Tu t’cooh căh muy choom biểu diễn zập rau tr’cọo x’nưl coh k’bhuh tr’cọo x’nưl ngũ âm, x’nưl đhị xay xơ nắc dzợ ma nuyh lưch loom lâng pa choom cớ zập tr’coọ x’nưl ty chr’năp nâu đoọng ha pr’chấc p’niên.

T’cooh Thạch Thia Sê Rây vel đong đhị thị trấn Châu Thành (vel Kom Pong Chrey), tỉnh Trà Vinh, c’moo đâu lâh 60 c’moo lang, ha dợ ơy vêy lâh 45 c’moo pa têệt lâng nghệ thuật ty chr’năp âng ma nuyh Khmer. Tơợ ruh 19 c’moo, đha đhâm Thia Sê Rây ting pâh k’bhuh nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh, tỉnh Trà Vinh lâng vêy bấc rau chroi k’rong đoọng rau ha dưr âng đơn vị nâu. Tước c’moo 1989, t’cooh bơơn k’điêl lâng tước ặt ma mông đhị vel Đại Mong, chr’val Phú Cần, chr’hoong Tiểu Cần tước nâu kêi.

Đhơ ặt đhơ đhơ đhị, loom chăp kiêng nghệ thuật ty chr’năp cơnh lâng t’cooh doọ choom tr’xăl. Coh cr’chăl đanh đươnh, t’cooh nắc ơy zooi vel đong đhị đoo ặt ma mông, pa too pa choom bấc tiết mục ting pâh thi đhị zập Hội diễn nghệ thuật Khmer coh tỉnh lâng zr’lụ Nam Bộ, bơơn bấc cha ner dal lâng đớp bấc bằng khen, giấy khen.

Ghit nắc, đăh cha ner c’la t’cooh ơy bơơn Huy chương bạc đhị Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp c’moo 1985 âng Bộ Văn hóa lâng Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam cher. Ha dợ cha ner tập thể, t’cooh  bhrợ t’vaih chương tình đoọng ha đơn vị chr’hoong Tiểu Cần ting pâh Liên hoan Nghệ thuật quận chúng Khmer tỉnh Trà Vinh bơơn cha ner Muy pazêng k’bhuh ting pâh thi đhị 2 c’moo ta luôn nắc c’moo 2012 lâng 2013 lâng bấc cha ner lơơng dzợ. Năc đoo pazêng rau đươi xơợng đợ rau chroi k’rong âng t’cooh cơnh lâng nghệ thuật ty chr’năp âng ma nuyh đay. Hâng hơnh lâng pazêng bh’nơơn ơy bơơn, t’cooh Thạch Thia Sê Rây xay moon: “Tơợ dzợ p’niên a cu nắc ơy chăp kiêng nghệ thuật ty chr’năp âng ma nuyh zi lâng pa zay ma pa choom plọng a luốt. Pr’đoọng bhlầng ma nuyh thầy pa choom ặt đăn đong pa choom đoọng ha cu đàn cò, đàn khưm… Tơợ đêêc a cu pa têệt lâng tr’cọo x’nưl nâu lâh mơ. R’dợ nắc bấc ngai năl tước, a cu hâng hơnh bhlầng bơơn ting pâh, t’vaih zập chương trình văn nghệ đhị bấc hội thi, hội diễn lâng zêng bơơn bấc bh’nơơn dal. Cơnh lâng c’la cu nắc tr’coọ x’nưl nắc rau chăp kiêng lâng cung năc bh’rợ băn tr’mông âng cu. Lang a cu ặt g’bọ lâng tr’cọo x’nưl nâu”.

Cr’chăl hay, bấc chùa Khmer coh tỉnh ơy k’dua t’cooh lướt pa choom tr’cọo x’nưl ngũ âm. Đhơ ơy t’cooh ha dợ t’cooh doọ k’rang c’lâng ch’ngai, đhơ pleng boo căh cợ p’răng, t’cooh nắc rơơm bơơn chroi k’rong zư lêy lâng pa dưr nghệ thuật ty chr’năp âng ma nuyh đay. Lâh mơ, t’cooh dzợ pa choom cơnh cha ơh bấc rau tr’cọo x’nưl ty chr’năp lơơng âng ma nuyh Khmer đoọng ha lang t’tun cơnh: n’jưl khưm, n’jưl tà khê, n’jưl cò, n’jưl gáo, za gâr đhập, plọng a luốt… Coh đêêc, vêy bấc học trò âng t’cooh choom cha ơh bấc tr’cọo x’nưl cung ting pâh trình diễn, biểu diễn đhị zập g’luh thi, hội diễn lâng bơơn bh’nơơn dal.

