Độc đáo dòng sản phẩm quế số 3 của Văn Yên

Doanh thu từ hơn 600 - 800 tỷ đồng, cùng với đó là hàng vạn người dân ở địa phương có việc làm và thu nhập ổn định nhờ cây quế.

Lâng lâh 52.000 hecta bấc bhlầng năc choh đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh Dao ặt, zập c’moo chr’hoong Văn yên, tỉnh Yên Bái pa chô lâh 5 r’bhầu tấn quế n’căr zập rau, pay 65 tấn đoong hi la quế, lâh 60 r’bhầu m3 bha lầng quế, pa chô tơợ lâh 600 tước 800 tỷ đồng. Jưah lâng đêêc năc k’ra bhầu đanuôr đhị vel đong vêy bhiệc bhrợ lâng thu nhập tệêm ngăn.

Với trên 52.000 héc ta và chủ yếu được trồng ở vùng đồng bào Dao sinh sống, bình quân mỗi năm huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cho khai thác trên 5 nghìn tấn quế vỏ các loại, tận thu trên 65 nghìn tấn cành lá quế, hơn 60 nghìn mét khối gỗ quế, đem lại doanh thu từ hơn 600 đến 800 tỷ đồng. Cùng với đó là hàng vạn người dân ở địa phương có việc làm và thu nhập ổn định.

Lâng đhăm quế cơnh xoọc đâu, đhị Văn Yên vêy mơ 80% đợ pr’loọng đha nuôr choh căh cợ vêy thu nhập tơợ quế

Với diện tích quế như hiện nay, ở Văn Yên có khoảng 80% số hộ dân trồng hoặc có nguồn thu nhập từ quế.

Xọoc ơy vêy 86 doanh nghiệp, 29 hợp tác xã coh lâh 200 pr’loọng đhanuôr bhrợ têng, kinh doanh apêê bh’rợ tr’nêng, bh’nơơn pr’đươi tơợ quế, lâng lâh 50 pr’đươi cơnh Quế khâu, Quế chẻ, Quế bào, Quế khúc, Quế bột, tinh dầu quế... lâng bấc pr’đươi thủ công mỹ nghệ tơợ n’căr Quế, vêy chr’năp dal lâng đơơng chô chr’năp lalay âng zr’lụ k’tiếc Quế Văn Yên, coh đêêc vêy quế số 3.

Hiện đã có  86 doanh nghiệp, 29 hợp tác xã và trên 200 hộ gia đình sản xuất, kinh doanh các ngành nghề, sản phẩm hàng hóa liên quan tới quế, và với trên 50 dòng sản phẩm các loại như Quế khâu, Quế chẻ, Quế bào ống điếu, Quế khúc, Quế thuốc lá, Quế bột, tinh dầu quế... và các sản phẩm đồ thủ công mỹ nghệ từ vỏ Quế  độc đáo, có giá trị và mang sắc thái riêng của vùng đất Quế Văn Yên, trong đó có quế số 3.

Quế số 3 năc rau bh’nơơn pr’đươi bơơn pa liêm cơnh số 3 tơợ n’căr quế.

Quế số 3 là loại sản phẩm được định hình, kẹp ép như hình số 3 từ vỏ quế.

Đọong choom bhrợ quế kẹp số 3, lalăm năc chơih pay quế đhị 8 zr’lụ bha lầng âng chr’hoong cơnh Viễn Sơn, Đại Sơn, Nà Hẩu, Mỏ Vàng, Xuân Tầm… ơy bơơn k’đơơng đhị pa câl.

Để làm được sản phẩm quế kẹp số 3, trước hết phải lựa chọn quế ở 8 xã vùng trọng điểm quế của huyện như Viễn Sơn, Đại Sơn, Nà Hẩu, Mỏ Vàng, Xuân Tầm… đã được chứng nhận chỉ dẫn địa lý.

Manuyh pa bhrợ Công ty TNHH Quế Lâm chr’val An Thịnh bhrợ quế số 3.

Công nhân Công ty TNHH Quế Lâm xã An Thịnh sơ chế quế vỏ để làm quế số 3.

Pa mâng n’căr  quế/Định hình vỏ quế

Tơơm quế đanh c’moo, n’căr  câng, dầu bh’nơơn dal năc chr’năp ting dal lâh mơ, bấc tơơm quế vêy chr’năp tước k’zệt ức đồng/bha lầng.

Cây quế càng lâu năm, vỏ càng dày, chất lượng dầu cao thì giá trị càng lớn, nhiều cây quế có giá trị tới vài chục triệu đồng/cây.

Căh vêy cơnh apêê pr’đươi lơơng, bh’nơơn quế kẹp số 3 vêy rau k’đhap năc đoo bhrợ cơnh ooy đoọng t’clăh quế bơơn bệêt ting cơnh số 3, bhrợ cơnh k’dua âng thị trường đơơng pa câl.

