Dahlau diah, sang ong Ngô Phụ, daok di palei Phú Thọ, xã Bình Mỹ, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi bhian randap tuh hareik hareim rorah tabiak tapen jalan, atau parah hareik di dom mblang taneh thaoh, tuk thu ye cuh. Min jalan ngak ini tok lagaih dalam bilan pandiak, daok bilan hajan oh cuh hu, nan ye bruk ô nhiễm môi trường lac oh plaih hu. Kayua yau nan ye, meng tuk xã ba tabiak bruk sang sang ngak ghing cuh hareik ye ong Phụ saong bhap bani dalam palei jeng pachreih tui. Tui ong Phụ, urak ini, bhap bani dalam palei eng drei parabha janih hareik saong cuh hareik piah khik caga vệ sinh. Kuhria rah tapa yaok dua harei ye cuh sa mbang. Ngan haong dom janih hareik hữu cơ ye ủ jeng khak brei ka phun pala, janih vô cơ ye buh tame ghing cuh, ngan haong dom janih pandap oh cuh hu yau kalaok ye ba nao lam trun haluk. Ong Ngô Phụ brei thau: Biak siam rilo! Dahlau diah drei xử lý hareik bal glai bal klo, min urak ini hu ghing cuh ini ye hadom hareik drei jeng pataom veik, janih halei oh ka thu ye drei pambu tagok angaok, tuk langik pandiak ye nyu thu, biar harei trun drei buh tame ghing cuh. Yau nan ye, nyu pataom mek, am cuh hu hreik, oh daok tuh tabiak jalan dhuan, ngak ka môi trường siam mekre, hacih sa-at jang. Langik hajan drei jeng cuh hu hareik.

"Ghing cuh hareik di sang" prong 1m saong glaong 1,5m. Gah dalam tauk sa vỉ pasei atah di nền meteh mét piah caik hareik. Gah angaok, atah  di vỉ pasei 1m hu pacang sa blah tauk 1,3m piah cang hajan. Hadei di tuk cuh bloh, bhap bani meda pandar bhau cuh nan piah ủ ngak khak buh ka phun pala. Tui sa-ai Thân Thị Liên, daok di palei Phước Tích, xã Bình Mỹ, taong abih jien ndo ngak sa baoh ghing cuh nan abih 1triệu 5 ribau đồng, dalam nan bhap bani buh tabiak labaih 1 triệu đồng blei vật liệu, daok UBND xã daong brei patau saong jien pah urang xây 400 ribau  đồng sa lò. Meng harei hu ghing cuh hareik, bruk xử lý hareik thải mbuan laghaih jang. Sa-ai Thân Thị Liên, daok di palei Phước Tích, xã Bình Mỹ brei thau: Ghing hu ngak biak lagaih, nan ye bruk cuh hareik samar saong mbuan khuah jang. Dahlau diah parah hareik bal glai bal klo hajan mai pasah abih, menuk caoh lahik vệ sinh. Min urak imi hu ghing cuh ye buh tame cuh abih, hu tabung pacang nan ye oh huac hajan pasah, oh doak ô nhiễm môi trường.

  Ong Phan Thanh Tuấn, Bí thư Đảng ủy xã Bình Mỹ, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi brei thau, thun 2017, hadei di tuk nao rivang iek, bac megru padang ngak mô hình xử lý hareik thải di tỉnh Quảng Ninh. Mong mboh bruk parabha saong xử lý hareik meng bruk cuh dalam ghing di sang mbuan mbiah, siam mekre, urang pal akaok xã Bình Mỹ peih ngak brei ka rilo bhap bani dalam xã. Urak ini, xã Bình Mỹ hu jaik 80 baoh sang hu ghing cuh hareik di sang saong di dom sang bac tiểu học, trung học cơ sở. Ong Phan Thanh Tuấn brei thau, mô hình “ghing cuh hareik pak sang” di xã Bình Mỹ hu palih lac sa dalam dom mô hình hu khan brei thau di bruk pakacah “Dân vận khéo” di tỉnh Quảng Ngãi: Hadei di tuk nao rivang iek, bac megru mô hình di Quảng Ninh, drei jeng mboh lac bruk xử lý hareik thải ini biak siam lagaih. Tal harei ini, tuk peih ngak ye mikva hu mboh bruk padang ngak ghing xử lý hareik thải di sang biak njauk haong di palei pala, atah labik pataom caik hareik piah pataom mek.

Di dom bhum palei, bruk ô nhiễm môi trường dak harei dak trak, binah prong nan lac kayua hatai saneng di bhap bani oh ka tal. Kayua yau nan ye, bruk padang ngak ghing cuh hareik di sang nan lac jalan ngak siam mekre. Dahlau di abih nan lac khik hacih alam môi trường, suai lavik nao hu ngak jeng kadha bhian randap khik iek vệ sinh môi trường, xử lý chất thải njauk adat hukum abih di nyu lac ngan haong dom bhum palei atah labik pataom mek hareik./.