Anoo Thạch Chom Rong nắc muy coh pazêng học trò chăp kiêng nghệ thật ty chr’năp bơơn thầy Thia Sê Rây pa choom cha ơh bấc rau tr’coọ x’nưl, cơnh plọng a luốt… lâng bơơn lướt biểu diễn bấc đhị. Bêl t’mooh ooy ma nuyh thày âng đay, anoo hâng hơnh pa bhlầng: “Acu ting pa choom tr’cọo x’nưl tơợ c’moo 2014, xoọc tơợp nắc a cu muy pa choom piah n’jưl cò, xang nắc plọng aluốt… Acu năl ơn thầy Thạch Thia Sê Rây ơy lưch loom pa choom đoọng ha cu, đươi cơnh đêêc nắc cu ting pa zay pa choom lâh mơ. Căh muy c’la cu nắc pazêng học viên lơơng  cung bơơn thầy pa choom ta nih liêm. Tơợ ơy pa choom xang nắc lêy pa choom bhrợ bơr pêê rau tr’cọo x’nưl, thầy Thia Sê Rây cung pa liêm đoọng đhị căh ơy crêê, đoọng vêy x’nưl pr’hay lâh mơ”.

Cơnh lâng pr’chăp pa zay pa choom ta mooh, đh’rưah lâng tr’pang têy bhriêl t’bech, nâu kêi anoo Thạch Chom Rong ơy choom bhrợ a luốt “Khlui”, n’jưl cò, n’jưl chà pây đon veng lâng bấc tr’coọ x’nưl lơơng, bơơn bấc ngai zước câl. Bêl lêy pazêng học trò âng đay ơy choom bhrợ, t’cooh Thạch Thia Sê Rây prá: “Coh loom cu bhui har pa bhlầng, tu Chom Rom nắc muy coh pazêng học viên choom bhlầng đăh tr’coọ x’nưl, đâh năl. Lâh mơ, ađoo nắc dzợ choom bhrợ t’vaih bấc tr’coọ x’nưl ty chr’năp, bơơn bấc tơợ zước câl, tr’mông tr’meh cung z’zăng lâh. Nắc m anuyh ơy pa choom tr’cọo x’nưl đoọng ha chau, a cu yêm bhlầng loom đươi vêy pazêng bh’nơơn liêm choom cơnh đâu”.

Lâh mơ, t’cooh Thạch Thia Sê Rây dzợ ting pâh xrặ bấc pr’hat t’mêê, pr’hat bha dơng cơnh lâng xa nay hơnh deh vel đong, k’tiếc k’ruung, n’đil n’jưih tr’kiêng, hơnh deh loom pa zay âng pr’chấc p’niên, bh’rợ liêm t’mêê v,v..

Đươi xơợng pazêng chroi k’rong âng t’cooh Thạch Thia Sê Rây, t’cooh Thạch Hoàng Nam, Phó Bí thư đảng ủy chr’val Phú Cần đoọng năl, tỉnh Trà Vinh moon za zưm lâng chr’val Phú Cần, chr’hoong Tiểu Cần moon lalay nắc đhị vêy bấc đhanuôr Khmer ặt ma mông, tu cơnh đêêc vel đong k’rang bhlầng tước bh’rợ zư pa dưr chr’năp văn hóa âng manuyh Khmer. Coh đêêc, t’cooh Thạch Thia Sê Rây nắc ma nuyh tr’haanh bhlầng vêy chroi k’rong liêm choom bhlầng. T’cooh Thạch Hoàng Nam đoọng năl cớ: “T’cooh Thia Sê Rây vêy bấc chroi k’rong đoọng ha bh’rợ zư pa dưr chr’năp văn hóa nghệ thuật Khmer. Pazêng c’moo hay, t’cooh ơy zooi t’vaih chương trình văn nghệ đhị vel đong đoọng ting pâh zập g’luh tr’thi coh tỉnh lâng đhị zr’lụ lâng zêng bơơn bh’nơơn dal. Nâu nắc manuyh đoọng ha pêê lang p’niên ting pa choom”.

