Urang nong B. Phuoc ba gauk pala amraik kalu, ngak tayah bruk quy hoach

Pathau mikva saong grauk yut ! Urak ini, di tinh Binh Phuoc, bhapbini daok ba gauk tak klak phun cao su, pa-ok  blait, caphe piah salih tapa pala amraik kalu. Tui yaom amraik kalu asar 200 ribau đồng/sa kg, yaok thun, urang pala amraik kalu hu laba jaik 500 triệu đồng/sa ha. Min, bruk bhapbini salih biak rilo taneh tapa pala amraik kalu daok ngak tayah quy hoach di gah ngak nong saong daok mbuan gaok rilo khat lihik. Kadha vak di Thành Trung, urang vak di rayo sap ndom VN daok di ban raya HCM brei thau ka bruk ini, daa mikva saong grauk yut tui pang :

Dom harei ini, urang nong di xã Đắk Ơ, huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước daok jar var ramik pasiam dom mblang taneh jhak, dom bein pa ok blait taha piah salih tapa pala amraik kalu. Hu labik, dom bein cao su jaik tal harei mek katak jeng njauk kaoh klak piah mek labik pala amraik kalu. Ông Nguyễn Văn Minh daok di palei Đắk Min, xã Đắk Ơ, huyện Bù Gia Mập ndom lac :  Dahlak salih tapa pala amraik kalu kayua dahlau di abih lac nyu hu yaom, ka dua lac taneh nyu sit min jien mek tame glaong. Daok ndom ka chat luong ye dahlak thau lac njauk ngak mblang hamu ka hacih, jhui pandar rilo jru rầy saong brei ngak njauk quy cach.

          Daok di huyện Lộc Ninh, taneh amraik kalu jeng oh padheih tagok. Huyen ini hu 4 rabau 300 ha amraik kalu, meblah jaik 40% taneh amraik kalu di tinh Binh Phuoc. Dom thun dahlau, tuk katak cao su hu yaom, rilo sang di dom xã Lộc An, Lộc Thạnh, Lộc Hòa saong Lộc Tấn salih taneh bein amraik kalu taha, amaraik kalu metai  tapa pala cao su. Dom thun jaik di ini, tuk yaom amraik kalu tagok, rilo sang klak cao su piah pala amraik kalu.

-Tui Sở ngak nong saong patagok palei pala tỉnh Bình Phước, tal puac bilan  11/2015, taneh pala amraik kalu lac 12 rabau 535 ha, tagok 2 rabau ha duk saong thun 2013. Dom puk palei hu taneh pala barau tagok khang di abih lac Bù Đốp, Bù Gia Mập saong Lộc Ninh. Tui Cục pala drak, mintri ngak nong saong patagok palei pala, taneh amraik kalu dalam taneh ia urak ini labaih 86 rabau  ha, rilo jang quy hoạch labaih 35 rabau ha saong daok hu jalan tagok samal. Tây Nguyên saong Đông Nam bộ lac 2 bhum amraik kalu praong abih dalam taneh ia ngan saong abih tih taneh jaik 80 rabau ha. Sản lượng thun pala 2015 hu 130 rabau tấn. Yaom jien pablei pandap ini tabiak taneh ia langiu dalam thun ini hu 1,24 tỷ USD.

Tapa báo chí saong panuac khan meng karja puk palei, bhapbini Lộc Ninh thau hu bruk pala amaraik kalu di Bình Phước, bhum Đông Nam bộ saong Tây Nguyên nyu rilo jang quy hoạch di gah ngak nong, min urang jeng daok pala kayua yaom amraik kalu dom thun jaik di ini nyu tani tanit, dalam tuk nan yaom cao su dak harei dak trun biar. Ông Nguyễn Ngọc Anh daok di ấp 6A, xã Lộc Tấn, huyện Lộc Ninh lac: Urak ini kol drei barau pala, 5 thun hadei meng peik hu saong tame tukvak pablei salih. Tuk nan yaom nyu trun, bruk khat lihik mikva gaok min urang jeng ngak.  Meda lac kayua urang nong bhian sahneng lac “ hu hai oh jeng hu”

