Coh bâc lang n’nâu, pr’ăt tr’mông âng đhanuôr Dao coh cr’noon Suối Lìn, chr’val Vân Hồ, chr’hoong Vân Hồ dợ bhrợ ha rêê đhuốch lâng choh pazêng râu chr’noh ty đanh. Pr’loọng đong amoó Đặng Thị Xuân công cơnh đêêc, lâh choh tơơm mận hậu lâng a rọ gôông, pr’ăt tr’mông căh dợ n’năl chêêc g’nưưm tơợ ooy. Amoó Xuân xay truih, tu bhrợ têng cơnh bh’rợ ty đanh năc tơơm mận hậu lâng a rọ gôông căh lâh liêm choom, chr’năp năc căh nhâm mâng, pr’ăt tr’mông lum bâc râu zr’năh k’đhap. Bhrợ têng cơnh ooy đoọng oó dợ đharựt năc râu cr’noọ coh bâc c’moo âng amoó. C’moo 2018, lêy cr’noọ đươi r’veh sạch coh thị trường bâc lâh mơ, amoó prá lâng k’diic năc xăl tơơm chr’noh. K’noọ xang năc bhrợ têng, diic điêl amoó col lơi tơơm mận lâng a rọ gôông năc choh r’veh sạch. Amoó Xuân xay moon: Coh tr’nơơp, amoó năc choh k’dâng 1 r’bhâu tơơm ha bhêy, súp lơ, su hào lâh 2.500 m2 k’tiêc. Coh hân noo tr’nơơp, bhươn r’veh âng amoo công z’zăng liêm choom, vêy bâc ngai kiêng đươi. Lêy râu liêm choom tơợ bh’rợ choh r’veh, amoó chêêc n’năl p’xoọng ooy bh’rợ choh r’veh sạch, ting pâh ooy lớp pa choom, lươt lêy pazêng bhươn chr’noh… đoọng chô bhrợ têng ooy bhươn r’veh âng đong đay: “Xang bêl lươt tập huấn, acu năc choh bhrợ t’veh. Tr’nơơp năc bhrợ bhơi, bhrợ k’tiêc, ủ đớc phân, vôi bón đoọng r’veh doọ choom hư. Zâl cha groong bh’rưy năc acu đươi zơ nươu sinh học đoọng phun. L’lăm đêêc k’dâng 10 t’ngay năc pay pa chô căh dợ phun zơ nươu đoọng r’veh liêm sạch.”

Ting cơnh amoó Đặng Thị Xuân, coh bh’rợ choh, bh’rợ bhrợ k’tiêc năc chr’năp pa bhlâng. Căh muy bhrợ ha k’tiêc ra bụ, bhrợ bhơi năc bh’rợ bhrợ k’diic choom pa xiêr đhr’năng bh’ruy vaih pa hư r’veh. Bhươn chr’noh âng pr’loong amoó năc đươi êế t’rí c’rooc lâng bón p’xoọng phân NPK, phân đạm đoọng r’veh chắt vaih liêm. Amoó căh đươi zơ nươu c’chêệt bh’ruy. Đươi xay bhrợ crêê cơnh bh’rợ choh bêệt, bhươn r’veh âng pr’loọng đong amoó dưr vaih bâc, liêm choom. Lâh ooy pa câl coh thị trường đhị vel đong, pr’loong đong amoó năc dợ pazum đh’rưah lâng siêu thị r’veh sạch đhị pazêng thành phố ga măc cơnh Hà Nội, Siêu thị Big C… đoọng pa câl r’veh. Amoó Xuân xay moon, zập c’moo pr’loọng đong amoó choh 3 hân noo r’veh, pay pa chô k’dâng 70 ức đồng xang bêl pac lơi zên bhrợ têng. Lâh n’năc, amoó dợ băn a tứch, pr’ăt tr’mông ting t’ngay k’bhộ ngăn, k’coon năc bơơn học hành…

Amoó Đặng Thị Xuân căh muy manuyh liêm choom coh bh’rợ pa dưr kinh tế đhị vel đong, bh’rợ bhươn r’veh âng pr’loọng đong amoó năc dợ đhị zr’lụ pa choom kinh nghiệm ha bâc pr’loọng đong n’lơơng tươc pâh lêy pa choom bhrợ. Anoo Bàn Văn Thành, coh cr’noon Suối Lìn, chr’val Vân Hồ, chr’hoong Vân Hồ xay moon: “Lêy bh’rợ choh r’veh âng pr’loong đong amoó Xuân liêm choom bhlâng, năc acu tươc pa choom kinh nghiệm choh bhrợ. Vêy amoó Xuân pa choom, acu công ơy bhrợ têng ting cơnh bh’rợ âng amoó đoọng ha y chroo pr’loọng đong cu công vêy đợ râu bơơn pay pa chô nhâm mâng.”

T’cooh Bàn Văn Liềm, Bí thư Chi bộ cr’noon Suối Lìn, chr’val Vân Hồ, chr’hoong Vân Hồ xay moon, bh’rợ choh r’veh sạch âng amoó Đặng Thị Xuân ơy bhrợ t’vaih c’lâng bh’rợ t’mêê đoọng ha đhanuôr coh zr’lu pa dưr pr’ăt tr’mông: “Bh’rợ choh r’veh âng amoó Đặng Thị Xuân c’moo ahay năc choh pêê hân noo, vêy thu nhập nhâm mâng. Nâu đoo năc bh’rợ liêm choom lâng vêy ta bhrợ t’bhưah. Coh cr’chăl ha y, azi t’bhlâng xay moon đhanuôr coh cr’noon xăl chr’noh chr’bêệt crêê cơnh lâng đhr’năng đhị vel đong, coh đêêc vêy r’veh, pa dưr râu liêm choom, pa dưr kinh tế âng pr’loọng đong, ting pa dưr pr’ăt tr’mông âng đhanuôr.”

