Tơợ tư mrư brương, coh đong t’pêêh k’tứi đhị vêêl Đha Mi, chr’val da ding ca coong Sông Vàng, diic điêl amoó Nguyễn Thị Nghiệp âi dưr câm oih, ra văng ch’na bh’năn ha 5 p’nong c’rooc lâng cr’năn a tưch ađha bâc tươc k’ha riêng p’nong. Zâp t’ngay công cơnh đêêc, xang bêl đoọng aoc dza dzoc, a tưch dza dzooh xang, diic điêl amoó  p’loon cha cha ra diu, xang n’năc tươc Công ty Trang trại băn rơơi k’rong pa zum Chiến Khánh đoọng bhrợ p’xoọng.

Amoó Nghiệp moon: pr’ăt tr’mông âng pr’loọng amoó nâu câi z’zăng, n’đhang cr’noọ ooy apêê c’moo c’xêê zr’năh k’đhap ađoo công căh choom ha vil. T’ngay n’năc, 2 diic điêl t’mêê tr’pay, ma mông coh đhr’nong đong n’loong k’tứi căh mă 40 mét vuông. Pr’ăt tr’mông za nươr ooy ha rêê đhuôch lâng lươt bhrợ thuê, p’zay t’bhlâng năc công đhiêp đoọng cha z’lâh t’ngay. Cơnh đêêc cớ, apêê ca coon âng anhi đoo năc ma pr’ang bhrợ pr’ăt tr’mông ty âi l’lăm zr’năh k’đhap năc bh’nhăn zr’năh k’đhap lâh mơ. Bâc bêl, lêy apêê ca coon cha cha pom, căh vêy pr’dzăm pr’loong, amoó năc căh choom bêch ăt. Tơợ đêêc, amoó t’bhlâng chơơc lêy ng’cơnh choom z’lâh đha rưt zr’năh.

Tr’nơơp, amoó Nghiệp năc tơơp châc t’mooh pa choom tơợ muy bơr pr’đhang choh bêêt, băn rơơi vêy bh’nơơn dal đhị vêêl đong; đh’rưah lâng pa choom p’xoọng coh báo, đài lâng Internet,… Xang bêl âi bơơn k’rong kinh nghiệm, amoó xay moon lâng k’diic vă 10 ưc đồng tơợ Hội Pân đil chr’val Ba, chr’hoong Đông Giang (ty) k’rong câl puôn p’nong aoc lai ađhăh, bơr pêê p’nong atưch chô băn. Đươi p’zay bhrợ têng lâng đươi dua kỹ thuật ooy băn rơơi, cr’năn aoc, atưch, ađha âng pr’loọng đong amoó pa dưr yêm têêm. Băn rơơi vêy lãi, amoó năc cớ k’rong bhrợ t’bhưah bh’rợ băn rơơi.

Lâh băn rơơi, amoó dzợ k’rong choh 4 hécta keo. Căh muy p’zay bhrợ têng, amoó dzợ p’loon pa bhrợ coh Công ty Trang trai băn rơơi k’rong pa zum Chiến Khánh, n’jưah đoọng p’xoọng đhị t’bơơn zên, n’jưah t’bơơn c’năl bhrợ cha. Tơợ đha rưt k’đhap, nâu câi pr’loọng đong amoó Nghiệp âi vêy cr’năn aoc lai a đhăh lâh 20 p’nong, 5 p’nong c’rooc lâng k’ha riêng p’nong a tưch adha, pa chô tơợ 150 -200 ưc đồng zâp c’moo. Amoó Nghiệp xay, c’xêê l’lăm amoó t’mêê pa câl k’noọ 20 p’nong aoc a đhăh, pa chô k’noọ 100 ưc đồng. Xooc, amoó ra văng t’moot băn cớ ra văng ha Tết. Đhr’nong đong k’tứi ahay nâu câi âi bơơn bhrợ bhr’lâ liêm ga măc. Apêê ca coon amoó bơơn học liêm ta nih, năc râu hâng hơnh bhlâng âng diic điêl amoó. Amoó Nghiệp xay moon:

“Zâp t’ngay pa bhrợ n’đhơ ga lêêh n’đhang yêm loom. Tu tr’xin a đay mă k’rang ha ca coon. Nâu câi pr’ăt tr’mông âi z’zăng lâh, công vêy zên châc k’rang ma nưih đong oó tơơp jeh ca ay”.

Công đươi choh bêêt, băn rơơi, pr’căn Đậu Thị Tuyên coh vêêl Quyết Thắng âi vêy pr’ăt tr’mông yêm têêm lâng ting t’ngay ting ca van ca bhố.