Piah pala 1 ha amraik kalu, urang nong njauk buh jien tame jaik 600 triệu đồng, oh ka kuhria tukvak labaih 3 thun glang iek meng tal tuk paik. Kayua yau nan ye, rilo urang ndom bui sambai phun amraik kalu lac “ phun di sang meda”. Meyah pataom abih phun jien dalam sang piah pala amraik kalu, tuk njauk ruak oh langyah samal meda khat lihik trak. Lingiu dom sang hu phun jien buh tame pala amraik kalu, jeng hu rilo sang kan kandah, min daok pachreih tui bruk lac yaom amraik kalu tagok glaong nan ye nao meraiy jien di gilang pariak, di gauk gar saong yaom laba glaong piah caong ngak meda. Ông Lê Xuân Trí, akaok Chi cục pala drak saong khik caga phun plaa, Sở ngak nong saong patagok palei pala tỉnh Bình Phước brei thau, bruk bhapbini ba gauk pala amraik kalu biak njauk báo động kayua oh tui quy hoach. Gah ngak nong jeng oh thau cambaih hadom taneh phun amraik kalu bo bhapbini barau pala. Ông Lê Xuân Trí lac : Anak tal, Sở ngak nong saong patagok palei tỉnh Bình Phước hu panuac kakei urang nong patagok tui njauk quy hoch. Tuk caong salih phun plaa njauk duah thau cambaih meng dom jabat chuyen mon. Ka dua lac meng bruk pachreih nong, daong bhapbini peih bruk ngak nong siam piah paglaong chat luong pandap. Ka klau lac tapa bruk  padang mo hinh, jhul khang bruk pathau khan piah ngak jeng bhum pala praong; paglaong chat luong pajaih saong pandar quy trình pala drak barau piah patagok nang suat, chat luong amraik kalu. ).

Gah ngak nong kaei, urang nong jhui nduac tui yaom bo patagok rilo taneh amraik kalu, kayua meda ba tal bruk cung tapa cầu, tuk nan yaom amraik kalu gilac trun. Dom urang alamu jeng kakei urang pala amraik kalu di tỉnh Bình Phước jhui pandar rilo khak drak, jru hóa học piah pasang iek bo njauk patagok dom phun plaa ini tui jalan sinh học. Ini jeng bruk pamaong tal pal amraik kalu tui bruk thực hàng ngak nong hacih piah dom pandap hu labik dang khang kajap di darak pasal, caik angan ka amraik kalu Bình Phước. Ông Hoàng Nhật Tân, akaok Ủy ban bhapbini huyện Lộc Ninh brei thau Ngan saong karja huyện Lộc Ninh, kol dahlak meda pataom tame langyah 3 bruk pambuak tal. Sa lac kol dahlak pathau khan saong pambuak pagam dom urang dalam Hiệp hội amraik kalu piah khik caga quy trình pala drak saong pablei amarik kalu. Ka dua lac kol dahlak pataom tame ngak cơ sở hạ tầng. Ka klau lac kol dahlak meda ngak dom bruk piah pasang iek  vat tu blei tame ka phun amraik kalu).

Di tỉnh Bình Phước, phun amraik kalu njauk pala di dom puk palei hu taneh riya lagaih saong janih phun ini yau : Bù Đốp, Lộc Ninh saong ban sit Bình Long. Bruk pala amraik kalu rilo di urang nong mbuan gaok rilo khat lihik kayua amraik kalu hu pala di rilo janih taneh, dalam nan hu gam taneh oh lagaih atau oh ka xử lý tuyến trùng ngak jhak gha. Bruk njauk biai nan lac, hadei di dom thun pla, phun amraik kalu meng tamuh ruak, njom mbak biak samal, meda ngak ka phun amariak kalu metai rilo. Bruk peih praong taneh pala amraik kalu kurang jalan ba tabiak meda ngak tayah cơ cấu phun pala dalam yaok bhum, ba tal khat lahik oh sit ka urang nong./.