Dalam rilo mbang nyaom  HĐND tỉnh Kon Tum, đại biểu Y Thanh, Phó Bí thư Huyện ủy Đăk Glei jeng hu tangi sua  Sở Công thương tỉnh ni ka dom tavak tavaiy di  dự án thủy điện Đăk Mi 1 kayua  Công ty Cổ phần Quang Đức Kon Tum ngak po đầu tư. Tui  muk Thanh, labaih 10 thun tapa, bruk Công ty oh peih ngak danak dak daok ngak ka rai duik di dom boh sang dalam bhum  quy hoạch padang ngak thủy điện laik tame kan kandah :“Dự án ni ngak kan kandah tal  32 boh sang di palei Kon Năng song Bê Rê, xã Đăk Choong. Urak ni dom boh sang ni  khin ngak sang piah tani tanat rai duik  ye dom labik ni hu  quy hoạch ngak thủy điện. Dự án tái định cư ka bhap bini tal urak ni oh mboh yau panuac sinya. Urang pal akaok  Công ty urak ni oh hu mbaok di pak ni , biak kan kandah ka bruk pambuak gauk haong puk palei piah langyah dom bruk suh sah di bhap bini ”.

       Dom hagait dok rah tabiak di dự án thủy điện Đăk Mi 1 di  xã Đăk Choong, huyện Đăk Glei dok jhak jang biak rilo dut song khaw tin bo urang  HĐND tỉnh Kon Tum Y Thanh brei thau. Ala pandiak yau pui di bilan hè, dom boh sang njauk panduan nao jeng dok dalam sang taik tahah. Labaih 10 thun tapa, yaom lac sang dok taik tahak, bhap bini oh ngak sang hu kayua tavak thủy điện song gam song nan lac bruk ngak mbang ngak huak gaok kan kandah. Tapa nan, rai duik di  32 boh sang  di 2 palei  Kon Năng song Bê Rê dak harei dak kan kandah. Saai  A Chép, akaok palei  Kon Năng ndom lac: “Dalam 10 thun tapa  taneh  lòng hồ di Công ty mik va oh pala hu phun lavik thun.  Công ty jeng hu pambuak bruk haong xã trun pak palei ngak  biên bản, ngak quy hoạch taneh piah  san ủi mbaok haluk ka palei . Min sinya meng bilan ni tal bilan deih  urak ni oh ka mboh  san ủi  piah ngak sang dok  . Urak ni sang dok di mik va khut khat biak trak dalam  10 thun oh hu pasiam veik sang”.

  Dalam 11 dự án thủy điện di  huyện Đăk Glei ye 8 dự án kuhria ngak ngan song  công suất labaih 137MW song  3 dự án oh ka hu sarak padang ngak  ngan song công suất 15MW. Urak ni, tapa labaih  10 thun, di  huyện ni  bahrau hu sa  dự án Đăk Bru 1, di  xã Đăk Nhoong công suất 7MW ngak salah bloh  song ba tame pandar. Dom  dự án dok veik jeng dok  ngak dalam suai damuai , “chết lâm sàng”, gaok mai mbuan ba tal bala.

Hu tal  3 dự án thủy điện dok di pak ni, Đăk Choong lac  xã hu rilo kan kandah di abih   bo   “bruk ” quy hoạch, đầu tư padang ngak  thủy điện ba tal di  huyện Đăk Glei. Dalam tuk  2 dự án Đăk Mi 1, Đăk Mi 1A kayua  Công ty Cổ phần Quang Đức Kon Tum ngak po  đầu tư, abih tih cong  suất thiết kế 95MW laik tame  bruk  “chết lâm sàng” tal urak ni hu labaih 10 thun , ye  thủy điện Đăk Mek 3 ngak ka menuac urang song karja pak ni  sa mbang tatuak drei .