Rơơm t’cooh Thạch Thia Sê Rây c’rơ ma mông đoọng pa choom cớ zập xa nay chr’năp đoọng ha pr’chấc p’niên, zư lêy lâng pa dưr lâh mơ dzợ nghệ thuật ty chr’năp âng acoon coh, chroi k’rong zư pa dưr văn hóa ma nuyh Khmer moon lalay lâng văn hóa Việt Nam liêm pr’hay, đơơng chr’năp âng coon manuyh hêê./.

Người tâm huyết với nghệ thuật truyền thống của dân tộc Khmer

Thời gian qua, ông Thạch Thia Sê Rây ngụ ở ấp Đại Mong, xã Phú Cần, huyện Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh được giới văn nghệ sĩ cũng như những người mộ điệu nghệ thuật truyền thống của dân tộc Khmer biết đến và yêu mến. Bởi ông chẳng những có biệt tài biểu diễn điêu luyện hầu hết các loại nhạc cụ trong dàn nhạc ngũ âm, nhạc đám cưới mà còn là người tâm huyết truyền dạy các loại nhạc cụ truyền thống này cho thế hệ trẻ.

Ông Thạch Thia Sê Rây quê ở thị trấn Châu Thành (phum Kom Pong Chrey), tỉnh Trà Vinh, năm nay ngoài 60 tuổi, nhưng có hơn 45 năm gắn bó với nghệ thuật truyền thống của dân tộc Khmer. Từ năm 19 tuổi, chàng thanh niên Thia Sê Rây tham gia Đoàn nghệ thuật Khmer Ánh Bình Minh, tỉnh Trà Vinh và có nhiều cống hiến cho sự phát triển của đơn vị này. Đến năm 1989, ông lập gia đình và đến sinh sống tại ấp Đại Mong, xã Phú Cần, huyện Tiểu Cần cho đến nay.

Dù ở bất cứ nơi nào, tình yêu nghệ thuật truyền thống với ông không hề thay đổi. Suốt thời gian dài, ông đã giúp địa phương nơi ông sinh sống dàn dựng, tập luyện nhiều tiết mục tham gia dự thi tại các Hội diễn nghệ thuật Khmer trong tỉnh và khu vực Nam Bộ, đạt nhiều giải cao và nhận được nhiều bằng khen, giấy khen.

Cụ thể, về giải thưởng cá nhân, ông giành Huy chương bạc ở Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp năm 1985 do Bộ Văn hóa và Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tặng. Còn giải thưởng tập thể, ông dàn dựng chương trình cho đơn vị huyện Tiểu Cần tham gia Liên hoan Nghệ thuật quần chúng Khmer tỉnh Trà Vinh đạt giải nhất toàn đoàn 2 năm liền 2012 và 2013 cùng nhiều giải thưởng khác. Đó là những ghi nhận sự đóng góp của ông đối với nghệ thuật truyền thống của dân tộc. Tự hào với những thành tích đạt được, ông Thạch Thia Sê Rây chia sẻ: “Từ thời niên thiếu tôi đã đam mê nghệ thuật truyền thống của dân tộc và tự mài mò học thổi sáo. May mắn được người thầy ở gần nhà dạy đàn cò, đàn khưm… Từ đó tôi gắn bó hơn với âm nhạc. Dần dần được nhiều người biết đến, tôi rất tự hào được mời tham gia và dàn dựng chương trình văn nghệ ở nhiều hội thi, hội diễn và cũng đạt một số thành quả cao. Với tôi, âm nhạc vừa là niềm đam mê vừa là nghề nghiệp mưu sinh. Cuộc đời tôi luôn gắn bó với âm nhạc”.

