Đhị pr’đơợ cơnh đâu, bhiệc xay bhrợ zâp c’lâng bh’rợ choh bhrợ, pa hooi lơi đac, pa liêm đhăm ruộng tươc bhrợ pa dưr pa liêm đợ tơơm riah lâng cha groong pr’luh cr’ay xang bêl nong lit ta lêy năc c’lâng bh’rợ đơơh hân đoọng đhanuôr đơơh chô bhrợ cha têêm ngăn, pa xiêr đợ mơ bil hư lâng zư lêy c’rơ ma mung vaih âng tơơm chr’noh ooy hân noo choh bhrợ t’tưn

Đợ g’luh boo tuh ngân ooy c’xêê 10 lâng 11 t’mêê đâu ơy bhrợ bil hư bâc bhlâng đăh chr’noh chr’bêêt âng đhanuôr zâp tỉnh, thành phố Huế, Đà Nẵng, Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hoà, Lâm Đồng. Xang boo tuh, bhiệc xay bhrợ đơơh hân zâp bh’rợ pa dưr pa liêm, pa choom đhanuôr lêy bhrợ pa liêm zâp đhị bha nụ tơơm chr’noh tcrêê cơnh c’lâng bh’rợ đoọng pa xiêr râu hư zơch, bhrợ pa dưr pa liêm lâng zêl cha groong pr’luh cr’ay bhrợ pa hư xang bêl nong lit năc đoo bh’rợ chr’năp bhlâng.

Ghit lêy, lâng tơơh ha roo đoọng lêy bhrợ pa liêm xang bêl nong lit, lêy đươi bhrợ liêm zâp c’lâng bh’rợ, hân đhơ lâng thủ công, đoọng lêy pa hooi pa liêm zêng đợ đac, bhrợ pr’đơợ đoọng ruộng gooh liêm. Lâng đợ đhị k’tiêc choh ha roo ơy đoọm zêng ma ha đêêh c’lâm, đhanuôr lêy p’loon xoot pay đơơh đoọng doọ lâh bil bal. Lâng lêy cha mêêt, bhrợ pa liêm c’lâng chr’hooi đac năc đoo chr’năp đoọng têêm ngăn pa liêm đac. Lâng đợ đhị k’tiêc ga lâp lêy k’tuôih lơi đợ k’tiêc chuah lang piing, bhrợ pa liêm cớ ruộng lâng bón phân đoọng pa liêm cớ k’tiêc. Lâng ha roo xoọc xruah lêy pay lơi pa liêm đợ lụ nha nhự ặt boọ trang coh bha lâng (ha dang căh vaih boo). T’cooh Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục ch’choh lâng zư lêy tơơm chr’noh, Bộ Nông nghiệp lâng Môi trường đoọng năl:

“C’lâng bh’rợ đoọng lêy bhrợ pa liêm đăh ch’choh b’bêêt, t’đui đoọng bhiệc lêy pa hooi pa rêệ zêng đac, năc đoo chr’năp bha lâng. Lâng ha roo ha dang ooy cr’chăl 48 tiếng ahêê căh bhrợ pa rêệ đac năc zêng đợ đhị k’tiêc ha roo n’năc ma hư zơch căh choom xoot pay. Tu cơnh đêêc, tr’nơợp lêy bhrợ ha cơnh đoọng pa hooi lơi zêng đac đơơh bhlâng, choom lêy pay k’đươi zêng đợ máy dziếu đac dã chiến, máy dziếu đác điện căh cậ máy dziếu đac lâng dầu đoọng choom bhrợ pa hooi pa rêệ đac mưy cơnh đơơh bhlâng”.