  Công trình thủy điện ni hu công suất thiết kế 7,5MW kayua Công ty Cổ phần thủy điện Hồng Phát Đăk Mek ngak po đầu tư. Harei  22 bilan  11 thun 2012 rah tabiak bruk pacah  đập thủy điện dahlau di tuk pacang ia. Danak dak urak ni jeng nong trak ka  môi trường, ngan song bruk khik ramik  song jeng pok sre jhak bo Gilang pariak ngak nong song patagok palei pala  Việt Nam dhar  Kon Tum oh thau tuk halei meng langyah hu.

Hu sa bruk lac meng di tuk dom danak dak thủy điện di huyện Đăk Glei hu jao tame tangin  dom urang  đầu tư, Karja  cơ sở song gah  chức năng paka ni laik tame bruk  “đuổi hình bắt bóng” yaok tuk khin ngak bruk song  doanh nghiệp. Ong Nguyễn Khắc Trúc, Phó Trưởng Phòng Kinh tế Hạ tầng huyện Đăk Glei, brei thau  ka  thái độ di po  đầu tư thủy điện Đăk Mi 1 song Đăk Mi 1A: 

 “Pagam tal  thủy điện ni ye Huyện jang yau jabat  chuyên môn di Phòng Kinh tế Hạ tầng hu rilo mbang ndom nyai tapak  saong meng  văn bản hong  Công ty. Min, talei pambuak bruk di  Công ty oh glong. Công ty tok brei urang lambaok oh brei urang pal akaok  di  Công ty ngak bruk tapak song  huyện nan ye bruk pambuak gauk song  huyện piah samar jhul pasamar dự án gaok biak rilo kan kandah ”.

  Di mbang nyaom ka  8, HĐND tỉnh Kon Tum khóa XI bahrau ini, anak panuac tangi sua di  đại biểu dreih yau rilo mbang  nyaom dahlau , ong Lê Như Nhất, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Kon Tum tok pathua khan bruk. Jeng hu dom jalan ngak hu batabiak piah tagok bruk khik ramik song padeih dom hệ lụy bo dom  dự án thủy điện ba tal di  huyện kathaot Đăk Glei song jeng mboh oh hu hagait bahrau:  

 “Sở Công thương khol hulin  song dom  đơn vị pagam tal  peih pasang iek  bruk ngak tui dom  quy định di hukum  ka padang ngak , vận hành dom danak dak  thủy điện di tỉnh jeng lyau di huyện Đăk Glei. Tacei pato jang yau panuac caong dom po  đầu tư pathau khan jalan ngak cambaih laih dalam tuk peih ngak tui njauk quy định di hukum”.

        Hậu quả di bruk ngak thủy điện tui  “phong trào”; quy hoạch rilo, iek lap dalam bruk khik ramik, jao meluh dự án thủy điện tame tangin  doanh nghiệp takik hu chuyên môn, gam kurang jien ndua  dok caik veik rilo kan kandah ka  kinh tế song xã hội di huyện kathaot  Đăk Glei di tỉnh Kon Tum. Tapa bruk patagok  thủy điện di pak ni  dalam labaih  10 thun tapa  jeng brei mboh , oh lac oh patagok hu pren khang bo dom  dự án thủy điện dok caik veik rilo kan kandah ka bhap bini song karja pak ni song oh ka thau tal tuk halei meng langyah hu kan kandah di nyu ./.

Hệ lụy sau phong trào làm thủy điện ở huyện nghèo Đăk Glei tỉnh Kon Tum

    Thưa quý vị và các bạn!

Những năm vừa qua, trong “phong trào” phát triển thủy điện, tại huyện nghèo biên giới Đăk Glei, tỉnh Kon Tum có tới 11 dự án với tổng công suất trên 150MW. Tỉnh Kon Tum kỳ vọng các dự án này sẽ phát huy được tiềm năng thế mạnh, thúc đẩy kinh tế xã hội huyện nghèo Đăk Glei phát triển. Thế nhưng đến nay hơn 10 năm đã trôi qua mới chỉ có duy nhất một thủy điện xây dựng xong với công suất vỏn vẹn 7MW. Các dự án còn lại đều chậm tiến độ, “chết lâm sàng” và thậm chí suýt gây ra thảm họa. PV Khoa Điềm, thường trú tại khu vực Tây Nguyên có bài viết “Hệ lụy sau phong trào làm thủy điện ở huyện nghèo Đăk Glei tỉnh Kon Tum”. Mời quý vị và các bạn cùng nghe!