N’jưah tôm c’bhuh ra zeh ra văng hapêê câl, pr’căn Đậu Thị Tuyên n’jưah truih: C’moo 1999, diic điêl đoo tơợ Tuyên Hóa, Quảng Bình (nâu câi năc tỉnh Quảng Trị) zr’năh k’đhap, moot ooy chr’val Ba, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam ty (nâu câi năc chr’val Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng) pa bhrợ coh Nông trường Quyết Thắng. Bêl đêêc, lương căh mơ vêy, căh zâp đoọng k’rang băn pêê p’nong ca coon tu cơnh đêêc pr’ăt tr’mông âng pr’loọng đong đoo ăt cơnh ta bhuch bâc râu.

Bơơn lêy pr’đơợ k’tiêc, plêêng coh da ding ca coong liêm glăp choh tơơm cha p’lêê, diic điêl đoo năc p’zay câl 4 sào ruộng tơơp choh lêy muy bơr râu tơơm cơnh pih ngam, pih bhung. Đh’rưah lâng choh ha roo lâng băn p’xoọng aoc, a tưch. C’moo 2011, bơơn Hội Pân đil chr’val đoọng vă 5 ưc đồng, a đoo k’rong bhrợ pa liêm k’tiêc, bhrợ g’roong, câl phân bón lâng bhrợ t’bhưah đhăm chr’noh. Đươi cơnh đêêc, nang chr’noh cha p’lêê âng pr’loọng đong ting t’ngay liêm t’viêng, trọ p’lêê. Tơợ xơơng, ch’păt t’nơơm pih, tươc đâu, pr’loọng đong a ngăh âi bơơn pa dưr lâh muy hécta tơơm chr’noh cha p’lêê zâp râu lâng cr’năn a tưch a đha lâh 200 p’nong. Lâh n’năc, angăh Tuyên dzợ k’rong bhrợ lâh 3 sào ra zeh, zâp c’moo bơơn pay pêê chu, muy chu k’nọo k’zêt tạ. Cơnh lâng pr’đhang choh tơơm cha p’lêê, ra zeh pa zum lâng băn a tưch, zâp c’moo pr’loọng đong angăh Đậu Thị Tuyên pa chô k’ha riêng ưc đồng:

“T’ngay tơơp moot ooy đâu zr’năh k’đhap căh cơnh. Ha dang năc muy g’nưm ooy lương công nhân căh mă băn par ca coon. Diic điêl zi p’zay bhrợ têng, băn rơơi. R’dợ nâu câi công z’zăng ă. Ca coon anại học hành liêm ta nih, vêy bh’rợ tr’nêng zêng, zâp c’moo pr’loọng đong pa chô công vêy 250 - 300 ưc đồng”.

Pr’loọng đong amoó Nghiệp lâng angăh Tuyên năc đhêêng 2 coh bâc pr’loọng đong coh chr’val da ding ca coong Sông Vàng âi năl đươi dua pr’đơợ k’rơ liêm âng vêêl đong đoọng pa dưr bh’rợ tr’nêng, t’bil ha ul pa xiêr đha rưt lâng dưr ca van ca bhố. T’cooh Lê Văn Tư, Chủ tịch UBND chr’val Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng đoọng năl: Vêêl đong ta luôn p’too moon, bhrợ t’vaih pr’đơợ đoọng đha nuôr đươi dua k’tiêc, pa dưr nang chr’noh, pa zum lâng băn rơơi. Cr’chăl tươc, chr’val t’bhlâng zooi đoọng zên, pa choom ooy c’năl ooy choh bêêt, băn rơơi p’têêt lâng đươi dua râu liêm choom khoa học kỹ thuật đoọng ha dưr dal bh’nơơn bh’rợ, pa chô bâc zên ha đha nuôr:

“Tơợ zên apêê chính sách, dự án k’rong bhrợ, pa bhlâng năc bh’rợ xa nay cr’noọ cr’niêng k’tiêc k’ruung ooy pa dưr tr’mông tr’meh pr’ăt tr’nơt zr’lụ đha nuôr da ding ca coong bâc bhlâng. Moon pa zum loom đha nuôr xooc đâu bâc ngai âi ma năl t’bhlâng z’lâh đha rưt, bhrợ cha ca van, đươi dua zên vă liêm choom. Đươi cơnh đêêc pr’dưr pr’dzoọng âng chr’val da ding ca coong Sông Vàng ting n’năc công tr’xăl liêm”.