Lâng bhơi r’veh lâng tơơm chr’noh đệ t’ngay, lêy bhrợ pa liêm đhăm ruộng, lơi jợ đợ tơơm chr’noh ma chêêt xrăh. Ha dang vêy pr’đơợ năc choom lêy pay đợ đhị k’tiêc liêm ga bung bhrợ pa liêm đoọng riah chặt vaih cớ. Lâng zâp râu tơơm cơnh k’đậc năc lêy oó lâh k’đhơợng p’gợt ooy riah, lêy ta căt mưy đợ đoong hi la xrăh hư lâng lêy bhrợ pa liêm đợ pr’luh cr’ay choom vaih. Đọong bhrợ pa dưr pa liêm cớ riah năc lêy hr’lục phân lân căh cậ chế phẩm sinh học tưới pa liêm. Tơơm chr’noh lêy vêy pa xoọng dinh dưỡng ooy hi la lâng phân bón hi la, vi lượng căh cậ chất kích thích đoọng bhrợ pa dưr ting cơnh c’lâng moon pa choom. Phun căh cậ tưới lâng chế phẩm sinh học năc đoo c’lâng bh’rợ zêl cha groong zâp râu pr’luh cr’ay k’rang k’pân cơnh xrăh riah, răng xrăh tu vi khuẩn. Bêl k’tiêc gooh liên, lêy bhrợ pa liêm cớ k’tiêc, tưới phân đa đạc lâng ting lêy pa xoọng t’bâc lâh mơ ting râu chặt vaih pa dưr pa xơc âng tơơm chr’noh.

Lâng tơơm cha p’lêê lâng đợ tơơm n’loong đenh c’moo năc lêy t’đui đoọng bha lâng bhrợ pa rêệ đac liêm gooh, lâh mơ năc đợ đhị zr’lụ clung đệ. Lâng tơơm chr’noh đenh c’moo, lêy pa hooi lơi đac đơơh lâng bhiệc lêy pêch pa hooi đăn đhị riah, oó đoọng đac ăt k’đoong đhị riah lâh mơ 2, 3 t’ngay, tu buôn xrăh riah. Xang bêl đac rêệ, lêy bhrợ pa liêm k’tiêc đhị zr’lụ riah bha lâng, pa xoọng phân hữu cơ pa zưm lâng chế phẩm Trichoderma đoọng pa dưr đợ râu vi sinh vật liêm chr’năp, zooi đoọng bhrợ pa dưr riah lâng pa liêm k’tiêc. Lêy pay k’rong lơi đợ hi la, p’lêê zroọ đoọng doọ lâh vaih pr’luh cr’ay trơơi boọ. Lâng tơơm chr’noh đenh c’moo, xang bêl đac rêệ, lêy k’tuôih lơi lụ laạch, bhơi k’tang trang boọ đhị bha lâng lâng tưới chế phẩm sinh học vêy Trichoderma căh cậ Bacillus zooi đoọng bhrợ t’bil phân hữu cơ lâng cha groong pr’luh cr’ay. T’cooh Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục ch’choh lâng zư lêy tơơm chr’noh, Bộ Nông nghiệp lâng Môi trường đoọng năl:

“Lâng đợ đhị k’tiêc choh tơơm cha p’lêê căh cậ tơơm chr’noh đenh c’moo ha đêêh c’lâm năc ahêê lêy đơơh bhrợ pa liêm, pay lơi zêng đợ đoong hi la zroọ ha đêêh lâng vêy cơnh c’lâng bh’rợ pa liêm đơơh. Đợ đoong n’loong ha đêêh choom lêy cưa, đhêr vaseline căh cậ đac bhooh đa đac đoọng cha groong pr’luh cr’ay dưr vaih ooy cr’chăl zư pa dưr. Lâng tơơm cha p’lêê ahêê choom pa xoọng kẽm, bo, mangan đoọng doọ choom cr’đooh p’lêê xang bêl boo tuh”.

