Lalăm ahay, t’cooh Ka Phu Beng, ma nuyh Cơ Tu đhị vel Cà Lai, chr’val Cà Dy, chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam tr’mông tr’meh lưm bấc k’đhap k’ra, pr’loọng đong năc bhrợ ha rêê, choh pa xoọng m’bứi tơơm cha p’lêê, bh’nơơn pa chô căh tệêm ngăn. Tơợ bêl vêy chính quyền vel đong pa choom cơnh bhrợ cha, t’cooh Ka Phu Beng lêy choh n’loong. Xọoc đâu, pr’loọng đong t’cooh Ka Phu Beng k’rong choh keo đhị đhăm bhưah k’nặ 20 hécta. G’luh pa câl t’mêê đâu nắc vêy k’nặ 600 ức đồng. Lâh mơ choh keo, t’cooh Ka Phu Beng ơy choh k’nặ 7 héc ta n’loong pay bha lầng ga mắc, nắc cơnh tơơm h’rôông lâng keo tai tượng đơ bấc. T’cooh Ka Phu Beng đoọng năl: Chính quyền vel đong zooi tơơm m’ma choh, pa choom cơnh choh n’loong pay bha lầng ga mắc, đơơng chô bh’nơơn dal: “C’lâng xa nay choh n’loong pay bha lầng ga mắc âng tỉnh Quảng Nam, pr’loọng đong zi vêy ting choh. Acu choh tơợ 4 c’moo đâu ơy. Choh n’loong pay bha lầng ga mắc năc u đanh lâh ha dợ chr’năp kinh tế pa chô bấc lâh lâng choh n’loong pay bha lầng k’tứi. Chính quyền vel đong k’đươi t’pâh đhanuôr choh n’loong pay bha lầng ga mắc nắc a zi ting pâh choh”.

T’cooh Arất Bhen, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp lâng Môi trường chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl: Bấc c’moo hay, bhiệc choh n’loong đhị prang chr’hoong vêy bấc đhanuôr k’rang. Chr’hoong Nam Giang t’pâh đhanuôr choh n’loong đhị đhăm k’tiếc n’nặc đoọng pa dưr dal chr’năp bh’rợ cung cơnh bh’nơơn pa chô dal lâh. Zập c’moo, chr’hoong Nam Giang đọong lâh 2 tỷ đồng ra pặ chô ooy 11 chr’val lâng 1 thị trấn zooi đhanuôr k’rong choh n’loong pay bha lầng ga mắc; bấc bhlầng nắc choh tơơm crêệ, đh’muônh, huỳnh đàn, sao đen lâng h’rôông. T’cooh Arất Bhen, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp lâng Môi trường chr’hoong Nam Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl: “Đăh choh n’loong pay bha lầng ga mắc, chr’hoong t’hước đoọng ha pêê vel  bhươl, đhanuôr coh zập tơơm n’loong pay bha lầng ga mắc pa chô bh’nơơn dal lâng cr’chăl choh doọ lâh đanh. Chr’hoong zooi zên lêy ting pr’đơợ đhăm choh âng pr’loọng đong. Choh keo cung vêy chr’năp dal ha dợ đhị đanh đươnh năc vaih rau căh pr’đoọng. Tu cơnh đêêc, chr’hoong Nam Giang lêy năc căh lâh choh tơơm keo dzợ đoọng choh tơơm chr’noh lơơng vêy chr’năp dal lâh. Choh n’loong pay bha lầng ga mắc đhơ u đanh ha dợ bh’nơơn pa chô bấc lâh”.

