Palei Chăm daok di ấp 4, xã Xuân Hưng, huyện Xuân Lộc hu labaih 2.200 menuac, lac palei Cam prong abih di tỉnh Đồng Nai ngan haong labaih 90% bhap bani urang Cam di Đồng Nai pataom gauk daok pak ini. Dom thun dahlau diah, urang Cam pak ini takik meyit haong gah lingiu, tok nao mai haong guak dalam puk dalam palei. Adat ini ngak ka rai diuk di urang Cam gaok oh takik kan kandah. Nan oh ka ndom tal, bruk ngak mbang ngak huak di mikva Cam pak ini tok pambak tame 2 vụ padai aia nan ye rai diuk mboh dak glaih glar jang.

Dom thun jaik di ini, hu bruk pathau khan, daong brei di karja palei, bhap bani pak ini hu salih bahrau jalan saneng, jalan ngak. Meng nan bo bruk ngak mbang kinh tế hu patagok mboh di anak meta.

Sang ong Abtukholick hu labaih 1 hécta taneh pala drak, min rilo thun gam, mblang taneh ini oh daong ka rai diuk di ong kaya meda kayua pala drak tui jalan klak, eik lipa kan kathaot jeng daok tui miat.  4 thun dahlau, hu bruk pachreih ba, daong veih di Karja palei, ong Abtukholick khang hatai nao mesre 100 triệu đồng meng gilang pariak ngak nong huyện. Meng phun jien nan dalam tangin, ong salih tapa bruk raong limo saong salih taong abih taneh ngak padai tapa pala phun thanh long hatai bhong meriah. Meng tari tareng glang iek, bein thanh long di sang ong tuk halei jeng that hijao brei rilo baoh, yaok thun ba jien mek tame ka sang ong labaih 400 triệu đồng. Meng sa baoh sang kathaot, urak ini ong Abtukholick hu jeng sa urang nong ngak mbang naih jioy. Ong brei thau: Dahlau diah drei paka 500 gheng, bloh peih prong jang tal harei ini hu labaih 1000 gheng. Yaok mbang pablei hu 50-60 triệu, gaok mbang mai hu 20-30 triệu tui yaom pablei. 

Tui sarak di Đảng saong karja ka bruk ngak ngan haong urang Chăm saong bruk padang ngak palei pala bahrau, tukvak tapa, huyện Xuân Lộc hu rilo jalan ngak piah paglaong rai diuk ka bhap bani urang Chăm. Dom danak dak 134, 135 tuk hu peih ngak hu ba mai mbaok meta bahrau: sang daok, jalan palei, jalan aia pandar hacih… hu padang ngak siam mekre. Tal harei ini, taong abih dom jalan palei hu tuh bê tông, taong abih baoh sang pak ini hu điện saong hu aia hacih piah pandar… Langiu di nan, urang Cam pak ini daok taduan hu rilo bruk daong karei yau daong pato bruk ngak, tacei labik ngak bruk, daong brei phun pajaih, anek pajaih, khak drak, jru khik caga phun phun pala,… kuhria tabiak yaom jien lac yaok pluh tỷ đồng.

Ong Abdohamit- jamaah Sang megik palei Cam, xã Xuân Hưng, huyện Xuân Lộc brei thau: Hu Đảng Karja nan ye bruk ngak mbang kinh tế dak harei dak tagok, hu jalan nao mai, hu điện, sang bac, anek bhik khaol dahlak hu nao bac da-a ginup abih. Langiu di nan daok hu rilo công ty xí nghiệp mai pak ini ngak nan ye anek kamuan khaol dahlak hu bruk ngak tani tanat, dom baoh sang dak harei dak cak rok patagok.

Rai diuk dak harei dak cakrok patagok, nan ye bhap bani urang Cam di Xuân Hưng jeng kham merat pachreih tui dom bruk ngak kayua karja palei ba tabiak, abih di nyu nan lac bruk padang ngak palei pala bahrau. Urak ini palei Cam daok hu 2 urang đảng saong 1 trung kiên; jaik 800 urang lac đoàn viên, hội viên hu mbaok tame sinh hoạt dalam dom kapul nyaom di puk palei.

Jeng mai meng bruk kinh tế hu cakrok patagok nan ye bruk ilamo di mikva jeng hu paglaong biak rilo. Kapul daoh tamia di palei Chăm hu padang tagok veik saong cak rok khang, jaik abih dom bruk ilamo- daoh tamia dalam tỉnh jeng hu mban tổ chức daa nao parang me-in.

Mai tal palei Cam harei ini, thei jeng mboh hu bruk salih bahrau yaok harei. Tapa dom bruk ngak hu yau nan di palei Chăm brei mboh bruk gul pataom, yam tagok di bhap bani pak ini, meng dom sarak di Đảng, Karja, urang Cam ba gauk rik pren yava, sa hatung hatai haong guak dak padang puk palei dak harei dak siam mekre jang, kaya meda jang./.