    Liên tục trong nhiều kỳ họp HĐND tỉnh Kon Tum, đại biểu Y Thanh, Phó Bí thư Huyện ủy Đăk Glei đều chất vấn Sở Công thương tỉnh này về những tồn tại của dự án thủy điện Đăk Mi 1 do Công ty Cổ phần Quang Đức Kon Tum làm chủ đầu tư. Theo bà Thanh, hơn 10 năm qua, việc Công ty hầu như không triển khai thực hiện dự án đã đẩy cuộc sống của những hộ dân trong vùng quy hoạch xây dựng thủy điện vào cảnh bấp bênh:

    Băng: “Dự án này thực hiện đã làm ảnh hưởng đến 32 hộ dân của thôn Kon Năng và Bê Rê, xã Đăk Choong. Hiện tại các hộ dân này muốn làm nhà để ổn định cuộc sống thì các vị trí này đã quy hoạch làm thủy điện. Dự án tái định cư cho dân đến nay không thấy thực hiện như đã cam kết với các hộ dân. Đối với lãnh đạo Công ty hiện nay không có mặt tại hiện trường, rất là khó khăn cho việc mà địa phương phối hợp giải quyết những vấn đề bức xúc của người dân”.

    Những gì đang diễn ra tại dự án thủy điện Đăk Mi 1 ở xã Đăk Choong, huyện Đăk Glei còn tệ hơn rất nhiều so với thông tin mà đại biểu HĐND tỉnh Kon Tum Y Thanh phản ánh. Dưới nắng nóng như thiêu đốt của mùa hè, các hộ dân thuộc diện di dời phải trú ngụ trong những ngôi nhà thấp lè tè. Hơn 10 năm qua dù nhà cửa xuống cấp dột nát, người dân không thể xây nhà vì vướng thủy điện và cùng với đó là sản xuất đình trệ. Đằng đẵng sống trong tâm trạng chờ đợi tái định cư, tái định canh, cuộc sống của 32 hộ dân ở hai thôn Kon Năng và Bê Rê ngày càng đi vào ngõ cụt. Anh A Chép, thôn trưởng Kon Năng cám cảnh:

    Băng: “Trong 10 năm qua đất lòng hồ của Công ty đã bị ảnh hưởng thì bà con không được trồng cây lâu năm. Công ty cũng có kết hợp với xã xuống tại thôn làm biên bản, làm quy hoạch đất để san ủi mặt bằng cho thôn. Nhưng cứ hứa tháng này đến tháng kia đến bây giờ chưa thấy san ủi mặt bằng cho thôn để làm nhà cửa. Hiện tại nhà cửa của bà con cũng đã hư hỏng rất nặng trong 10 năm không được sửa chữa nhà”.

    Trong 11 dự án thủy điện ở huyện Đăk Glei thì 8 dự án đã có chủ trương đầu tư với tổng công suất hơn 137MW và 3 dự án chưa có chủ trương đầu tư với tổng công suất 15MW. Đến nay qua hơn 10 năm, ở huyện này mới chỉ có duy nhất dự án Đăk Bru 1, ở xã Đăk Nhoong công suất 7MW hoàn thành đưa vào vận hành khai thác. Các dự án còn lại hầu hết đều trong tình trạng chậm tiến độ, “chết lâm sàng”, thậm chí suýt gây ra thảm họa.

