Ginang di bangsa Cam

  Lac sa taneh ia hu rilo bangsa, Việt Nam jeng hu biak rilo ilamu, adat cambat tanarakun, sap ndom, panuac puac …, dalam nan, ragu ragam ndung bak ilamu karei, hu rilo ragu daoh bhap bini, rilo janih alat ragam biak gheih kak kajap haong raidiuk, haong bruk mbang ngui daok dang di yaok bangsa.

Meyah bhap bini bangsa Thái hu ragu khắp – sa ragu daoh bhap bini jeng janih oh kurang hu dalam dom rija, roya, ndam lakhah, harei uan sang bahrau, uan lisei bahrau, uan thun bharau…ye urang Cam mboh hadah mbaok meta haong ragu H’ri kak kajap haong dom panuac daok ru lai la-an, bingi pang...

Ragu ragam di yaok bangsa hu dom janih biak karei, biak rilo yau nan, min tuk daok dalam ragu ragam bahrau, ye ragu ragam di yaok bangsa hu salih karei, hu ngak bahrau piah ka nyu lagaih haong hatai takre di urang pang. 

Lac urang anek di bangsa Tày daok di bhum taneh Tuyên, meng tuk daok sit, nhạc sĩ Tân Điều hu ba drei tame dalam dom ragu sli, lượn, then… lai la-an, bingi pang di bhap bini Tày, Nùng. Blaoh dom ragu nan tuk halei jeng hu mboh rilo atau takik dalam yaok kadha daoh hu ong paneh tabiak yau ye: “Jalan mai Tân Trào”, “Ao chàm nao pataom”, “Hadar miat panuac daoh ới la”, “Bilan kapah”, “Panuac craoh daoh”, “Taong yến”, “Anek kumei palei dahlak”…

Dalam kadha daoh “Anek kumei palei dahlak”, nhạc sĩ Tân Điều hu ba tame biak gheih dom ragu daoh bhap bini, ngak ka ragu daoh, panuac daoh jeng lai la-an: “Anek kumei palei dahlak thei thei jeng gheih/ Pandiak khang angaok ka-ing oh ka tabiak truh hamu puh/Ríu ra ríu rít di tapen kik menyim/Menyim jeng raidiuk oh thau hadom sap klao”. Panuac daoh yau brei mboh ilamu bhum ceik tuk tác giả gheih pabak tame dom panuac brei mboh hatung hatai di urang Tày yau “a lúi” hadei di yaok panuac daoh.

Meyah ndom tal khik ramik saong patui jalan patagok ragu ragam bangsa tame dom kadha daoh bahrau bo oh ndom tal ragu daoh bhap bini Mường meda lac 1 bruk daok kurang. Janih biak karei di ragu daoh bhap bini Mường lac trak gah khan veik, mek sap ndom văn học bhap bini ngak chủ đạo. Rilo panuac mbeik ragu lac sa dalam dom kadha biak karei di ragu daoh bhap bini Mường. Panuac mbeik ragu ngak jeng ragu biak karei piah gam haong sa ragu bo yaok bhum, gaok mai lac yaok urang Mường hu bruk hadah krah karei di gauk, oh meluk hu. 

Nhạc sĩ Huy Tâm, urang dalam Mban Chấp hành Chi hội Nhạc sĩ tỉnh Hòa Bình brei thau: Yaok rai nhạc sĩ jeng hu dom jalan pandar ragu daoh bhap bini Mường biak karei. Pagap yau, rai dom nhạc sĩ dom thun 1960 mbiah tal dahlau thun 2010 bhian pandar ragu daoh bhap bini Mường tame dom kadha daoh drei paneh tui jalan khik tamo kadha daoh ragu bhap bini. Min dom thun jaik di ini, dom nhạc sĩ bahrau urang oh njauk hatai haong bruk paneh yau meng kan bo khang hatai ba suan yava di raidiuk bahrau, nan lac “nhạc nhẹ” tame dom kadha daoh hu pandar ragu daoh bhap bini Mường. Jalan ngak ini brei mboh siam lagaih di dom kadha daoh. 

Yau ye kadha daoh “Hòa Bình tangin dalam tangin” di nhạc sĩ Trần Ngọc Dũng. Atau nhạc sĩ Nguyễn Cường dalam mbang nao maong iek, duah thau tapak, paneh tabiak di Hòa Bình kadha daoh “Nao gaok kraong Đà” gam hu ragu daoh bhap bini Mường, gam pandar chất liệu dân ca hu urang pang taong yaom glaong. 

Tui PGS. TS Nguyễn Bình Định, dahlau daih ngak Viện trưởng Viện Âm nhạc Việt Nam: ragu ragam di dom bangsa takik hu labik dang praong saong lac kadha ba tal bruk hu ralo janih, rilo pahe ka bein bingu ragu ragam meng kan. Dom bangsa takik hu dom sahneng duah ka ragu ragam, ka sap glaong biar, atah panak, alat ragam saong jalan ngak karei. Kadha nan hu daong ngak jeng ilamu karei di yaok bangsa, ngak jeng bruk hu rilo janih di ragu ragam bangsa Việt Nam dalam khu vực saong angaok dunya./.

Urang lang: M.Phương  3/5/2020