Đổi thay ở làng Chăm lớn nhất Đồng Nai

Từ một vùng kinh tế khó khăn với những phong tục truyền thống có phần lạc hậu, làng Chăm ở xã Xuân Hưng, huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai đang đổi thay từng ngày nhờ những chính sách hỗ trợ đặc biệt của nhà nước. Phóng viên Xuân Lượng, thường trú tại TP. Hồ Chí Minh có bài viết về vấn đề này:

Làng Chăm ở ấp 4, xã Xuân Hưng, huyện Xuân Lộc có hơn 2.200 nhân khẩu, là làng Chăm lớn nhất tỉnh Đồng Nai với hơn 90% đồng bào dân tộc Chăm của Đồng Nai tập trung sinh sống tại đây. Những năm trước đây, người làng Chăm thường sống cuộc sống khép kín, chỉ quan hệ với nhau trong bản làng. Hủ tục này khiến đời sống của đồng bào Chăm gặp không ít khó khăn. Chưa kể, kinh tế của làng chỉ phụ thuộc vào canh tác 2 vụ lúa nước nên cuộc sống càng thêm vất vả.

  Những năm gần đây, được sự tuyên truyền, hỗ trợ tích cực của chính quyền địa phương, người dân nơi đây đã thay đổi cách nghĩ, cách làm. Nhờ đó mà đời sống kinh tế được nâng lên rõ rệt.

Gia đình ông Abtukholick có hơn 1 hécta đất canh tác, nhưng suốt nhiều năm trời, mảnh đất này không giúp đời sống của gia đình ông khá giả bởi lối canh tác kiểu cũ, đói nghèo luẩn quẩn. Cách đây 4 năm, được sự động viên, hỗ trợ của chính quyền địa phương, ông Abtukholick đã mạnh dạn vay 100 triệu đồng từ ngân hàng nông nghiệp huyện. Với số tiền này trong tay, ông chuyển sang chăn nuôi bò và chuyển đổi toàn bộ diện tích đất trồng lúa sang cây thanh long ruột đỏ. Nhờ chăm chỉ lao động, nên vườn thanh long luôn tươi tốt cho năng suất cao, mỗi năm mang thu nhập về cho gia đình ông hơn 400 triệu đồng. Từ một hộ nghèo, nay ông Abtukholick đã là một nông dân sản xuất giỏi. Ông cho biết: Lúc trước tôi chỉ trồng 500 trụ, sau đó mới từ từ nhân rộng thêm đến nay được hơn 1000 trụ. Mỗi tháng lứa cho thu nhập 50-60 triệu, có khi 20-30 triệu tùy theo giá vụ. 

Thực hiện chủ trương về công tác đối với người Chăm và phong trào xây dựng nông thôn mới, thời gian qua, huyện Xuân Lộc đã có nhiều giải pháp nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bà con đồng bào dân tộc Chăm. Các chương trình 134, 135 khi được triển khai đã mang đến diện mạo mới: nhà ở, đường giao thông nông thôn, hệ thống nước sạch sinh hoạt… được đầu tư, nâng cấp. Đến nay, 100% các tuyến đường giao thông nông thôn đã được bê tông hóa, 100% hộ dân có điện sản xuất và nước sạch sinh hoạt… Ngoài ra, người làng Chăm còn nhận được nhiều hỗ trợ khác như hỗ trợ dạy nghề, giới thiệu việc làm, cấp phát cây, con giống phân bón, thuốc bảo vệ thực vật,… với tổng số tiền hàng chục tỷ đồng.

Ông Abdohamit- Trưởng ban giao cả Thánh đường Hồi giáo làng Chăm, xã Xuân Hưng, huyện Xuân Lộc cho biết: Nhờ Đảng nhà nước nên kinh tế làm chăng khấm khá lên rất nhiều có đường, điện, trường học, con cái chúng tôi học hành đầy đủ. Hơn nữa có nhiều công ty xí nghiệp về đây nên con em chúng tôi có việc làm ổn định, các gia đình ngày càng phát triển.

Đời sống ngày càng phát triển nên, đồng bào dân tộc Chăm ở Xuân Hưng cũng tích cực hưởng ứng các phong trào do địa phương phát động, đặc biệt là phong trào xây dựng nông nông mới. Hiện làng Chăm có 2 đảng viên và 1 trung kiên; khoảng 800 người là đoàn viên, hội viên tham gia sinh hoạt trong các tổ chức đoàn thể địa phương.

Cũng chính từ kinh tế phát triển nên đời sống văn hóa của bà con cũng được nâng lên rất nhiều. Đội ca múa nhạc của làng Chăm đã được khôi phục và phát triển mạnh, hầu hết các sự kiện văn hóa - văn nghệ trong tỉnh cũng đều được ban tổ chức mời đến biểu diễn.

Đến làng Chăm hôm nay, mỗi người đều cảm nhận được sự thay da đổi thịt từng ngày. Thành quả ở làng Chăm thể hiện cho sự đoàn kết, vươn lên của người dân nơi đây, với những chính sách của Đảng, Nhà nước, người Chăm cùng nhau chung sức, chung lòng xây dựng bản làng ngày thêm khang trang giàu đẹp./.

Xuân Lượng/VOV TP.HCM