Cr’chăl c’moo đăn đâu, bấc pr’loọng đhanuôr, c’la crâng đhị tỉnh Quảng Nam k’rong choh n’loong pay bha lầng ga mắc, pa dưr dal bh’nơơn kinh tế lâng tệêm ngăn. Bhiệc xăl choh n’loong ếp t’ngay lâng n’loong đanh c’moo pay bha lầng ga mắc năc căh muy zooi zư lêy môi trường, cha groong rau pleng k’tiếc tr’xăl nắc dzợ đơơng chr’năp đanh mâng đhị bhrợ têng ha rêê, choh n’loong đhị vel đong. Đhị tỉnh Quảng Nam, zập c’moo đợ n’loong choh pa câl đhị k’tiếc k’ruung hêê lâng ooy k’tiếc k’ruung lơơng mơ 1,8 ức m3, chroi k’rong t’vaih bhiệc bhrợ, zooi đhanuôr da ding ca coong z’lâh đha rựt đanh mâng. Tước cr’chăl nâu, pazêng đhăm choh n’loong pay bha lầng ga mắc đhị tỉnh Quảng Nam k’nặ 2.500 héc ta, zên choh bhrợ k’nặ 15 tỷ đồng. Đhanuôr ting pâh choh n’loong pay bha lầng ga mắc năc bơơn zooi đoọng m’ma choh, phân bón, pa choom cơnh choh bhrợ. T’cooh Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đoọng năl: “Xoọc đâu đhị apêê chr’hoong da ding ca coong âng tỉnh Quảng Nam đhanuôr ơy xăl choh n’loong pay bha lầng ga mắc, tơợ tơơm keo choh tơơm vêy m’ma chặt vaih đhị vel đong. Đhị lalua tơơm keo đhị zr’lụ da ding ca công pa chô bh’nơơn căh lâh bấc. A zi k’đươi moon đhanuôr nắc choh tơơm chr’noh vêy đhị vel đong. Ghit nắc cơnh tơơm đh’muônh, j’rôông, crệê lâng bêl choh pazêng t’nơơm nâu nắc a zi zooi đhanuôr choh za nươu coh gâm âng crâng n’nặc. Pa châng lêy đăh kinh tế nắc đhanuôr choh bhrợ đhị muy đhăm k’tiếc ha dợ choh pazêng tơơm chr’noh âng vel đong nắc bh’nơơn pa chô dal lâh 20 chu tơơm keo. Tu cơnh đêêc, xoọc đâu, đhanuôr r’dợ xăl  choh. Pa bhlầng 6 chr’hoong da ding ca coong âng tỉnh Quảng Nam xoọc xăl choh n’loong pay bha lầng ga mắc lâng tơơm m’ma vêy đhị vel đong lâng choh tơơm za nươu đhị dưp gâm âng crâng”./.

TRỒNG RỪNG GỖ LỚN, HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CỦA NGƯỜI DÂN MIỀN QUẢNG NAM

Trồng rừng gỗ lớn đang là hướng phát triển bền vững được nhiều địa phương ở vùng miền núi tỉnh Quảng Nam thực hiện. Việc này không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế còn góp phần bảo vệ môi trường.

Trước đây, ông Ka Phu Beng, dân tộc Cơ Tu ở thôn Cà Lai, xã Cà Dy, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam cuộc sống rất khó khăn, gia đình chủ yếu làm nương rẫy, trồng thêm ít cây ăn quả, thu nhập bấp bênh. Sau khi được chính quyền địa phương hướng dẫn chuyển đổi cây trồng, ông Ka Phu Beng quyết định đầu tư trồng rừng. Hiện nay, gia đình ông Ka Phu Beng tập trung sản xuất gần 20 héc ta đất rừng, chủ yếu là cây keo. Vụ khai thác vừa rồi, gia đình ông Ka Phu Beng thu về gần 600 triệu đồng. Ngoài trồng cây keo, ông Ka Phu Beng đã trồng gần 7 héc ta rừng gỗ lớn, chủ yếu là dổi, keo tai tượng. Ông Ka Phu Beng cho biết: chính quyền địa phương hỗ trợ cây giống, hướng dẫn quy trình trồng rừng gỗ lớn, đem lại hiệu quả kinh tế cao: “Chủ trương trồng rừng gỗ lớn của tỉnh Quảng Nam, gia đình có tham gia. Tôi trồng cây gỗ lớn được 4 năm nay. Trồng rừng gỗ lớn thời gian dài hơn thì giá trị kinh tế cao hơn so với trồng rừng gỗ nhỏ. Chính quyền địa phương vận động người dân trồng rừng gỗ lớn, gia đình mình tham gia”.

