Urang abih hatai ka urang njauk jru mek kalik truac

     Pathau mikva saong grauk yut !

      Meng mboh anit saong piah klah rabha, labaih 5 thun tapa, saai Lê Thị Thanh Thủy, 40 thun , Giám đốc gilang pariak Petrolimex dhar tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu hu mbaok tame rilo bruk ngak pahla xã hội, abih di nyu nan lac daong ka urang njauk jru mek kalik truac di grauk labik dalam taneh ia. Saai jeng lac urang akaok mereip di tỉnh ini hu pok meyaom dalam nyaom roya pakacah di kapul urang njauk jru mek kalik truac /dioxin pakat negar di kreh bilan 7 meng blaoh. Bích Huyền – urang vak di rayo sap ndom VN daok di ban raya HCM hu kadha vak ka urang kumei hu hatai siam ini, daa mikva saong grauk yut tui pang :

           Sang saai Nguyễn Thái Hạ, gru pato di sang bac trung học cơ sở Nghĩa Trung, huyện Nghĩa Đàn, tỉnh Nghệ An hu dak tame angan sang kan kandah di xã tuk hu tal 3 urang njauk jru mek kalik truac. Ame di Hạ nao ngak cach mạng meng umo 15 thun. Hadei di nan ông ngak bruk di Đồn Biên phòng Ke Du, huyện bhum ceik biên giới Kỳ Sơn saong khin kumei. Thun 1961, urang anek likei kacua lac Nguyễn Thái Hoà tabiak rai min tok ndih sa libik di meneng, oh ndom hu. Thun 1969 saong thun 1970, bruk pandik harao nyu daok tuh mai ka sang tuk dua urang anek kumei Nguyễn Thị Hà saong Nguyễn Thị Thanh barau ndih tapui tabiak njuak ruak động kinh, abih rup co giật gam gam, akaok praong jang rup, tangin takai ka-iu sit, bruk mbang huak, ndih daok jeng caong tame bruk daong di urang dalam sang.   

       Biak patuah lac,  urang anek likei taluac Nguyễn Thái Hạ ndih tapui tabiak hadei nan hu siam mekre. Hadei di tuk ame metai saong amaik gaok bala tuk nao angaok jalan jaoh dua gah takai, Hạ jeng urang ngak mbang duah jien raong abih gauk dalam sang. Bruk kan kandah di sang Hạ hu vak tagok sa blah báo di thun 2009. Tuk ini, saai Lê Thị Thanh Thủy, Giám đốc gilang pariak Petrolimex puac hu saong nao duah taom Hạ, caong khin daong ka sang saai. Meng nan, yaok bilan saai Thủy buh tame tài khoản di Hạ 500 rabau đồng piah daong ka Hạ. Meng jien bilan di sa urang gru pato lac 4 triệu đồng/sa bilan, yaom jien ini hu daong ka sang Hạ trun kan kandah, praong jang nan lac nyu ndung bak hatai anit saong pachreih ba praong tuk sa urang oh ka sa mbang halei gaok mbaok min tuk halei jeng nao gam saong saai labaih 6 thun tapa. Saai Nguyễn Thái Hạ brei thau : Yaok bilan saai Thủy daong sang dahlak 500 rabau đồng piah blei brah saong bhian ieu phone tangi sua pren yava amaik saong dom saai di dahlak. Yaom jien ini hu daong sang dahlak takik kan kandah jang. Dahlak oh ka thau cambaih saai Thủy, mehit  lac sa-ai nan sa doanh nhân,  mehit lac sang dahlak kan kandah , saai halan hatian daong dahlak, dahlak mboh saai lac urang biak siam saong diukrai hu trach nhiem haong rairah nao dahlau.