Liêm choom coh tr’nơơp, amoó Đặng Thị Xuân xay moon năc t’bhlâng bhrợ t’bhưah đhăm choh tươc 4 r’bhâu m2 đoọng crêê cơnh cr’noọ âng thị trường, pa dưr kinh tế đoọng ha pr’loọng đong./.

Trồng rau sạch thu hàng chục triệu đồng

                                             Triệu Biên

Trước nhu cầu rau sạch của người tiêu dùng, chị Đặng Thị Xuân, dân tộc Dao Tiền ở bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ, tỉnh Sơn La đã mạnh dạn chuyển diện tích trồng mận, rong riềng kém hiệu quả sang trồng rau sạch cho thu nhập hàng chục triệu đồng mỗi năm.

Bao đời nay, cuộc sống của đồng bào Dao ở bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ vẫn dựa vào làm nương rẫy và trồng các loại cây truyền thống. Gia đình chị Đặng Thị Xuân cũng thế, ngoài trồng cây mận hậu và rong riềng, kinh tế chẳng biết dựa vào đâu. Chị Xuân kể, vì canh tác theo lối cũ nên cây mận hậu và rong riềng cho năng suất thấp, giá cả lại bấp bênh, cuộc sống gặp nhiều khó khăn. Làm sao để thoát ra cảnh nghèo khó là nỗi trăn trở nhiều năm của chị. Năm 2018, nhận thấy nhu cầu rau sạch trên thị trường lớn, chị bàn với chồng chuyển đổi cây trồng. Vợ chồng chị mạnh dạn phá bỏ diện tích mận và rong riềng chuyển sang trồng rau sạch. Chị Xuân cho biết: Mới đầu, chị chỉ trồng khoảng 1.000 cây bắp cải, súp lơ, su hào trên 2.500 mét vuông đất. Vụ đầu tiên, vườn rau cho thu hoạch khá, được nhiều người ưa chuộng. Thấy hiệu quả từ cây rau, chị mày mò tìm hiểu thêm về mô hình trồng rau sạch, tham gia tích cực các lớp tập huấn, tham quan các mô hình... để về triển khai cho mô hình gia đình: "Sau khi đi tập huấn về, tôi bắt tay vào trồng rau. Trước tiên cần làm sạch cỏ, làm đất, ủ phân, vôi bón để cho rau màu không bị hư hại. Phòng trừ sâu bệnh thì mình dùng thuốc sinh học để phun. Trước đó khoảng 10 ngày khi thu hoạch thì mình dừng phun thuốc để đảm bảo rau được an toàn".  

Theo chị Đặng Thị Xuân, trong quy trình trồng rau sạch, khâu làm đất rất quan trọng. Không chỉ tạo độ tơi xốp, làm sạch cỏ mà khâu làm đất sẽ hạn chế sâu bệnh hại rau. Vườn rau nhà chị chủ yếu dùng phân chuồng kết hợp bón thúc thêm phân NPK, phân đạm để rau sinh trưởng tốt. Chị tuyệt đối không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Nhờ tuân thủ đúng kỹ thuật canh tác, vườn rau gia đình chị cho năng suất cao, chất lượng tốt. Ngoài cung cấp cho thị trường địa phương, gia đình chị còn liên kết với một số siêu thị rau sạch tại các thành phố lớn như như Hà Nội, siêu thị Big C... Chị Xuân cho biết, mỗi năm gia đình chị trồng 03 vụ rau, thu về khoảng 70 triệu đồng sau khi trừ chi phí. Ngoài ra, chị còn nuôi gà thả vườn, cuộc sống ngày càng sung túc hơn, con cái có điều kiện học tập...

Chị Đặng Thị Xuân không chỉ là điển hình kinh tế tại địa phương, mô hình vườn rau của gia đình chị còn là nơi học hỏi kinh nghiệm cho nhiều hộ khác học tập theo. Anh Bàn Văn Thành, ở bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ cho biết:"Thấy được mô hình trồng rau của gia đình chị Xuân đạt hiệu quả, tôi đã sang học hỏi kinh nghiệm trồng và chăm sóc. Được chị Xuân tận tình hướng dẫn, tôi cũng đã làm theo để sau này gia đình mình cũng có nguồn thu ổn định".

Ông Bàn Văn Liềm, Bí thư Chi bộ bản Suối Lìn, xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ đánh giá, mô hình trồng rau sạch của chị Đặng Thị Xuân đã mở ra hướng đi mới cho bà con trong vùng phát triển kinh tế: " Mô hình trồng rau của chị Đặng Thị Xuân năm vừa rồi trồng được ba vụ rau, có nguồn thu nhập cao, ổn định. Đây là mô hình rất tốt và nên nhân rộng. Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục tuyên truyền bà con dân bản chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp với điều kiện tại địa phương, trong đó có cây rau màu, để tăng năng suất, phát triển kinh tế hộ gia đình, góp phần nâng cao đời sống của bà con".

      Thành công bước đầu, chị Đặng Thị Xuân cho hay sẽ tiếp tục mở rộng diện tích trồng rau lên 4.000 mét vuông để đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao kinh tế cho gia đình./.