Ông A Rất Bhen, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết: nhiều năm qua, việc trồng rừng trên địa bàn huyện được người dân quan tâm. Huyện Nam Giang khuyến khích người dân trồng rừng gỗ lớn theo hướng thâm canh, nâng cao giá trị thu nhập. Mỗi năm, huyện Nam Giang hỗ trợ kinh phí hơn 2 tỷ đồng phân bổ về 11 xã và 1 thị trấn giúp bà con đầu tư phát triển trồng rừng gỗ lớn; chủ yếu trồng các loại cây như lim xanh, ươi, huỳnh đàn, sao đen và dổi. Ông A Rất Bhen, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết thêm: “Về trồng rừng gỗ lớn, huyện định hướng cho các địa phương, bà con trồng các loại gỗ có giá trị kinh tế cao và thời gian không quá lâu. Huyện hỗ trợ kinh phí tùy theo điều kiện diện tích của hộ gia đình. Trồng cây keo cũng có giá trị kinh tế nhưng về lâu dài thì có rủi ro. Do đó, huyện Nam Giang định hướng hạn chế trồng cây keo để đưa vào trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao. Rừng gỗ lớn mặc dù thời gian chăm sóc lâu nhưng về giá trị mặt kinh tế rất lớn, tạo được thu nhập định và lâu dài cho bà con nhân dân.”

Mấy năm nay, nhiều hộ dân, chủ rừng ở tỉnh Quảng Nam tập trung đầu tư trồng rừng gỗ lớn, nâng cao hiệu quả kinh tế, thu nhập ổn định. Việc chuyển đổi trồng rừng ngắn ngày sang trồng rừng gỗ lớn dài ngày không chỉ góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, chống biến đổi khí hậu mà còn tăng tính bền vững trong hoạt động sản xuất lâm nghiệp tại địa phương. Tại tỉnh Quảng Nam, hàng năm, số lượng gỗ rừng trồng phục vụ cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu khoảng 1,8 triệu m3, góp phần tạo việc làm, giúp người dân miền núi thoát nghèo bền vững. Đến thời điểm này, tổng diện tích trồng rừng gỗ lớn trên địa bàn tỉnh Quảng Nam đạt gần 2.500 héc ta, kinh phí thực hiện gần 15 tỷ đồng. Người dân tham gia trồng rừng gỗ lớn được hỗ trợ cây giống, phân bón, hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cây. Ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết: “Hiện nay trên các huyện miền núi của tỉnh Quảng Nam người dân đã dần chuyển trồng rừng gỗ lớn, từ cây keo sang trồng cây bản địa. Thực tế khi trồng cây keo ở vùng miền núi đem lại hiệu quả không cao lắm. Chúng tôi khuyến cáo bà con là trồng rừng bằng cây bản địa. Cụ thể là cây ươi, dổi, cây lim và khi trồng những loại cây này, chúng tôi hỗ trợ cho bà con trồng dược liệu dưới tán rừng. So sánh về kinh tế khi bà con trồng trên một diện tích đất thì kinh tế trồng những cây bản địa cao hơn gấp hơn 20 lần trồng cây keo. Chính vì vậy, hiện nay, bà con dần chuyển đổi. Đặc biệt 6 huyện vùng núi cao của tỉnh Quảng Nam đang chuyển đổi về trồng rừng gỗ lớn bằng cây bản địa và dưới tàn rừng trồng cây dược liệu”./.