           Meda lac hatai anit dom urang bất hạnh mai meng bruk kan kandah di sang saai Lê Thị Thanh Thuỷ tuk ame di saai Thủy metai sớm. Umo ranaih di sa-ai nao tapa dalam kan kandah, kurang anak, kurang likuk nan ye saai thau anit ka dom urang kathaot, abih di nyu nan lac urang njauk jru mek kalik kruac. Meng thun 2010 tal ini, saai taduan raong tal abih rai 68 uranaih jaoh jo lac urang njuak jru mek kalik kruac ngan saong yaom jien kaoh tabiak meng jien bilan di dua diuk pasang saai saong bruk rik daong di ayut sahabat . Dalam labaih 5 thun tapa, tal akaok bilan, 40 sang hu urang njauk jru mek kalik kruac di huyện Tân Thành hu taduan mek trợ cấp yaok sang 10kg brah,  mì tôm, ahan kẹo kayua saai Thủy alin. Hu taom gaok, ndom biai saong rilo urang njauk jru mek kalik kruac, saai Thủy mboh lac dalam yaok urang jaoh jo saong glo akaok oh siam nan,  jeng daok hu dom caong khin di drei. Ngan saong sa-ai, patrun pandik harao  kayua kalik kruac jeng lac bruk piah thau dhar phuan dom urang ndih trun ka hòa bình di taneh ia : Langiu bruk daong jien padai, dahlak sahanneg lac bruk bo dom urang njauk jru mek kalik kruac caong rilo lac bruk thau saong klah rabha di bhapbini piah hu pren yam tapa thar var. Bruk bo dahlak mboh njauk hatai di abih lac pasang iek 68 urang njauk jru mek kalik kruac tal abih rai saong tuk halei jeng hu dom urang neh rabha. Langiu di nan, dahlak jeng caong khin padang sang anit ranam ka dom urang njauk jru mek kalik kruac tuk ngak mbang dalam raidiuk barau. Ngan saong dahlak, dom urang nan lac dom urang njauk hu neh rabha rilo di abih. Yau nan ye, tuk halei daok pren yava, daok ngak bruk ye dahlak daok jak ba pambak praong bruk ngak ini piah nao gam saong urang njauk jru mek kalik kruac.

           Oh lac nao gam saong urang njauk jru mek kalik kruac, saai Thanh Thủy daok hu mbaok tame rilo bruk ngak pahla karei di Bà Rịa - Vũng Tàu saong rilo tỉnh karei. Meng thun 2015 tal ini, saai hu daong jaik 70 triệu đồng ka sa uranaih di Cà Mau piah iek ruak lạ; taduan raong adei Võ Thành Tâm, ndih tapui thun 1998, metui amaik ame, palei daok di Cà Mau. Dalam mbang li ar khang jaik si tết Nguyên đán 2015, saaai hu daong 800 blah ao ấm ka dom tỉnh Sapa, Lào Cai, Thái Nguyên, Yên Bái saong yaom jien abih tih 80 triệu đồng. Urak ini saai Thanh Thủy daok daong gam gam 12 urang taha daok sa drei, urang ruak sang kan akndah dalam kapul urang sup meta tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, yaok bilan meng 300 tal 500 rabau  đồng/sa urang . Amuk Trần Thị Đoan Trang, akaok kapul urang sup meta tỉnh brei thau : Saai Thủy ngak bruk ini meng livik paje. Dalam sa bilan jien iek ruak hadom saai jeng bayar abih. Kol dahlak mboh biak bui sambai kayua bruk daong ini. Saai Thủy tame ngak  bruk pahla oh lac di kapul urang sup meta bo di rilo tỉnh, ban karei tra. Meng hatai siam di saai Thủy, dahlak caong hu rilo jang urang siam hatai daong dom urang joah jo saong urang sup meta patrun kan kandah dalam raidiuk.

        Kuhria meng thun 2010 tal ini, abih tih yaom jien saai Thanh Thủy daong ka dom bruk ngak pahla xã hội labaih 2 tỷ đồng. Saai jeng lac urang dang tabiak jak ba sang, ayut, urang jakar gam ngak bruk saong drei hu mbaok tame rilo mbang ngak pahla ngan saong hatai “ hala siam tapaok hala tahak”. Saai khan lac, tukvak tal, meyah oh  hu hagait tavak tavaiy, saai meda padang dua tal klau baoh sang anit ranam yaok thun saong peih praong dom menuac urang njauk daong. Dom bruk ngak siam ini meda rik daong saong karja palei, dom kapul nyaom ngak siam bruk pasang iek ka urang kathaot saong urang njauk jru mek kalik truac. Ông Nguyễn Văn Nhân, akaok kapul urang njauk jru mek kalik kruac /dioxin tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu ndom lac : Saai Thanh Thủy yao bilan jak ba urang jarka ngak bruk haong drei, jak ba ayut rik pataom daong 80 urang njauk jru mek kalik kruac dalam 4 thun ini mai. Lingiu di nan, rilo urang kan akndah karei jeng hu saai daong. Njauk ndom lac, nan urang hu hatai biak siam dalam bruk ngak pahla xã hội)

       Rilo mbang hu pok meyaom kayua dom bruk ngak makna ka bhapbini, min ngan saong saai Thanh Thủy, haniem phuan praong abih lac hatai anit ranam bo saai hu taduan mek hadei di yaok mbang nao. Nan lac cambuai klao haniem phuan di urang kathaot, sa kadung baokh kayau atau sa kadha ariya salih ka panuac dhar phuan… Taong abih dom kadha nan hu daong pren ka urang kumei limal limuac min khang hatai nan daok ngak dom bruk pahla./..

Thúy Linh