Jalan mbak hu padang ngak siam piah lagaih ka bruk nao mai 

Thun 2015, xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận mek hu angan palei pala bahrau. Tal thun  2019, Xuân Hải hu palih ruah lac xã ngak iek bruk padang ngak palei pala bahrau kiểu mẫu, tui kuhria hu ngak salah bloh dalam tuk vak 2020-2025. Piah ngak hu bruk ba tabiak nan, Đảng bộ xã dok kham merat tacei pato bhap bini salih janih phun pala, padang ngak labik dok palei pala bahrau kiểu mẫu. 

Thun 2020, Xuân Hải hu buh tabiak labaih 10 tỷ đồng meng kadung jien karja song bhap bini rik daong piah pasiam, pabak bruk ngak nong, padang mblang hamu prong  jiak  300 hecta, peih prong 50 hecta ngak tui jalan “1 njauk, 5 trun”; pachreih urang nong salih janih phun pala, mek dom taneh ngak padai takik kein laba tapa pala nho, rabung hijao…Phun rabung hijao lac sa dalam dom janih phun pala lagaih song taneh riya palei ni song mek hu kein laba glong. Xã hu jak ba mik va salih 27 hecta taneh ngak padai takik kein laba tapa pala rabung hajao. Phun rabung hajao tamuh siam, mek hu meng 8 -12 tấn sa ha sa thun. Meng yaom pablei 50.000 đồng sa kg, urang pala hu laba meng 400-500 triệu đồng yaok ha sa thun, glong jang rilo mbang dut song pala dom janih njam patam boh karaoh karei. Sang saai Nguyễn Cao Thinh daok di palei An Xuân, xã Xuân Hải duah hu 20 triệu đồng yaok bilan meng  3 sào phun rabung hajao. Saai hu tabiak truh kan kathaot, kinh tế tani tanat song dak harei dak yam tagok ngak kaya meda .

Tui taneh, phun rabung hajao ba jien tame rilo. Hulin mboh lac, 5 sào padai oh samu 1 sào phun rabung hijao. Bilan pala meng bloh, kaoh pablei dalam jiak 3 bilan  bo hu labaih 80 triệu đồng.

Piah paglaong siam mekre ka phun rabung hijao, gah ngak nong huyện Ninh Hải daok dong ka Xuân Hải pambak prong bruk pala rabung hajao tui jalan công nghệ glong. Ong Trần Ngọc Phận, Paok Akaok jabat ngak nong song patagok palei huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận brei thau:

"Phun rabung hijao di  xã Xuân Hải hu karja dong phun pajaih, jalan pruh ia patak pataom . Langiu huyện, dok hu dom bilai pachreih nong, khik caga phun pala tacei pato ilamu, iek glang phun pala. Urak ni, mik va pandar ilamu bahrau, paglaong jien mek tame, hu mbaok song xã padang ngak palei pala bahrau paglong, yam tal  xã palei pala bahrau kiểu mẫu".

Meng salih janih phun pala, rilo sang urang nong hu tabiak truh kathaot, salih bharau rai duik. Urak ni, jien mek tame di bhap bini Xuân Hải hu 45 triệu đồng sa urang yaok thun, tagok 18 triệu đồng dut song thun 2015, sang kan kathaot meng 130 boh di thun 2015 trun dok 22 boh. Piah jhul patagok bruk ngak mbang pala drak, dong ka mik va paglong rai duik, xã hu pambuak bruk haong dom doanh nghiệp, hợp tác xã piah ngak mbang saong pablei kaya nong. Xuân Hải padang hu 3 HTX tui hukum  HTX pambuak gauk ngak mbang hu kein laba. Muk Võ Thị Như Thủy, akaok UBND xã Xuân Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận brei thau:

“Khol hulin pataom tame padang ngak, jhul khang tanut 13 ka  padang HTX, xã daong palagaih gah taneh, pambuak song dom  liên minh HTX padang labik sơ chế, pabak jamriak ka HTX. Ni jeng lac bruk piah paglaong yaom pandap, blei veik pandap ngak tabiak di urang nong. Meng dom bruk ngak yau nan, hu dong ka bhap bini patagok song paglong jien mek tame. Khol hulin kham merat tal thun  2025, xã oh dok boh sang kan kathaot”

Hadei di 2 thun kham merat, ieu pataom dom pren khang buh tame padang ngak, tal urak ni xã Xuân Hải hu ngak salah bloh dom tanut padang ngak palei pala bahrau paglaong. Anak tal, xã ngak hu salah 1 palei pala bahrau kiểu mẫu, nan lac palei An Nhơn. Urak ni, palei ngak hu bloh 3 dalam 5 tanut ka padang ngak palei pala bahrau kiểu mẫu, nan lac: kapul nyaom bhap bini; Ilamu - pato pakai- Y tế - Môi trường; bruk chính trị, An ninh trật tự. Dalam nan, tanut kapul nyaom bhap bini hu mik va Chăm palei An Nhơn peih ngak biak siam. Bhap bini, urang đảng dalam palei kham merat hu mbaok tame, rik daong jiak 140 triệu đồng piah ngak jalan bê tông, mblang bein, pala bingu tapen dom jalan dalam palei. Nao angaok jalan bak bingu that hajao ngak megei hatai urang bhian hu pala nyu, saai Ngưu Thị Hợi daok di palei An Nhơn, xã Xuân Hải khan lac:

“Urang Cham hu rai duik trel si hamiem phol….”

Xuân Hải harei ni hu dom jalan bingu rilo sambo hadah,, dom mblang padai hajao, bein medar, bein rabung hajao yau brei mboh sa thun bahrau trei sil, bak talei jum pataom./.

Urang lang: Ái Nghiêm- 12/2