Cơnh lâng râu k’rang k’rong bhrợ âng Nhà nước lâng râu t’bhlâng z’lâh k’đhap âng đha nuôr, đợ pr’đhang bhrợ cha nang chr’noh, c’roọl băn xooc r’dợ dưr vaih k’rơ coh da ding ca coong Sông Vàng, chroi đoọng bhrợ tr’xăl pr’dưr pr’dzoọng vêêl bhươl da ding ca coong coh đâu. Đhị đêêc, moon ghit, coh da ding ca coong n’nâu, ha dang pân pa chăp, pân bhrợ, pân đươi dua khoa học kỹ thuật ooy bh’rợ tr’nêng, kinh doanh, năc râu ha ul đha rưt vêy mă k’zệ lơi, đơc đoọng ha râu ca bhố ngăn, bhui har hơớ./.

HIỆU QUẢ TỪ MÔ HÌNH TRỒNG TRỌT – CHĂN NUÔI Ở XÃ SÔNG VÀNG

Những năm gần đây, từ nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia, nhiều bà con xã miền núi Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng đã mạnh dạn đầu tư, ứng dụng tiến bộ khoa học vào chăn nuôi, trồng trọt để nâng cao hiệu quả kinh tế, tạo thu nhập ổn định, từng bước vươn lên thoát nghèo bền vững và làm giàu trên vùng đất khó

Tờ mờ sáng, trong căn bếp nhỏ ở thôn Đha Mi, xã miền núi Sông Vàng, vợ chồng chị Nguyễn Thị Nghiệp đã tất bật nhóm lửa, chuẩn bị thức ăn cho 5 con bò và đàn gà, vịt lên đến cả trăm con. Ngày nào cũng vậy, sau khi lo cho đàn heo gà xong, vợ chồng chị tranh thủ ăn sáng, rồi tất bật đến Công ty Trang trại chăn nuôi tập trung Chiến Khánh để làm thêm.

Chị Nghiệp bảo: Cuộc sống của gia đình chị giờ đã khấm khá, nhưng ký ức về những năm tháng gian khó chị vẫn không thể nào quên. Ngày ấy, 2 vợ chồng mới cưới, sống trong căn nhà gỗ ọp ẹp rộng chưa đầy 40 mét vuông. Cuộc sống dựa vào nương rẫy và tiền làm thuê, cuốc mướn, khéo co kéo lắm cũng chỉ đủ trang trải hàng ngày. Thế rồi, những đứa con của anh chị lần lượt ra đời khiến cuộc sống vốn chật vật càng thêm khốn khó. Nhiều hôm, nhìn các con ăn cơm trộn rau muối qua bữa, chị lại trằn trọc không sao ngủ được. Từ đó, chị quyết tâm xoay xở tìm lối thoát nghèo.

Đầu tiên, chị Nghiệp lân la học hỏi kinh nghiệm từ một số mô hình trồng trọt, chăn nuôi cho hiệu quả kinh tế cao tại địa phương; đồng thời mày mò tìm hiểu thêm trên báo, đài và Internet,… Sau khi đã tích lũy được kinh nghiệm, chị bàn với chồng vay vốn 10 triệu từ Hội phụ nữ xã Ba, huyện Đông Giang (cũ) đầu tư mua 2 cặp heo rừng lai, vài chục con gà về nuôi. Nhờ chịu khó học hỏi và ứng dụng kỹ thuật vào chăn nuôi, đàn heo, gà, vịt của gia đình chị phát triển ổn định. Chăn nuôi có lãi, chị tiếp tục đầu tư mở rộng chuồng trại để tăng đàn.

Ngoài chăn nuôi, chị còn đầu tư trồng 4 ha keo. Không chỉ tăng gia, sản xuất, anh chị còn tranh thủ làm thêm ở Công ty Trang trại chăn nuôi tập trung Chiến  Khánh, vừa để có thêm nguồn thu, vừa tích lũy được kinh nghiệm sản xuất. Từ chỗ nghèo khó, nay gia đình chị Nghiệp đã có đàn heo rừng lai hơn 20 con, 5 con bò và hàng trăm con gà, vịt, thu nhập 150- 200 triệu đồng mỗi năm. Chị Nghiệp khoe, tháng trước chị mới xuất bán gần 20 con heo rừng lai, thu về gần 100 triệu đồng. Hiện chị đang chuẩn bị tái đàn để kịp bán dịp Tết. Căn nhà nhỏ ngày nào nay đã được sửa sang khang trang. Các con chị được học hành đầy đủ, là niềm tự hào lớn nhất của vợ chồng chị. Chị Nghiệp chia sẻ:

 “Mỗi ngày làm việc tuy vất vả nhưng tôi thấy vui, vì từng bước mình đã lo được cho con cái ăn học. Giờ thì cuộc sống đỡ hơn nhiều, cũng có đồng ra đồng vào lo cho con cái, bố mẹ lúc ốm đau”.