Tơơm cha p’lêê lêy pa xoọng dinh dưỡng lâng bhiệc phun phân bón hi la vêy vaih trung vi lượng (Ca, Mg, Zn, Bo...) lâng chất bhrợ pa dưr chặt vaih riah. Xang mơ 7-10 t’ngay bêl tơơm chr’noh chặt vaih lêy bón pa xoọng phân NPK mơ glặp, lêy bhrợ ting c’lâng bh’rợ đợ mơ lân lâng kali bâc đoọng vêy c’rơ mặ chăt vaih. Lâng đợ tơơm chr’noh đenh c’mô, bêl riah chăt vaih liêm cớ, bón phân hữu cơ pa zưm lâng phân khoáng, hân đhơ cơnh đêêc, oó bón đạm bâc. Lêy ta căt lơi đoong răng hư, đợ hi la răng xrăh lâng phun phân bón hi la vêy trung, vi lượng đoọng pa dưr pa xơc cớ. T’bhlâng cha mêêt lêy, bơơn lêy đơơh lâng bhrợ pa liêm đợ râu cr’ay bhrợ xrăh riah, gluh dzêêt, răng hi la, rơợc hi la, vaih cr’ay Phytophthora, cr’ay đơơh răng chêêt, doọ đơơh chêêt. Đhị zr’lụ bha đưn da ding, pa rơơt moon choh pa zưm lâng tơơm chr’noh lơơng, bhrợ c’lâng cha groong đoọng doọ choom hr’câh ha vooh k’tiêc./.

HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT KHÔI PHỤC SẢN XUẤT TRỒNG TRỌT SAU ĐỢT MƯA LŨ BẤT THƯỜNG VÀ ĐẶC BIỆT LỚN

Mưa lũ kéo dài vừa qua đã khiến hàng trăm nghìn héc ta lúa, hoa màu, cây ăn quả và cây công nghiệp chủ lực bị ngập úng, bồi lấp; nhiều diện tích đứng trước nguy cơ mất trắng nếu không có biện pháp khắc phục kịp thời. Trong bối cảnh đó, việc triển khai ngay các hướng dẫn kỹ thuật, từ tiêu thoát nước, vệ sinh đồng ruộng đến phục hồi bộ rễ và phòng trừ dịch hại sau úng, được xem là giải pháp cấp bách để nông dân sớm ổn định sản xuất, giảm thiểu thiệt hại và bảo vệ sức chống chịu của cây trồng trong vụ tới

Những đợt mưa lũ lớn trong tháng 10 và tháng 11 vừa qua đã gây thiệt hại rất lớn về sản xuất nông nghiệp cho người dân các tỉnh, thành phố: Huế, Đà Nẵng, Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hoà, Lâm Đồng. Sau mưa lũ, việc triển khai nhanh các biện pháp khôi phục sản xuất, hướng dẫn nông dân xử lý từng nhóm cây trồng theo đúng quy trình nhằm hạn chế rủi ro, phục hồi sức sinh trưởng và ngăn chặn dịch hại phát sinh sau úng là vô cùng cần thiết.

Cụ thể đối với cây lúa, để khắc phục ngập úng cục bộ, cần áp dụng tối đa mọi biện pháp, kể cả thủ công, để tiêu nước triệt để, tạo điều kiện cho ruộng khô ráo sớm. Với những diện tích lúa vụ Mùa đã đủ độ chín bị đổ ngã, nông dân cần tranh thủ thu hoạch sớm theo phương châm “xanh nhà hơn già đồng” để hạn chế tối đa thiệt hại. Đồng thời, kiểm tra, khơi thông hệ thống kênh mương, cống rãnh là cần thiết để đảm bảo điều tiết nước thuận lợi. Đối với diện tích bị bồi lấp hoặc đất phủ phù sa dày, cần nạo bỏ lớp đất bồi, vệ sinh đồng ruộng và bón phân bổ sung để phục hồi độ phì. Đối với lúa sinh trưởng giai đoạn đẻ nhánh, làm đòng, cần rửa sạch bùn đất trên lá (trong điều kiện không có mưa). Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết:

 “Biện pháp để khôi phục sản xuất, ưu tiên tiêu nước bởi vì việc này rất quan trọng. Đối với lúa nếu mà trong vòng 48 tiếng mà chúng ta không rút được nước thì toàn bộ diện tích lúa này sẽ bị ảnh hưởng và có thể không cho thu hoạch. Do vậy, đầu tiên phải làm sao thoát nước một cách nhanh nhất trong điều kiện có thể, có thể phải huy động toàn bộ máy bơm dã chiến, máy bơm điện hoặc máy bơm dầu để có thể là tiêu thoát nước một cách nhanh nhất.”