Thời gian qua, nhiều chùa Khmer trong tỉnh đã mời ông đi dạy nhạc ngũ âm. Dù đã có tuổi nhưng không quản ngại đường xa, mưa nắng, ông chỉ mong được góp phần giữ gìn và phát huy nghệ thuật truyền thống của dân tộc mình. Ngoài ra, ông còn truyền dạy cách chơi nhiều loại nhạc cụ truyền thống khác của dân tộc Khmer cho thế hệ trẻ như: đàn khưm, đàn tà khê, đàn cò, đàn gáo, trống tay, thổi sáo v.v… Trong đó, có nhiều học trò của ông có thể chơi thuần thục một số nhạc cụ và cũng tham gia trình diễn, biểu diễn ở các hội thi, hội diễn và đạt được thành tích cao.

Anh Thạch Chom Rong là một trong những học trò đam mê nghệ thuật truyền thống, được thầy Thia Sê Rây tận tình dạy chơi một số loại nhạc cụ, kỹ năng, cách lấy hơi khi thổi sáo… và được đi biểu diễn nhiều nơi. Khi được hỏi về người thầy của mình, anh ngưỡng mộ bày tỏ: “Tôi đã theo học nhạc từ năm 2014, ban đầu tôi chỉ học đàn cò, sau đó học thổi sáo... Tôi rất biết ơn thầy Thạch Thia Sê Rây đã hết lòng truyền dạy âm nhạc, vì thế tôi cố gắng học thật tốt. Không chỉ riêng tôi, mà với tất cả các học viên khác đều được thầy nhiệt tình hướng dẫn các kỹ năng biểu diễn từng loại nhạc cụ khác nhau. Sau khi học xong tôi chuyển sang chế tác một số nhạc cụ, thầy Thia Sê Rây cũng góp ý chỉnh sửa từng chi tiết nhỏ để nhạc cụ có âm thanh chuẩn hơn”.

Với tinh thần chịu khó học hỏi và đôi tay khéo léo, giờ đây anh Thạch Chom Rong còn chế tác được cây sáo “Khlui”, đờn cò, đàn chà pây đon veng và một số nhạc cụ khác, được nhiều người đặt hàng mua. Khi chứng kiến những học trò của mình thành công, ông Thạch Thia Sê Rây không khỏi xúc động: “Tôi vui lắm, vì Chom Rong là một trong số học trò có năng khiếu âm nhạc, tiếp thu rất tốt. Ngoài ra, cháu ấy còn chế tạo được nhiều loại nhạc cụ truyền thống, được nhiều nơi đặt hàng mua, cuộc sống cũng khấm khá hơn. Là người từng truyền dạy âm nhạc cho cháu, tôi rất hài lòng vì những kết quả tốt đẹp này”.

Ngoài ra, ông Thạch Thia Sê Rây còn tham gia sáng tác nhiều ca khúc dân ca, hát ru với chủ đề ca ngợi quê hương, đất nước, tình yêu đôi lứa, ca ngợi tinh thần tuổi trẻ, sáng tạo v.v…

Nhìn nhận những đóng góp của ông Thạch Thia Sê Rây, ông Thạch Hoàng Nam, Phó Bí thư đảng ủy xã Phú Cần cho biết, tỉnh Trà Vinh nói chung và xã Phú Cần, huyện Tiểu Cần nói riêng là nơi có đông bà con Khmer sinh sống, nên địa phương rất quan tâm đến việc bảo tồn văn hóa của dân tộc Khmer. Trong đó, ông Thạch Thia Sê Rây nổi lên là nhân tố có những đóng góp tích cực. Ông Thạch Hoàng Nam cho biết thêm: “Ông Thia SêRây có nhiều đóng góp cho việc giữ gìn và phát huy văn hóa nghệ thuật Khmer. Những năm qua, ông ấy đã giúp dàn dựng chương trình văn nghệ ở địa phương để tham gia biểu diễn các Hội thi trong tỉnh và khu vực và đạt được nhiều giải cao rất đáng ghi nhận. Đây là tấm gương cần được thế hệ trẻ noi theo”.

Chúc ông Thạch Thia Sê Rây có sức khỏe dồi dào để tiếp tục truyền ngọn lửa đam mê cho thế hệ trẻ, tiếp nối, gìn giữ và phát huy nghệ thuật truyền thống của dân tộc, góp phần bảo tồn văn hóa của dân tộc Khmer nói riêng trên nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc./.