Cũng nhờ trồng trọt và chăn nuôi, bà Đậu Thị Tuyên ở thôn Quyết Thắng đã có cuộc sống ổn định và ngày càng khấm khá.

Vừa nhanh tay đóng gói lô chè dây chuẩn bị xuất bán cho khách, bà Đậu Thị Tuyên vừa kể: Năm 1999, vợ chồng bà rời quê Tuyên Hóa, Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị) nghèo khó, vào xã Ba, huyện Đông Giang, Quảng Nam cũ (nay là xã Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng) làm công nhân hái chè tại Nông trường Quyết Thắng. Ngày ấy, lương ba cọc, ba đồng không đủ lo cho ba đứa con ăn học nên cuộc sống của gia đình bà cứ thiếu trước, hụt sau.

Nhận thấy đất đai, khí hậu miền núi phù hợp trồng cây ăn quả, vợ chồng bà tích cóp mua 4 sào ruộng trồng thử một số cây ăn quả như cam, bưởi. Đồng thời trồng lúa và nuôi thêm heo, gà để lấy ngắn, nuôi dài.  Năm 2011, được Hội Phụ nữ xã cho vay 5 triệu đồng, bà đầu tư cải tạo đất, làm hàng rào, mua phân bón và mở rộng diện tích vườn. Đất không phụ công người, vườn cây ăn quả của gia đình ngày càng xanh tươi, trĩu quả. Từ vài chục gốc ban đầu, đến nay, gia đình bà đã phát triển được hơn 1 héc-ta cây ăn quả các loại và đàn gà, vịt hơn 200 con. Ngoài ra, bà Tuyên còn đầu tư trồng hơn 3 sào cây chè dây, mỗi năm thu hoạch ba đợt, mỗi đợt gần cả chục tạ. Với mô hình trồng cây ăn quả, chè dây kết hợp chăn nuôi này, mỗi năm gia đình bà Đậu Thị Tuyên thu về hàng trăm triệu đồng:

“Ngày mới vào đây tôi cũng khó khăn lắm, nhưng nghĩ nếu chỉ trông chờ lương công nhân thì không đủ nuôi con ăn học. Vợ chồng tôi quyết tâm tận dụng đất vườn, trồng cây ăn quả, nuôi gà, vịt. Dần dần cũng ổn định, giờ thì cuộc sống đã khá hơn nhiều. Con cái học hành đàng hoàng, mỗi năm gia đình có thêm thu nhập từ 250 đến 300 triệu đồng”.

Gia đình chị Nghiệp và bà Tuyên chỉ là 2 trong số nhiều hộ gia đình ở xã miền núi Sông Vàng đã biết tận dụng tiềm năng, thế mạnh của địa phương để phát triển sản xuất, xóa đói giảm nghèo và vươn lên khấm khá. Ông Lê Văn Tư, Chủ tịch UBND xã Sông Vàng, thành phố Đà Nẵng, cho biết: Địa phương luôn khuyến khích, tạo điều kiện để  bà con tận dụng đất đai, phát triển kinh tế vườn, kết hợp chăn nuôi. Thời gian tới, xã tiếp tục hỗ trợ vốn, trang bị kiến thức trồng trọt, chăn nuôi gắn với ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập cho bà con:

“Nguồn vốn từ các chính sách, dự án đầu tư, đặc biệt là chương trình Nông thôn mới, chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào miền núi đổ về rất lớn. Tinh thần bà con hiện nay đa phần đã cố gắng vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng, sử dụng nguồn vốn hiệu quả. Nhờ đó diện mạo xã miền núi Sông Vàng theo đó cũng thay đổi”.

Với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước và sự nỗ lực vượt khó vươn lên của người dân, những mô hình kinh tế vườn, kinh tế trang trại đang dần hình thành ở vùng núi Sông Vàng, góp phần làm đổi thay diện mạo nông thôn miền núi nơi đây. Qua đó khẳng định, ở nơi núi rừng này, nếu dám nghĩ, dám làm, dám áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, kinh doanh, thì cái nghèo sẽ bị đẩy lùi, nhường chỗ cho no ấm, đủ đầy./.