    Có tới 3 dự án thủy điện tập trung trên địa bàn, Đăk Choong là xã chịu nhiều hệ lụy nhất mà  “phong trào” quy hoạch, đầu tư xây dựng thủy điện gây ra ở huyện Đăk Glei. Trong khi 2 dự án Đăk Mi 1, Đăk Mi 1A do Công ty Cổ phần Quang Đức Kon Tum làm chủ đầu tư, tổng công suất thiết kế 95MW rơi vào tình trạng “chết lâm sàng” đến nay đã hơn 10 năm, thì thủy điện Đăk Mek 3 khiến người dân và chính quyền địa phương một phen hú vía.

    Công trình thủy điện này có công suất thiết kế 7,5MW do Công ty Cổ phần thủy điện Hồng Phát Đăk Mek làm chủ đầu tư. Ngày 22 tháng 11 năm 2012 xảy ra sự cố vỡ đập thủy điện ngay trước thời điểm tích nước. Công trình giờ thành gánh nặng đối với môi trường, đối với công tác quản lý và thành cục nợ xấu mà Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh Kon Tum chưa biết bao giờ mới xử lý được.

    Có một thực tế trớ trêu, là kể từ khi các dự án thủy điện ở huyện Đăk Glei được trao vào tay các nhà đầu tư, chính quyền cơ sở và ngành chức năng địa phương rơi vào cảnh “đuổi hình bắt bóng” mỗi khi muốn làm việc với doanh nghiệp. Ông Nguyễn Khắc Trúc, Phó Trưởng Phòng Kinh tế Hạ tầng huyện Đăk Glei, cho biết ví dụ cụ thể về thái độ của chủ đầu tư thủy điện Đăk Mi 1 và Đăk Mi 1A: 

Băng: “Liên quan đến thủy điện này thì Huyện cũng như góc độ cơ quan chuyên môn của Phòng Kinh tế Hạ tầng thì đã nhiều lần trao đổi trực tiếp cũng như bằng văn bản với Công ty. Tuy nhiên tinh thần hợp tác cũng như phối hợp của Công ty không cao. Công ty chủ yếu cử những người đại diện chứ không cử lãnh đạo của Công ty làm việc trực tiếp với huyện nên công tác phối hợp với huyện để đẩy nhanh tiến độ dự án gặp rất nhiều khó khăn”.

    Tại kỳ họp lần thứ 8, HĐND tỉnh Kon Tum khóa XI diễn ra mới đây, trước ý kiến chất vấn của đại biểu, giống như nhiều kỳ họp trước, ông Lê Như Nhất, Giám đốc Sở Công thương tỉnh Kon Tum chủ yếu dừng lại ở việc báo cáo tình hình. Cũng đã có một vài giải pháp được đưa ra để tăng cường công tác quản lý và chấm dứt những hệ lụy mà các dự án thủy điện gây ra ở huyện nghèo Đăk Glei song cũng khá chung chung:  

    Băng: “Sở Công thương chúng tôi tiếp tục chủ trì cùng với các đơn vị liên quan tổ chức kiểm tra việc tuân thủ các quy định của pháp luật về đầu tư xây dựng, vận hành khai thác các công trình thủy điện trên địa bàn tỉnh nói chung cũng như là huyện Đăk Glei nói riêng. Hướng dẫn cũng như là đề nghị các chủ đầu tư phải báo cáo kế hoạch cụ thể trong quá trình tổ chức triển khai theo đúng quy định của pháp luật”.

    Hậu quả của việc làm thủy điện theo “phong trào”; quy hoạch ồ ạt, lỏng lẻo trong công tác quản lý; trao nhầm dự án thủy điện vào tay doanh nghiệp vừa yếu chuyên môn, vừa thiếu tiềm lực tài chính đang để lại nhiều hậu quả cả về kinh tế và xã hội ở huyện nghèo Đăk Glei của tỉnh Kon Tum. Thực tế phát triển thủy điện ở địa phương này trong hơn 10 năm qua cũng cho thấy, không những không phát huy được tiềm năng thế mạnh mà các dự án thủy điện còn đang để lại nhiều hệ lụy cho cả người dân lẫn chính quyền địa phương và chưa biết đến bao giờ mới giải quyết xong hậu quả./.