  Không giống các sản phẩm khác, sản phẩm quế kẹp số 3 có cái khó là làm sao để thanh quế được uốn theo hình số 3, đáp ứng được theo nhu cầu của thị trường xuất khẩu.

Đọong t’vaih đhang, k’đoh quế t’mêê bêl k’rong câl chô năc bơơn apêê thợ ting c’nặt, k’tuôih lơi n’căr  đăh nguôi mị đăh c’nặ quế đoọng leh dầu lâng oó bhrợ cr’đooh bêl bệêt.

Để tạo dáng, vỏ quế tươi sau khi thu mua về được các người thợ phân khổ theo quy cách, tề bỏ phần vỏ ở hai đầu thanh quế để lộ ra phần dầu và không bị vỡ khi tạo hình.

Ma nuyh bhrợ quế số 3 năc z’hai, ghit… đoọng quế gooh r’dợ, oó  crêê a’uh coh loom quế lâng zư liêm đợ tinh dầu bấc bhlầng.

Người thợ làm sản phẩm quế số 3 phải khéo tay, tỉ mỷ trong tạo khuôn, néo buộc... để quế khô dần, tránh ẩm mốc ở phía trong vỏ và giữ được hàm lượng tinh dầu cao nhất.

Ting cơnh apêê thợ bhrợ quế số 3 xay moon: Bệêt quế vêy 4 c’nặt bh’rợ, tr’nơợp năc bhrợ pr’đhang, xang dâng 3 t’ngay năc choh pa mâng, 2 t’ngay dzợ năc tơợp bệêt cơnh số 3, cr’chăl đanh năc lêy tơợ đhr’năng âng pleng k’tiếc. Buôn năc 4 c’nặt bh’rợ nâu đanh mơ m’pâng c’xêê.

Theo các thợ làm quế số 3 chia sẻ: Kẹp quế có 4 công đoạn, đầu tiên là “lên cây”, sau khoảng 3 ngày thì qua công đoạn xiết lạt, 2 ngày tiếp nữa là đến công đoạn gọi là “nước nhất”, bắt đầu từ “nước nhất” đến “nước nhì” (ép quế hình thành số 3) thời gian dài bao lâu phụ thuộc thời tiết. Thông thường 4 công đoạn này mất khoảng nửa tháng.

Pr’đươi nâu năc oó đơc coh p’răng oó bil hơi tinh dầu. Tu cơnh đêêc, tơợ ơy t’vaih pr’đhang, quế số 3 bơơn ar coh đong vêy bha bhung, đhị dal, oó đơc đhí moọt. Dâng 3 c’xêê t’tun năc n’jâh lơi k’nẹp lâng nhút pa sạch đoọng ang, t’moọt ooy t’nôm.

Điểm đặc biệt của loại sản phẩm này là không được tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời để tránh bay hơi tinh dầu. Vì vậy, sau khi định hình, quế số 3 được phơi trong nhà có mái che, nơi khô ráo, tránh gió để hạn chế sự giảm sút lượng dầu. Khoảng 2 tháng sau là dỡ cây kẹp và thực hiện các công đoạn đánh bóng, cho vào bao bì.

Lâng cơnh bhrợ g’lêêh g’lêệng, đanh t’ngay, bh’nơơn quế số 3 Văn Yên vêy pazêng cơnh chr’năp lalay, dal lâh apêê quế lơơng, tu cơnh đêêc năc đoọng đơơng pa câl ooy apêê thị trường cơnh Nhật Bản, Ấn Độ, Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)... đươi dua coh y học, pay tinh dầu bhrợ nước hoa cao cấp, zr’ma, pa chăm coh đong…

Với cách làm công phu, tốn nhiều thời gian này, sản phẩm quế số 3 Văn Yên có những đặc thù riêng biệt, giá trị tăng lên rất nhiều so với quế vỏ thông thường, vì vậy chủ yếu phục vụ cho xuất khẩu sang các thị trường như Nhật Bản, Ấn Độ, Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)...  sử dụng trong y học, chiết xuất tinh dầu làm nước hoa cao cấp, gia vị, trang trí trong gia đình...

Lâng đhăm lâng đợ bấc xoọc vêy, tơơm quế ơy lâng xoọc chroi k’rong chr’năp ooy bh’rợ pa dưr pr’ặt tr’mông âng chr’hoong Văn Yên, pa xiêr đợ pr’loọng đha rựt xiêr dzợ mơ 18% coh c’moo 2021.

Với diện tích và sản lượng hiện có, cây quế đã và đang góp phần quan trọng vào xây dựng và phát triển kinh tế- xã hội của huyện Văn Yên, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống chỉ còn 18% trong năm 2021.