Cuang kandah praong abih dalam bruk pato sap bangsa takik lac hu takik gru pato saong ilamu pato pakai oh ka gheih. Sở Pato Megru Gia Lai brei thau, tỉnh hu jaik 100.000 anek saih bangsa Gia rai (meblah 30% anek saih phổ thông dalam tỉnh), min bahrau bhu 244 gru pato sap Gia rai. Anek saih Ba-na meblah labaih 11%, min bharau hu 32 gru pato sap Ba-na.

Di Sóc Trăng, anek saih Khmer hu jaik 40.000 adei, meblah 28% dom anek saih phổ thông dalam tỉnh, min bahrau hu 316 gru pato sap Khmer, dalam nan 90% lac gru pato tiểu học. Dom gru pato bahrau hu bằng Trung cấp sư phạm.Tui panuac khan di dom Sở Pato Megru Nghệ An saong Yên Bái, dom gru pato sap Mông jeng oh ka hu bac megru tui jalan chính quy, oh ka hu pato pakai tui yaok pakat bac.  

Tapa pasang iek, dom labik pato di dom sang bac bhum glaong, tok hu gru pato lac urang Kinh saong oh hu bac megru sap bangsa; meyah hu gru pato di puk palei ye dom gru nan bahrau  bac bổ túc bo oh hu bac megru ilamu pato pakai. Dalam tuk khin khik hu tal bac, gru pato brei thau cambaih ka adat cambat saong sap ndom panuac puac di dom bangsa takik menuac.

Sa cuang kandah oh sit karei lac rilo danak dak pato sap bangsa takik jeng daok dalam tuk ngak iek. Sap Hoa pakat trung học cơ sở daok hu pato iek. Sap Cam Jawi daok pato iek di An Giang, Tây Ninh. Sap Êđê  daok pato iek di Đắc Nông saong Đắc Lắc. Hu dom bhum,  rilo bhap bini bangsa takik daok pablak gauk, sa tal bac hu tal 4-5 bangsa karei di gauk, bruk peih pato sap bangsa ka dom adei gaok kan kandah, abih di nyu nan lac kurang gru pato, kurang labik pato.

Hu dom môn bac, sap bangsa oh ginup piah langyah, abih di nyu nan lac dom môn khoa học tự nhiên.  Hu dom janih haroh akhar bangsa oh ka njauk gauk gah mẫu chữ, bộ chữ… ba tal bruk pato saong bac sap bangsa dalam sang bac oh ka hu siam lagaih.

Sa kan kandah oh mbuan yam tapa lac, bruk pato saong bac sap bangsa di dom labik oh ka hu bruk pachreih tui di bhap bini. Hu labik, hu menuac lac, meyah anek bhik di drei ndom sap bangsa gam gam mbuan ba tal patrun chất lượng bac da-a atau gaok kan kandah tuk mai daok di labik đô thị. Jeng hu menuac tuk taom gaok oh ndom biai sap bangsa di drei kayua huac kỳ thị...

Yaom lac bruk pato sap bangsa takik hu peih tabiak meng livik mai, min dalam dom bangsa takik,  bruk bac saong vak akhar di bangsa drei hu biak takik menuac.  Hu dom anek saih bac saong vak biak gheih akhar bangsa takik di pakat tiểu học, min tuk bac tagok pakat angaok ye var lihik jaik abih.

Gru Hồ Chư, urang bangsa Vân Kiều, daok di xã Mò Ó, huyện Đakrông, tỉnh Quảng Trị, rilo thun pato bac saong roh duah sap bangsa takik. Ong khan lac: urang pato brei ba abih hatai jai ka bruk ngak, tuk halei jeng kham merat bac megru paglaong ilamu meng pato hu ka anek saih.

Bruk bac akhar bangsa takik oh lac bruk di ta-eng sang bac bo brei hu bruk rik daong di amaik ame saong puk palei dom anek saih. Dahlau di abih, dom ong amuk amaik ame brei thau cambaih, thau ginup ka makna di bruk khik ramik sap ndom, panuac puac, meng nan pachreih ba uraniah bac sap di bangsa. 

Amuk Lô Thị Ngoan, urang jakar padeih hưu, daok di bản Guồng, xã Châu Cường, huyện Qùy Hợp, tinh Nghệ An, meng tuk daok sit hu maong ong amuk bac saong vak akhar Thái min oh hu urang pato. Urak ini, amuk duah gru mai sang pato sap bangsa ka anek taco di drei, amuk mboh haniem phul tuk anek taco hu bac sap Thái.

Di Gia Lai, Mintri Pato Megru hu ngak iek bruk tal bac hu trợ giảng, brei anek saih ndom puac meng sap di bangsa drei. Tal bac jeng hu rami ramik tui bangsa, anai gru duah pandap pato jaik haong raidiuk di anek saih, dom kadha daoh, dom ariya  di bangsa kayua dom nghệ nhân daong duah... Ini lac jalan piah anek pachreih bac, kak kajap haong ayut sahabat, haong anai gru dahlau di tuk bac sap Yuan saong dom môn bac. Jalan pato  dua- dua sap hu patui jalan ngak ini. Anek saih hu bac sap Yuan meng sap bangsa di dom adei. 

Mintri Pato Megru pandar dom sang bac Sư phạm padang ngak danak dak pato pakai gru pato sap bangsa takik trình độ cao đẳng saong đại học, patabiak hu bloh 4 danak dak pato pakai gru pato sap Khmer, sap Chăm, sap Gia rai saong sap Mông trình độ đại học.

Ong Trần Ngọc Sơn, Akaok Vụ Giáo dục dân tộc, brei thau: “Kol dahlak daok kham merat pachreih ba saong tacei pato dom puk palei hu bloh sap ndom saong akhar vak ye  ngak dom baoh tapuk saong padang dom danak, bloh peih ngak iek. Anak tal, hadei di tuk hu danak dak tapukh giáo khoa bahrau, Mintri meda ba sap bangsa jeng môn tự chọn saong pato meng tal 3 tal tal 9 tui bruk di yaok bhum palei, piah ka dom adei lingiu di bruk thau cambaih sap Yuan ye daok pandar sap bangsa piah khik ramik ilamu bangsa drei”./.