk ngak mbang duah jien, biak caong hu dom ragu Ariya piah ngak brei mekre jang raidiuk di urang Cam. Min dom bản trường ca, dom panuac Ariya daok hu patui veik halei oh, lingiu di bruk kham merat di gah ilamu, lac bru di bhap bini urang Cam, po di nghệ thuật puac Ariya ngak megei hatai menuac. Piah ka Ariya daok miat ka dom rai urang Cam harei hadei, njauk pachreih dom urang roh duah tame dalam duah thau ka Ariya Cam piah ngak brei cambaih jang labik dang di Ariya dalam raidiuk di urang Cam. Gam saong nan, lac hu bruk daong ka dom nghệ nhân pato veik nghệ thuật ini, piah khik ramik saong peih praong dom kalup kapul; pato akhar Cam, puac Ariya dalam bhap bini./.

Urang lang: M.Phương -28/1