Đối với rau màu và cây ngắn ngày, cần tiến hành vệ sinh đồng ruộng, loại bỏ cây bị thối, héo. Nếu có điều kiện, có thể tủ đất bột hoặc giá thể sạch quanh gốc để cây ra rễ mới. Với các loại cây họ bầu bí, cần hạn chế tác động gốc rễ, chỉ cắt tỉa lá bị hư và xử lý nấm bệnh. Để phục hồi bộ rễ, nên pha loãng phân lân hoặc chế phẩm sinh học tưới gốc. Cây cần được bổ sung dinh dưỡng qua lá bằng phân bón lá, vi lượng hoặc chất kích thích sinh trưởng theo hướng dẫn. Phun hoặc tưới gốc bằng chế phẩm sinh học là biện pháp phòng ngừa các bệnh nguy hiểm như lở cổ rễ, héo xanh vi khuẩn. Khi đất khô ráo, tiến hành vun xới, tưới phân loãng tăng dần nồng độ theo sự phục hồi của cây.

Đối với cây ăn quả và cây công nghiệp lâu năm, ưu tiên hàng đầu là tiêu thoát nước triệt để, đặc biệt ở vùng thấp trũng. Đối với cây công nghiệp lâu năm, cần thoát nước khẩn cấp bằng cách mở rãnh tiêu quanh gốc và không được để nước đọng quá 2-3 ngày vì dễ gây thối rễ, xì mủ thân. Sau khi đất rút nước, cần xới nhẹ quanh gốc, bổ sung phân hữu cơ hoai mục kết hợp với chế phẩm Trichoderma để tăng vi sinh vật có lợi, giúp phục hồi bộ rễ và đất. Cần thu gom lá, quả rụng, cành gãy để hạn chế nấm bệnh lây lan. Với cây công nghiệp lâu năm, sau khi nước rút, cần cào bỏ lớp bùn, cỏ phủ gốc và tưới chế phẩm sinh học chứa Trichoderma hoặc Bacillus subtilis giúp phân hủy chất hữu cơ và phòng bệnh rễ. Ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết:

 “Đối với những diện tích cây ăn quả hoặc cây công nghiệp bị gãy đổ thì chúng ta phải nhanh chóng thu dọn tất cả những cành cây gãy đổ và có những biện pháp xử lý ngay lập tức. Những cành cây bị gẫy có thể cưa, cưa vát và bôi vaseline hoặc nước muối loãng để làm sao ngăn chặn nấm bệnh tấn công vào cây trong quá trình phục hồi. Đối với cây ăn quả chúng ta có thể bổ sung một lượng vi chất như kẽm, bo, mangan để tránh bị tránh hiện tượng bị nứt quả sau mưa, bão”

Cây ăn quả cần được bổ sung dinh dưỡng bằng cách phun phân bón lá chứa trung vi lượng (Ca, Mg, Zn, Bo...) và chất kích thích ra rễ. Sau 7-10 ngày khi cây hồi phục, bón thêm phân NPK cân đối, ưu tiên công thức có tỷ lệ lân và kali cao để tăng sức chống chịu. Đối với cây công nghiệp lâu năm, khi rễ hồi phục, bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp phân khoáng cân đối, nhưng tránh bón đạm cao. Cần cắt bỏ cành sâu bệnh, lá hư để giảm thoát hơi và phun phân bón lá chứa trung, vi lượng giúp phục hồi sinh trưởng. Cần tăng cường kiểm tra, phát hiện sớm và xử lý các bệnh thối rễ, xì mủ, loét thân, cháy lá, vàng lá, nấm Phytophthora, bệnh chết nhanh, chết chậm. Ở vùng đồi dốc, khuyến cáo trồng xen cây phủ đất, làm băng chắn hoặc rãnh tiêu phụ để phòng chống sạt lở và xói mòn./.